Przeczytaj

bg‑gray3

Gruczoły dokrewne i ich hormony

Układ dokrewny (inne nazwy to: układ hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) jest zespołem gruczołów, tkanek oraz komórek wytwarzających związki chemiczne zwane hormonamihormonhormonami. Hormony trafiają następnie do narządów, na które działają pobudzająco lub hamująco. Chociaż większość procesów biologicznych może przebiegać w komórkach bez udziału hormonów, są one potrzebne do utrzymania metabolizmu na odpowiednim poziomie.

Gruczoły dokrewnegruczoł dokrewny (wewnątrzwydzielniczy)Gruczoły dokrewne (wewnątrzwydzielnicze) mają budowę zbliżoną do pozostałych gruczołów wydzielniczych, jednak nie występują w nich przewody wyprowadzające. Dlatego hormony uwalniane są do krwi, chłonki (płyn wewnątrztkankowy) lub płynu zewnątrzkomórkowego. W przypadku większości gruczołów dokrewnych funkcję nośnika rozprowadzającego hormony do poszczególnych narządów pełni krew, stąd ich bogate unaczynienie.

Do najważniejszych gruczołów wydzielania wewnętrznego należą: podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, trzustka, nadnercza, gonady (jajniki u kobiet i jądra u mężczyzn), szyszynka oraz grasica.

RMwTKU0kIf64v1
Schemat przedstawia gruczoły dokrewne człowieka. Składa się on z dwóch konturów: konturu ciała kobiety po lewej stronie, a po prawej konturu ciała mężczyzny. Wewnątrz głowy, zarówno u kobiety i mężczyzny znajduje się mózg. Numerem 1 w okolicach mózgu jest oznaczony niewielki, okrągły gruczoł – szyszynka. W mózgu u obu płci znajduje się także organ w kształcie półksiężyca – podwzgórze z numerem 2 . Pod podwzgórzem jest gruczoł o nieregularnym kształcie i niewielkich rozmiarach - przysadka mózgowa oznaczona numerem 3. Pomiędzy szyją a klatką piersiową, zarówno jak u kobiety i mężczyzny znajdują się dwa gruczoły. Większy, oznaczony numerem 5 to tarczyca, wewnątrz tarczycy znajduje się przytarczyca. Jej elementy są symetrycznie rozmieszczone, mają okrągły kształt, po dwa z każdej strony tarczycy, oznaczone numerem 4. Poniżej, pośrodku klatki piersiowej znajduje się grasica. Jest to gruczoł w kształcie dwóch symetrycznych do siebie, przystających stożków. Na wysokości dolnej części brzucha obu płci oznaczono numerem 7 nadnercza znajdujące się w górnej części obu nerek. Pomiędzy nerkami numerem 8 oznaczono trzustkę - ma ona podłużny kształt i spory rozmiar. W dolnej części brzucha u kobiety numerem 9 zaznaczone jajniki. Są one częścią układu rozrodczego, mają okrągły kształt, są połączone przez jajowody w macicą. Z kolei u mężczyzny numerem 10 oznaczono jądra w kształcie dwóch dużych, symetrycznie ułożonych, okrągłych organów znajdujących się obok siebie. Są ulokowane pod penisem .
Gruczoły dokrewne człowieka.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R5bvWEseHc7PE1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: Gruczoły dokrewne i ich hormony{color=#660033}Elementy należące do kategorii Gruczoły dokrewne i ich hormony{color=#660033}Nazwa kategorii: podwzgórze{color=#990033}Elementy należące do kategorii podwzgórze{color=#990033}Nazwa kategorii: wazopresynaNazwa kategorii: oksytocynaNazwa kategorii: liberynyNazwa kategorii: statynyKoniec elementów należących do kategorii podwzgórze{color=#990033}Nazwa kategorii: przysadka mózgowa {color=#CC0033}Elementy należące do kategorii przysadka mózgowa {color=#CC0033}Nazwa kategorii: prolaktynaNazwa kategorii: hormony tropoweElementy należące do kategorii hormony tropoweNazwa kategorii: hormon tyreotropowyNazwa kategorii: hormon adrenokortykotropowyNazwa kategorii: hormony gonadotropoweNazwa kategorii: hormony melanotropoweKoniec elementów należących do kategorii hormony tropoweNazwa kategorii: hormon wzrostuKoniec elementów należących do kategorii przysadka mózgowa {color=#CC0033}Nazwa kategorii: tarczyca {color=#FF0033}Elementy należące do kategorii tarczyca {color=#FF0033}Nazwa kategorii: tyroksyna i trójjodotyroninaNazwa kategorii: kalcytoninaKoniec elementów należących do kategorii tarczyca {color=#FF0033}Nazwa kategorii: przytarczyce {color=#FF3333}Elementy należące do kategorii przytarczyce {color=#FF3333}Nazwa kategorii: parathormonKoniec elementów należących do kategorii przytarczyce {color=#FF3333}Nazwa kategorii: trzustka {color=#CC0000}Elementy należące do kategorii trzustka {color=#CC0000}Nazwa kategorii: insulinaNazwa kategorii: glukagonKoniec elementów należących do kategorii trzustka {color=#CC0000}Nazwa kategorii: nadnercza {color=#FF3300}Elementy należące do kategorii nadnercza {color=#FF3300}Nazwa kategorii: adrenalinaNazwa kategorii: noradrenalinaNazwa kategorii: glikokortykoidyNazwa kategorii: mineralokortykoidyNazwa kategorii: testosteronKoniec elementów należących do kategorii nadnercza {color=#FF3300}Nazwa kategorii: gonady {color=#EF5350}Elementy należące do kategorii gonady {color=#EF5350}Nazwa kategorii: jajnikiElementy należące do kategorii jajnikiNazwa kategorii: estrogenyNazwa kategorii: progesteronKoniec elementów należących do kategorii jajnikiNazwa kategorii: jądraElementy należące do kategorii jądraNazwa kategorii: testosteronKoniec elementów należących do kategorii jądraKoniec elementów należących do kategorii gonady {color=#EF5350}Nazwa kategorii: szyszynka {color=#E53935}Elementy należące do kategorii szyszynka {color=#E53935}Nazwa kategorii: melatoninaKoniec elementów należących do kategorii szyszynka {color=#E53935}Nazwa kategorii: grasica {color=#D32F2F}Elementy należące do kategorii grasica {color=#D32F2F}Nazwa kategorii: tymozynaKoniec elementów należących do kategorii grasica {color=#D32F2F}Koniec elementów należących do kategorii Gruczoły dokrewne i ich hormony{color=#660033}
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑red

