Główne konsekwencje położenia na półkuli północnej w strefie umiarkowanych szerokości widoczne są w panujących w naszym kraju warunkach pogodowych i klimatycznych. Polska zlokalizowana jest w strefie klimatów umiarkowanych.  Szerokość geograficzna, w której leży nasz kraj, odpowiada za ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi. Jest to oczywista konsekwencja ruchu obiegowego i nachylenia osi kuli ziemskiej. Różnice w oświetleniu decydują o wyraźnej sezonowości pór roku – najcieplejszym miesiącem jest lipiec, a najzimniejszym – styczeń.

Ze względu na położenie Polski w szerokościach umiarkowanych na terytorium naszego kraju następuje intensywna wymiana mas powietrza między strefą zwrotnikową a podbiegunową. Równocześnie położenie między Atlantykiem a górami Ural powoduje, że na obszarze Polski ścierają się masy powietrza morskiego z powietrzem kontynentalnym.

Na częstotliwość napływu poszczególnych mas powietrza wpływa również ukształtowanie terenu. Czynnikiem ułatwiającym wymianę mas na kierunku wschód–zachód jest położenie Polski w strefie Niżu Środkowoeuropejskiego i brak barier orograficznychbariera orograficznabarier orograficznych na wschodzie i zachodzie kraju.

Czynniki te odpowiedzialne są za częste zmiany warunków pogodowych w Polsce oraz za zjawisko tzw. przejściowości klimatycznejprzejściowość klimatycznaprzejściowości klimatycznej. Wraz z przemieszczaniem się z zachodu na wschód Polski zmianie ulega szereg parametrów klimatu, między innymi średnia temperatura stycznia, średnia temperatura roczna czy długość trwania okresu wegetacyjnego. Obszary położone na zachodzie charakteryzują się łagodniejszymi warunkami klimatycznymi niż wschodnie krańce kraju.

Następstwem zróżnicowania klimatycznego jest zjawisko przejściowości gatunków flory i fauny. Wiele roślin typowych dla Europy Zachodniej ma na terenie Polski swoje granice występowaniagranica zasięgugranice występowania, tzn. ich udział stopniowo maleje w kierunku wschodnim. Widoczne jest to w zaniku zbiorowisk roślinnych związanych z klimatem oceanicznym (buczyn, zbiorowisk jodłowych, ubogich lasów dębowych), a rosnącym udziałem zbiorowisk z przewagą drzew szpilkowych (głównie borów sosnowych) typowych dla niżowych obszarów Eurazji. Przejściowość tę zauważyć można również w roślinach uprawnych. Udział gatunków o dużych wymaganiach termicznych maleje w Polsce w miarę przesuwania się na wschód. Na krańcach północno‑wschodnich praktycznie nie występują uprawy kukurydzy, słonecznika czy winorośli, popularne są natomiast uprawy żyta, owsa czy ziemniaków, które lepiej znoszą przymrozki i krótki okres wegetacji.

Na możliwości rozwoju rolnictwa wpływają również inne cechy położenia fizycznogeograficznego naszego kraju. Lokalizacja w pasie Niżu Środkowoeuropejskiego sprawia, że 91% terytorium Polski stanowią niziny sprzyjające gospodarce rolnej. Efektem tego jest jeden z wyższych w Europie odsetków użytków rolnych – aż 46% powierzchni naszego kraju to tereny zagospodarowane rolniczo.

Dominacja nizin sprzyja również budowie sieci transportowej. Terytorium Polski jest ważnym obszarem tranzytowym. Główne szlaki komunikacyjne mają przebieg równoleżnikowy, łącząc państwa Europy Zachodniej oraz Wschodniej. Dotyczy to nie tylko transportu samochodowego czy kolejowego, ale również przesyłowego, który tworzą rurociągi i gazociągi. Równocześnie przez nasz kraj biegnie szlak południkowy łączący państwa Europy Północnej przez kraje bałtyckie (Estonię, Łotwę, Litwę) z Europą Południową.

Rozwojowi komunikacji sprzyja również położenie Polski nad Bałtykiem. Dzięki dostępowi do morza mamy możliwość rozwoju transportu morskiego i wykorzystania tego środka lokomocji w handlu międzynarodowym oraz gospodarce morskiej. Nadmorskie położenie jest jednocześnie walorem turystycznym. Co roku na bałtyckich plażach wypoczywają tysiące osób, nie tylko z Polski. Strefa wybrzeża jest jednym z najchętniej odwiedzanych regionów turystycznych naszego kraju.

Polska położona jest w szerokościach umiarkowanych półkuli północnej. Każdego dnia roku w południe słoneczne Słońce góruje nad południową stroną widnokręgu. Na skutek następstw ruchu obiegowego Ziemi zmianie ulega jednak kąt, pod którym widoczne jest górowanie Słońca. Najwyższy można zaobserwować w dniu przesilenia letniego – 22 czerwca, najniższy zaś w dniu przesilenia zimowego – 22 grudnia.

