Przeczytaj
Świat w nowej odsłonie
W 1918 r. zakończył się najdłuższy i najbardziej krwawy dotychczas konflikt. I wojna światowa była wstrząsem dla większości krajów Europy. Koszmar długich lat walki na frontach znalazł odzwierciedlenie we wszystkich dziedzinach życia, poczynając od kultury, poprzez sferę gospodarczo‑społeczną, a na polityce kończąc. Europa w dwudziestoleciu międzywojennym weszła w okres ogromnych przemian cywilizacyjnych.
Pierwszym symptomem zmian był szybki przyrost naturalny. Na początku XX w. świat zamieszkiwało 1,6 mld ludzi. W ciągu 27 lat liczba ta wzrosła o kolejne pół miliona. Wpływ na to miała ogólna poprawa warunków życia oraz spadek umieralności. Międzywojnie było też czasem większych niż przed I wojną światową migracji. Wiele osób opuszczało swoje ojczyzny w celu poprawy warunków materialnych, wyjeżdżano głównie do Stanów Zjednoczonych (np. w latach 1920–1924 przybyło tam ok. 1,8 mln osób). Ludzie byli także zmuszeni do zmiany swoich miejsc zamieszkania z przyczyn politycznych, np. kraj opuściło wielu Rosjan po przejęciu władzy przez bolszewików czy Polaków po podpisaniu pokoju ryskiego w 1921 r.
Coraz więcej osób decydowało się na przeprowadzkę do miast. Wzrost populacji oraz postęp technologiczny zaowocowały rozrostem terytorialnym ośrodków miejskich. Na początku XX w. najbardziej zurbanizowanym krajem była Wielka Brytania, a Londyn z 7 mln mieszkańców był największą metropolią na świecie. Szybko i prężnie rozwijały się też miasta amerykańskie. Nowy Jork, Chicago czy Filadelfia stały się olbrzymimi aglomeracjamiaglomeracjami z ponadmilionową populacją. Coraz bardziej powszechny stawał się dostęp do szkolnictwa. Dzieci w wieku od 7 do 14 lat zostały objęte obowiązkiem edukacji (Francja i Wielka Brytania prawo to wprowadziły jeszcze w XIX w.).
Kobiety mają głos
Jedną z najważniejszych zmian mających miejsce w okresie międzywojennym była zmiana statusu kobiety. Proces emancypacjiemancypacji rozpoczął się jeszcze pod koniec XIX w., ale I wojna światowa doprowadziła do jego przyspieszenia. Ponieważ wielu mężczyzn powołano na front, kobiety zostały zmuszone do przejęcia ich obowiązków w zakładach pracy, fabrykach i w rodzinach. W trakcie wojny światowej lub tuż po jej zakończeniu w wielu krajach kobiety otrzymały prawa wyborcze.
Co symbolizuje waga w ręce kobiety przedstawionej w logo organizacji w kontekście walki o emancypację kobiet?
Kobiety otrzymały także szersze możliwości podjęcia kształcenia na wyższych szczeblach oraz udział w życiu politycznym. Nie brakowało wśród nich takich, które zasłynęły w świecie nauki i techniki (np. w latach 1920‑1935 na Uniwersytecie Jagiellońskim 15 kobiet otrzymało stopień docenta). Jedną z konsekwencji zmiany statusu kobiet był kryzys tradycyjnego modelu rodziny i małżeństwa. Następowało powolne odejście od rodziny patriarchalnej, w której najważniejszą rolę odgrywał mąż, zarabiający na utrzymanie rodziny, a żona zajmowała się opieką nad dziećmi i pracami domowymi. W wielu przypadkach kobietom nie wystarczała już taka rola.
Nie należy jednak przeceniać zmian, które nastąpiły w międzywojniu. Po zakończeniu I wojny światowej w wielu krajach odżyły tendencje konserwatywne – zaczęto domagać się powrotu kobiet do bardziej tradycyjnych ról. Te z nich, które decydowały się na podjęcie pracy zawodowej, nie mogły liczyć na to, że będą zarabiać tyle samo co mężczyźni, rzadko też pełniły funkcje kierownicze. Udział kobiet w życiu politycznym także był ograniczony, niewiele z nich było wybieranych do parlamentów i zajmowało ważne urzędy. Widoczny spadek liczby urodzeń w latach 30. spowodował, że sporo krajów europejskich zaczęło promować tradycyjny model rodziny.