Hormony podwzgórza

RBxEHf6KonKjY
Neurohormony – Wazopresyna (ADH) (hormon antydiuretyczny) – hormon peptydowy; zmniejsza ilość wody wydalanej przez nerki.
– Oksytocyna (OT) – hormon peptydowy; zwiększa produkcję mleka w gruczołach mlecznych, pobudza skurcze macicy. Rola tego hormonu u mężczyzn nie została wyjaśniona., Hormony uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki mózgowej – Liberyny – podwzgórzowe hormony zwiększające uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
– Statyny – podwzgórzowe hormony hamujące uwalnianie hormonów tropowych przysadki.

Neurohormony
– Wazopresyna (ADH) to hormon antydiuretyczny, peptydowy. Zmniejsza ilość wody wydalanej przez nerki.
– Oksytocyna (OT) to hormon peptydowy. Zwiększa produkcję mleka w gruczołach mlecznych oraz pobudza skurcze macicy. Rola tego hormonu u mężczyzn nie została wyjaśniona.

Hormony uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki mózgowej
– Liberyny to podwzgórzowe hormony zwiększające uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
– Statyny to podwzgórzowe hormony hamujące uwalnianie hormonów tropowych przysadki.

bg‑red

Hormony przysadki mózgowej

R10HvieeW2VuM
Hormony tropowe – Hormon tyreotropowy (TSH) – pobudza czynność wydzielniczą tarczycy oraz uczestniczy w regulacji przebudowy kości.
- Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) – pobudza czynność wydzielniczą kory nadnerczy.
- Hormony gonadotropowe (FSH – folikulotropina oraz LH – lutropina) – regulują cykl płciowy oraz produkcję estrogenów u kobiet i testosteronu u mężczyzn.
- Hormony melanotropowe (MSH) – pobudzają komórki barwnikowe skóry do syntezy i uwalniania melaniny., Hormon wzrostu (somatotropina) – Przyspiesza wzrost organizmu, ma wpływ na przyrost masy mięśniowej oraz kostnej, bierze udział w syntezie białek, metabolizmie tłuszczów i węglowodanów. Jest hormonem polipeptydowym., Prolaktyna - Kontroluje i reguluje proces laktogenezy (tworzenie mleka w gruczołach mlecznych), hamuje proces owulacji. Jest hormonem peptydowym.

Hormony tropowe
– Hormon tyreotropowy (TSH) pobudza czynność wydzielniczą tarczycy. Uczestniczy w regulacji przebudowy kości.
– Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) pobudza czynność wydzielniczą kory nadnerczy.
– Hormony gonadotropowe (FSH – folikulotropina, LH – lutropina) regulują cykl płciowy oraz produkcję estrogenów u kobiet i testosteronu u mężczyzn.
– Hormony melanotropowe (MSH) pobudzają komórki barwnikowe skóry do syntezy i uwalniania melaniny.