Dokładna wartość wysokości Słońca podczas południa słonecznego zależy natomiast od szerokości geograficznej miejsca przeprowadzanej obserwacji. Wysokość górowania Słońca zmniejsza się wraz ze wzrostem szerokości geograficznej. Oznacza to, że w miejscach położonych na południu Polski wysokości górującego Słońca, niezależnie od pory roku, będą większe niż na północy kraju. Najwyżej Słońce góruje zatem nad szczytem Opołonek, najniżej zaś – nad Jastrzębią Górą.

Maksymalny zakres kątowy obserwowanego górowania Słońca wynika wprost z rozciągłości południkowej. Różnica ta wynosi maksymalnie 5°50′.

Zakres rozciągłości południkowej decyduje również o różnicy w długości trwania dnia i nocy w różnych miejscach kraju. Najdłuższym dniem w roku na półkuli północnej, a tym samym również w Polsce, jest dzień przesilenia letniego przypadający 22 czerwca, najkrótszy zaś jest dzień przesilenia zimowego (22 grudnia). Ze względu na zmiany oświetlenia, czas trwania dnia i nocy w różnych puntach Polski jest różny. W lecie długość trwania dnia wzrasta wraz z szerokością geograficzną. Oznacza to, że najdłużej dzień trwać będzie w skrajnym punkcie północnym w Jastrzębiej Górze. Zimą przeciwnie, najdłuższej dzień trwać będzie w skrajnym punkcie południowym – na szczycie Opołonek. Różnica między skrajnymi punktami, zarówno latem, jak i zimą, wynosi około 1 godz.

Ciekawostka

Najkrótsza noc w roku (22 czerwca) była jednym ze świąt Słowian w czasach przedchrześcijańskich. Nazywano ją Nocą Kupały. Tej nocy ludzie zbierali się w pobliżu rzek czy jezior. Zwyczajem tego dnia było rozpalanie ognisk, przy których trwały tańce, zabawy i wróżby. W niektórych regionach formą zabawy było przeskakiwanie przez płonące ognisko. Młode dziewczęta plotły z traw i kwiatów wianki, które następnie puszczały z nurtem rzeki. Po rozpowszechnieniu się chrześcijaństwa pogańską Noc Kupały zamieniono na noc świętojańską. Tradycja, już nie w formule religijnej, ale komercyjnej imprezy, organizowana jest przez władze wielu polskich miast.

RVETpoMkycnte

Obraz przedstawia kobiety i mężczyzn siedzących i stojących przy ognisku nocą nad brzegiem rzeki. Kobiety mają białe bluzki i kolorowe spódnice. Są boso. Po lewej stronie jest rzeka, na niebie jest księżyc w pełni. Księżyc rozświetla niebo.

Rozciągłość Polski ze wschodu na zachód (rozciągłość równoleżnikowa) decyduje o różnicach w czasie słonecznym, który jest następstwem ruchu obrotowego planety. Prędkość kątowa obrotu Ziemi wynosi 15° w ciągu 1 godziny, tj. 1° w ciągu 4 minut (240 sekund). Ponieważ odległość kątowa między skrajnym punktem wschodnim i zachodnim Polski wynosi 10°02′, oznacza to, że maksymalna różnica czasu wynosi około 40 minut. Pamiętając, że Ziemia obraca się z zachodu na wschód, górowanie Słońca na zachodzie Polski jest o około 40 minut opóźnione w stosunku do krańców wschodnich kraju. Najlepiej tę różnicę widać podczas wschodu lub zachodu Słońca – gdy mieszkańcy Białegostoku lub Rzeszowa obserwują wschód Słońca, we Wrocławiu czy Szczecinie jest jeszcze noc. Wieczorem, kiedy na wschodnich krańcach jest już noc, na krańcach zachodnich jest jeszcze widno.

Położenie Polski między 14°07′ a 24°09′ długości wschodniej lokalizuje nasz kraj w dwóch strefach czasowych. Umowna granica między nimi przebiega na południku 22°30′E. Większa część naszego kraju znajduje się w strefie czasu środkowoeuropejskiego (określonego według czasu słonecznego południka 15°E), mniejsza część – w strefie czasu wschodnioeuropejskiego (określonego wg czasu słonecznego południka 30°E).

Ponieważ stosowanie czasów dwóch stref przysparzałoby wielu trudności (np. w dziedzinie logistyki transportu), na obszarze całej Polski wprowadzono jednolity czas urzędowy. Za czas urzędowy na obszarze naszego kraju przyjęto czas środkowoeuropejski. Na okres letni (od ostatniej soboty marca do ostatniej soboty października) wprowadza się tzw. czas środkowoeuropejski letni, który jest zwiększony o 1 godzinę w stosunku do czasu obowiązującego w pozostałej części roku.

Słownik