Srebro w przyrodzie występuje jako srebro rodzime oraz w minerałach ${\text{Ag}}_2\text{S}$ – argentyt, $\text{AgCl}$ – srebro rogowe/chlorargyryt (domieszki rud cynku, ołowiu, miedzi).

Srebro w stanie rodzimym, a także wśród minerałów – argentytu i srebra rogowego – wydobywane jest z urobku górniczego. Proces ten polega na przeprowadzeniu srebra w kompleksowe związki cyjankowe (cyjanki), które są dobrze rozpuszczalne w wodzie. W tym celu rozdrobniony urobek górniczy poddaje się działaniu roztworu  $\text{NaCN}$ w obecności powietrza, a następnie wydziela się metal.

Innym jego źródłem jest proces oczyszczania miedzi metodą elektrolizy. W procesie tym srebro nie ulega rozpuszczeniu, ale opada na dno elektrolizera w postaci szlamu anodowego, który zawiera głownie złoto, platynę i platynowce oraz właśnie nieznaczne ilości miedzi i srebra.

Ciekawostka

Srebro może być absorbowane przez organizm przez drogi oddechowe i skórę. Srebrzyca (argyria) jest wynikiem gromadzenia się związków srebra w organizmie. Pojawia się wówczas charakterystyczne szaroniebieskie zabarwienie skóry, które nie znika nawet po odstawieniu srebra – pozostaje już niestety do końca życia. Dawniej ta choroba dotyczyła członków królewskich rodów. Podobno od stałego używania srebrnej zastawy i sztućców mieli oni lekko niebieskawą skórę (prawdopodobnie właśnie stąd wzięło się określenie „błękitna krew”). Obecnie srebrzyca występuje bardzo rzadko i dotyczy osób mających bezpośredni kontakt ze srebrem, np. pracowników kopalni tego pierwiastka w biednych krajach. Poza tym srebrzyca może się pojawić u osób, które nadużywają związków srebra, by się leczyć.

R1eATKVXGmmeA

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Stoi i przemawia z mównicy. Mężczyzna ma krótkie, siwe włosy z zaczesaną na bok grzywką. Nosi okulary. Ubrany jest w garnitur. Kolor skóry twarzy mężczyzny jest szary.

Srebro jest srebrzystobiałym silnie błyszczącym metalem. Jest miękkie, kowalne i ciągliwe – z $1 \text{kg}$ srebra można wyciągnąć drut o długości $2 \text{km}$. Jest najlepszym spośród metali przewodnikiem ciepła i prądu elektrycznego.

Nie reaguje z wodą i nieutleniającymi kwasami, ale ulega roztworzeniu w reakcji z kwasami utleniającymi:

Siarczek srebra($\text{I}$)

Czarny (brunatno‑czarny) osad siarczku srebra($\text{I}$) powstaje przez dodanie roztworu azotanu($\text{V}$) srebra($\text{I}$) (${\text{AgNO}}_3$) do roztworu siarczku sodu (${\text{Na}}_2\text{S}$).

Z kolei srebrne naczynia zmieniają barwę pod wpływem organicznych związków pochodzenia roślinnego – ciemnieją na skutek powstawania warstewki czarnego siarczku srebra($\text{I}$).

Ciemny osad powstaje także na srebrnej biżuterii, ponieważ w powietrzu znajdują się śladowe ilości siarkowodoru, który – w obecności tlenu – wywołuje jej czernienie.

W skali laboratoryjnej, brunatno‑czarny osad ${\text{Ag}}_2\text{S}$ można otrzymać przez dodanie roztworu azotanu($\text{V}$) srebra($\text{I}$) do roztworu siarczku sodu:

R1cnB4C3dktSc

Ilustracja przedstawiająca trzy probówki w trakcie wytrącania czarno-brunatnego osadu siarczku srebra.

Chlorek srebra($\text{I}$)

Rozcieńczony roztwór kwasu solnego oraz rozpuszczalne chlorki, po dodaniu do roztworu zawierającego jony srebra($\text{I}$) ${\mathrm{Ag}}^{+}$, strącają biały osad chlorku srebra($\text{I}$). Ten z kolei jest względnie trwały chemicznie tylko w ciemności. Pod wpływem światła zachodzi stopniowa reakcja rozkładu do metalicznego srebra.

RvtpAP2Qvq3WM

Zdjęcie przedstawiające szklaną probówkę, w której znajduje się biały kłaczkowaty osad chlorku srebra(jeden), który fioletowieje na powietrzu.

Azotan($\text{V}$) srebra($\text{I}$)

W reakcji azotanu($\text{V}$) srebra($\text{I}$) z roztworami wodorotlenków litowców, powstaje wodorotlenek srebra($\text{I}$) barwy brązowej, który ulega rozkładowi do tlenku srebra($\text{I}$):

RU9SpHHQPeyfQ

Ilustracja przedstawiająca szklaną probówkę zawierającą świeżo wytrącony brązowawy osad wodorotlenku srebra(<math aria‑label="jeden">I) z roztworu azotanu(<math aria‑label="pięć">V) srebra za pomocą wodorotlenku sodu.

Próba Tollensa

Jony ${\text{Ag}}^{+}$ reagują z amoniakiem, dając osad ${\mathrm{Ag}}_2\mathrm{O}$, który w nadmiarze amoniaku ulega roztworzeniu z wytworzeniem bezbarwnego roztworu – zachodzi reakcja chemiczna, której produktem jest wodorotlenek diaminasrebra($\text{I}$), nazywany również moniakalnym roztworem tlenku srebra($\text{I}$) $\text{Ag}\left[{\left({\text{NH}}_3\right)}_2\right]\text{OH}$. Wodorotlenek ten jest rozpuszczalny w wodzie i ulega dysocjacji na jony.

Powyższy wodorotlenek ma łagodne właściwości utleniające i stosuje się go w chemii organicznej do wykrywania aldehydów oraz cukrów, które posiadają właściwości redukujące – jest to tzw. reakcja lustra srebrnego (próba Tollensa).

Po wprowadzeniu do odczynnika Tollensaodczynnik Tollensaodczynnika Tollensa aldehydu, jon diaminasrebra($\text{I}$) redukuje się do metalicznego srebra. Jeżeli reakcja przeprowadzana jest w czystej probówce (najlepiej odtłuszczonej wodorotlenkiem sodu), to na jej ściankach powstanie „lustro srebrowe”. Ogrzewanie przyśpiesza reakcję. Jeżeli probówka będzie brudna, wytrąci się czarny osad srebra.

Wodorotlenek diaminasrebra($\text{I}$) stosuje się też do srebrzenia bombek oraz w produkcji luster srebrnych.

R1CJTKKsxNLea

Zdjęcie przedstawiające probówkę pokrytą od wewnętrznej strony metalicznym srebrem. To tak zwane "lustro srebrowe" otrzymane podczas próby Tollensa.

Słownik

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 1987.

Bogdańska Zarembina A., Matusewicz E. I., Matusewicz J., Chemia dla szkół średnich, Warszawa 1995.

Hassa R., Mrzigod A., Mrzigod J., Sułkowski W., Chemia. Podręcznik i zbiór zadań w jednym, Warszawa 2002.

Kaczyński J., Czaplicki A., Chemia ogólna, Warszawa 1974.

Litwin M., Styka‑Wlazło S., Szymońska J., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 2015.

Pazdro K. M., Chemia. Podręcznik do kształcenia rozszerzonego w liceach, Warszawa 2019.