Hormon wzrostu (somatotropina)
to hormon polipeptydowy, który przyspiesza wzrost organizmu. Ma wpływ na przyrost masy mięśniowej i kostnej, bierze udział w syntezie białek, metabolizmie tłuszczów i węglowodanów.

Prolaktyna
– Hormon peptydowy , który kontroluje i reguluje proces laktogenezy (tworzenia się mleka w gruczołach mlecznych). Hamuje proces owulacji.

bg‑red

Hormony tarczycy

RnWI13jH0g2o1
Tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3) Pochodne aminokwasu – tyroksyny. Powodują przyspieszenie metabolizmu komórkowego, wzmożoną syntezę białek, zwiększenie zapotrzebowania organizmu na tlen., Kalcytonina Hormon peptydowy. Reguluje (wraz z parathormonem z przytarczyc) gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, blokuje uwalnianie jonów wapnia z kości, obniżając w ten sposób ich stężenie w osoczu krwi.

Tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3)
– Są pochodnymi aminokwasu tyrozyny. Przyspieszają metabolizm komórkowy, powodują wzmożoną syntezę białek i zwiększenie zapotrzebowania organizmu na tlen.

Kalcytonina
– Hormon peptydowy, który reguluje (wraz z parathormonem z przytarczyc) gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, blokuje uwalnianie jonów wapnia z kości – obniża w ten sposób ich stężenie w osoczu krwi.

bg‑red

Hormony trzustki

Rw9vbZXzFQnSw
Insulina Prowadzi do obniżenia stężenia glukozy we krwi, zwiększa metabolizm węglowodanów, zwiększa syntezę białek i odkładanie tłuszczów w komórkach tłuszczowych. Produkowana jest w komórkach beta (B) wysp trzustkowych, jest hormonem peptydowym., Glukagon Prowadzi do szybkiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Produkowany jest w komórkach alfa (A) wysp trzustkowych, jest hormonem peptydowym.

Insulina
– Hormon peptydowy, produkowany w komórkach beta (B) wysp trzustkowych. Obniża stężenie glukozy we krwi, zwiększa metabolizm węglowodanów oraz syntezę białek i odkładanie tłuszczów w komórkach tłuszczowych.

Glukagon
– Hormon peptydowy, produkowany w komórkach alfa (A) wysp trzustkowych, szybko podnosi stężenie glukozy we krwi.

bg‑red

Hormony nadnerczy

R1NhgRhWBfd3D
Hormony rdzenia nadnerczy – Adrenalina i noradrenalina – pochodne aminokwasów; wydzielane w sytuacjach, które wymagają niezwykle dużego wysiłku ze strony organizmu (dlatego nazywane są hormonami walki i ucieczki). Prowadzą do wzrostu ciśnienia krwi, przyspieszenia akcji serca, przyspieszenia oddechów, opóźniają wystąpienie zmęczenia mięśni szkieletowych, przyspieszają uwalnianie glukozy do krwi i zwiększają przemianę materii., Hormony kory nadnerczy – Kortyzol (zaliczany do glikokortykoidów) – hormon steroidowy; zwiększa stężenie glukozy w osoczu, prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi i spadku odporności organizmu, zwiększa metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów. Wydzielany jest podczas ekspozycji na bodźce stresogenne.
– Aldosteron i dezoksykortykosteron (zaliczane do mineralokortykoidów) – hormony steroidowe; uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, zwiększają wchłanianie jonów sodowych, chlorkowych i wody, jednocześnie zwiększają wydalanie jonów potasowych przez nerki.
– Testosteron (zaliczany do androgenów) – hormon steroidowy wydzielany w małych ilościach przez korę nadnerczy; przyspiesza przemiany białkowe, jest odpowiedzialny za kształtowanie się drugorzędowych cech płciowych i popęd seksualny.

Hormony rdzenia nadnerczy
– Adrenalina i noradrenalina (pochodne aminokwasów) są wydzielane, gdy organizm znajduje się w stanie niezwykle dużego wysiłku. Nazywane są hormonami walki i ucieczki. Podnoszą ciśnienie krwi, przyspieszają akcję serca, tempo oddechów, uwalnianie glukozy do krwi i przemianę materii, opóźniają wystąpienie zmęczenia mięśni szkieletowych.