Opisz postać przedstawioną na pierwszym planie. Zwróć uwagę na jej strój, sposób przemieszczania się i atrybuty. Jak myślisz, co symbolizują?
Na podstawie ilustracji określ, jaką modę popularyzowała Coco Chanel.
Masowe rozrywki
Dwudziestolecie międzywojenne przyniosło szereg nowości w zakresie techniki, które ułatwiały codzienne życie. W Stanach Zjednoczonych prężnie rozwijał się rynek sprzętów gospodarstwa domowego. Pojawiły się pralki, lodówki, odkurzacze. Wynalazki te szybko zadomowiły się w Europie i zrewolucjonizowały życie codzienne. Kobiety zyskały więcej wolnego czasu, który mogły przeznaczyć np. na pracę zawodową. Popularyzacji sprzętów gospodarstwa domowego sprzyjała powszechna w państwach rozwiniętych gospodarczo elektryfikacja miast i wsi. W wielu domach pojawiły się odbiorniki radiowe i gramofony. Zwłaszcza radio zaczęło odgrywać w życiu codziennym coraz ważniejszą rolę, stając się – obok czasopism i gazet – głównym kanałem przekazu informacji, rozrywki, a w państwach totalitarnych również propagandy. Przed wybuchem II wojny światowej w powszechnym użytku było na świecie kilkadziesiąt milionów radioodbiorników. Pojawienie się nowych i upowszechnienie istniejących środków masowego przekazu sprzyjało większemu dostępowi do kultury. To zaś prowadziło do ukształtowania się tzw. kultury masowejkultury masowej. W międzywojniu kultura nie miała już charakteru elitarnego. Była dostępna i zrozumiała dla ogółu.
Jakie znaczenie – pozytywne i negatywne – miało pojawienie się telewizji?
Okres międzywojenny przyniósł jeszcze jedną rozrywkę o charakterze masowym – sport. Najwyższymi rangą zawodami o charakterze sportowym były igrzyska. Nawiązywały one do antycznych igrzysk olimpijskich. Twórcą idei nowożytnych igrzysk był Pierre de Coubertin. Pierwszą nowożytną olimpiadę zorganizowano w Atenach w 1896 r., zimową – ponad ćwierć wieku później w 1924 r. w Chamonix we Francji. Oprócz tych dyscyplin na igrzyskach uprawiano również: gimnastykę, hokej na trawie, jeździectwo, kolarstwo, lekkoatletykę, pięciobój nowoczesny, pływanie, podnoszenie ciężarów, skoki do wody, strzelectwo, szermierkę, wioślarstwo, żeglarstwo. W czołówce państw zdobywających najwięcej medali znalazły się Stany Zjednoczone. Sport w dwudziestoleciu międzywojennym nie tylko służył kształtowaniu tężyzny fizycznej (w nazistowskich Niemczech to właśnie osoby sprawne pod względem fizycznym uznawane były za prawdziwych Aryjczyków), ale też stał się okazją wyrażania własnych emocji. Nowością było to, że coraz więcej kobiet uprawiało sport. Popularność zdobywały także nowe dyscypliny, takie jak boks, zapasy, piłka nożna czy hokej, które zyskiwały coraz liczniejsze grono kibiców.
Jakie znaczenie dla państwa mogło mieć przyznanie prawa do organizowania igrzysk olimpijskich?
Bliżej i szybciej
Wielkie zmiany zaszły w dziedzinach transportu i komunikacji. Do tej pory głównym środkiem przemieszczania się był pociąg. Początek wieku przyniósł dynamiczny rozwój motoryzacji. Pierwsze samochody pojawiły się już pod koniec XIX w. i szybko stały alternatywnym dla koni środkiem transportu. Długo jednak były dobrem luksusowym, kupowanym przez najzamożniejszych. Zmieniło się to wraz z wprowadzeniem taśmowej produkcji samochodów, dzięki czemu auta stały się tańsze i bardziej dostępne dla przeciętnego obywatela. Szybko wzrastała ich popularność. Na przykład w Stanach Zjednoczonych w 1920 r. notowano 8 mln samochodów, a tuż przed wybuchem II wojny światowej już niemal pięć razy więcej.