Hormony kory nadnerczy
– Kortyzol (zaliczany do glikokortykoidów) to hormon steroidowy. Jest wydzielany, gdy organizm znajduje się w stanie stresu. Zwiększa stężenie glukozy w osoczu, podnosi ciśnienie krwi, przyspiesza metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, powoduje spadek odporności.
– Aldosteron i dezoksykortykosteron (zaliczane do mineralokortykoidów) to hormony steroidowe. Uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, zwiększają wchłanianie jonów sodowych, chlorkowych i wody oraz wydalanie przez nerki jonów potasowych.
– Testosteron (zaliczany do androgenów) to hormon steroidowy, wydzielany przez jądra oraz w małych ilościach przez korę nadnerczy. Przyspiesza przemiany białkowe, odpowiada za kształtowanie się drugorzędowych cech płciowych i popęd seksualny.

bg‑red

Hormony gonad

Hormony jajników

– Estrogeny to hormony steroidowe, które powodują kształtowanie się trzeciorzędowych cech płciowychIII‑rzędowe cechy płciowetrzeciorzędowych cech płciowych u kobiet w okresie dojrzewania. Uczestniczą w regulacji cyklu płciowego (miesiączkowego), prowadzą do wzrostu błony śluzowej macicy i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (Graafa).
– Progesteron to hormon steroidowy, który uczestniczy w regulacji cyklu płciowego. Hamuje proces owulacji podczas ciąży, wpływa na rozwój zarodka i płodu, powoduje rozrost gruczołów mlecznych.

Hormony jąder

– Testosteron (zaliczany do androgenów) to hormon steroidowy. Powoduje kształtowanie się pierwszo-I‑rzędowe cechy płciowepierwszo- i drugorzędowych cech płciowychII‑rzędowe cechy płciowedrugorzędowych cech płciowych męskich w życiu płodowym i cech trzeciorzędowych w okresie dojrzewania. Reguluje proces spermatogenezy (powstawanie plemników) i występowanie popędu seksualnego.

bg‑red

Hormony przytarczyc

Parathormon

To hormon peptydowy, który uczestniczy w regulacji gospodarki wapniowo‑fosforanowej organizmu. Działa antagonistycznie do kalcytoniny wydzielanej przez komórki C tarczycy: zwiększa stężenie jonów wapniowych w osoczu przez uwalnianie ich z kości, zmniejsza stężenie fosforanów we krwi.

bg‑red

Hormony szyszynki

Melatonina

To pochodna aminokwasu tryptofanu, która uczestniczy w regulacji zegara biologicznego organizmu. Bierze udział w kontroli procesów snu i czuwania, hamuje czynność gonad.

bg‑red

Hormony grasicy

Tymozyna

To hormon uczestniczący w kontroli dojrzewania limfocytów Tlimfocyty Tlimfocytów T.

Słownik

I‑rzędowe cechy płciowe
I‑rzędowe cechy płciowe

obecność gonad: jajników u kobiet i jąder u mężczyzn

II‑rzędowe cechy płciowe
II‑rzędowe cechy płciowe

wykształcenie narządów związanych z procesem rozmnażania: pochwy, jajowodów i macicy u kobiet oraz nasieniowodów, prącia i moszny u mężczyzn

III‑rzędowe cechy płciowe
III‑rzędowe cechy płciowe

charakterystyczna dla płci budowa ciała – u mężczyzn: męski typ owłosienia (intensywniejsze owłosienie na ciele, zarost na twarzy), szeroka obręcz barkowa, rozrost masy mięśniowej, niski głos; u kobiet: żeński typ owłosienia (słabszy niż męski, brak zarostu na twarzy), pojawienie się biustu, szeroka obręcz miednicza, kobieca sylwetka (rozłożenie masy mięśniowej i tłuszczu w okolicach brzucha i ud)

androgenizacja
androgenizacja

objaw u kobiet – polega na wykształceniu trzeciorzędowych cech płciowych męskich

gruczoł dokrewny (wewnątrzwydzielniczy)
gruczoł dokrewny (wewnątrzwydzielniczy)

bogato unaczyniony gruczoł bez przewodów wyprowadzających, wydziela syntetyzowane związki bezpośrednio do krwi, limfy lub płynu zewnątrzkomórkowego

hormon
hormon

związek chemiczny syntetyzowany i wydzielany przez gruczoł wydzielania wewnętrznego, a następnie przenoszony z krwią do innego narządu, na który  działa pobudzająco lub hamująco

hormony tropowe
hormony tropowe

hormony przedniego płata przysadki, regulują czynność wydzielniczą podległych im gruczołów wydzielania wewnętrznego (tarczycy, nadnerczy, gonad)

limfocyty T
limfocyty T

komórki układu odpornościowego, biorą udział w reakcjach obronnych organizmu oraz niszczeniu patogenów

Wprowadzenie
Film