Na podstawie zdjęcia opisz, na czym polegała taśmowa produkcja samochodów.
Drugą zmianą, która zrewolucjonizowała sposób przemieszczania się, stało się upowszechnienie samolotów. Wykorzystywano je do pokonywania dużych odległości – do przewożenia przesyłek pocztowych i ciężkich ładunków. Z czasem samoloty zaczęły odgrywać ważną rolę w transporcie pasażerskim. Powstawały linie lotnicze, które obsługiwały przewóz ludności na różnych trasach.
Opisz, jak wyglądały pierwsze samoloty. Czym różniły się od dzisiejszych maszyn?
Opisz ubiór przedstawiciela klasy wyższej na przykładzie fotografii amerykańskiego miliardera.
Fabryka snów
Co zadecydowało o sukcesie filmów animowanych Walta Disneya?
Hollywood, dzielnicę Los Angeles, która stała się najważniejszym ośrodkiem rozwoju amerykańskiej kinematografii, nazwano „fabryką snów”, a kino stało się głównym źródłem rozrywki w dwudziestoleciu międzywojennym. Pierwsze filmy zaczęły powstawać na początku XX w. Przed wybuchem I wojny światowej na świecie istniało już tysiące sal kinowych. W latach 20. XX w. dominującą pozycję w świecie filmu zajęły Stany Zjednoczone. Początkowo filmy fabularne kręcono przeważnie w wersji niemej i czarno‑białej. Fabuła nie była zbyt rozbudowana, akcja toczyła się dość powoli, a cały sukces filmu opierał się na sugestywnej grze aktorskiej. Wśród wielkich gwiazd ówczesnego kina niemego należy wymienić Rudolfa Valentino, Gretę Garbo, Charliego Chaplina czy pochodząca z Polski Polę Negri. W 1922 r. nakręcono w Niemczech pierwszy film dźwiękowy. Niemiecka kinematografia stała się jedną z najbardziej liczących się przed II wojną światową, a wypracowana przez nią machina propagandowa odgrywała ważną rolę w umocnianiu się nazistów u władzy.
Czy łatwo jest ci zrozumieć przekaz filmu niemego? Co jest najważniejsze w przypadku filmów niemych?
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D13BPQgFr
Czy łatwo jest ci zrozumieć przekaz filmu niemego? Co jest najważniejsze w przypadku filmów niemych?
Film nawiązujący do treści materiału
Słownik
(z łac. agglomeratio – nagromadzenie) osiedla i mniejsze miasta skupione wokół jednego dużego ośrodka miejskiego
(z łac. emancipatio – dosł. wypuszczenie z rąk) wyzwolenie, nadanie pełni praw, od XIX w. pojęcie odnoszące się do kwestii kobiet i podejmowanych przez nie prób uzyskania praw wyborczych
(z łac. femina – kobieta) ogół ruchów politycznych, społecznych i ideologii działających na rzecz równouprawnienia kobiet w dziedzinie politycznej, społecznej, kulturowej i ekonomicznej
typ kultury dostępny dla każdego dzięki upowszechnieniu się edukacji i środków masowego przekazu (radia, telewizji, prasy)
typ kultury charakteryzujący się tym, że w założeniu skierowany jest do wąskiej grupy osób, często najzamożniejszych i najlepiej wykształconych
(łac. saecularis - świecki) przejście duchownych do stanu świeckiego oraz majątków i uprawnień władzy kościelnej pod władzę świecką
(z łac. suffragium – głos wyborczy) aktywistki ruchu kobiecego walczącego o prawa wyborcze dla kobiet w drugiej połowie XIX i na początku XX w. w różnych krajach europejskich i w Stanach Zjednoczonych
(z łac. urbanus – miejski, od urbs – miasto) proces koncentracji ludności w pewnych miejscach, głównie w ośrodkach o charakterze miejskim
Słowa kluczowe
kultura masowa, emancypacja kobiet, środki masowego przekazu, kinematografia, radio, dwudziestolecie międzywojenne, przemiany społeczne, świat po I wojnie światowej, Europa po II wojnie światowej
Bibliografia
E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2010.
https://niepodlegla.gov.pl/o-niepodleglej/kobieta-nowoczesna-czyli-moda-w-ii-rp/
H. Brogan, Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, tłum. E. Macauley, Ossolineum, Wrocław 2011.