O autorze

RCesSArQYEwrl1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę od pasa w górę. Jego twarz jest owalna, są na niej liczne zmarszczki. Mężczyzna ma szeroki noc, wysokie czoło, nosi okulary. Jego włosy są rzadkie, krótko ostrzyżone. Mężczyzna ubrany jest w marynarkę i koszulę. Mężczyzna siedzi przy stole. Trzyma lewą dłonią otwartą książkę. W prawej dłoni ma długopis.

Henryk Grynberg urodził się w 1936 roku w Warszawie w rodzinie żydowskiej, która przed 1939 rokiem mieszkała w Radoszynie koło Mińska Mazowieckiego. Z całej rodziny ocaleli tylko on i jego matka, z którą ukrywał się podczas okupacji. Po wojnie zamieszkał w Łodzi, gdzie skończył szkołę średnią, a następnie przeniósł się na studia do stolicy. W latach 1954‑1958 studiował dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim.

Jego debiutem literackim było wydrukowane we „Współczesności” w 1959 roku opowiadanie Antygona. W tym samym roku Grynberg zatrudnił się jako aktor w Teatrze Żydowskim Idy Kamińskiej w Warszawie. W 1967 roku podczas tournéetournéetournée teatru po Stanach Zjednoczonych postanowił nie wracać do Polski. Jego decyzja była związana z wydarzeniami politycznymi w kraju, a zwłaszcza z rosnącymi nastrojami antyżydowskimi po wojnie izraelsko‑arabskiej. Wojna ta, przegrana w 1967 roku przez popieraną przez ZSRS stronę arabską, w konsekwencji spowodowała zerwanie przez Polskę stosunków dyplomatycznych z Izraelem i wybuch kampanii antysemickiej. Historycy oceniają, że w wyniku tak zwanych wydarzeń marcowych w 1968 roku od 13 do 20 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego zostało zmuszonych do opuszczenia Polski. W USA pisarz początkowo pracował fizycznie, podejmując jednocześnie studia na wydziale języków słowiańskich na uniwersytecie w Los Angeles. Na początku lat 70. Grynberg przeprowadził się do Waszyngtonu, gdzie podjął współpracę z miesięcznikiem „Ameryka” oraz z rozgłośnią radiową Głos Ameryki. Od tego czasu pisarz stale współpracuje z polską prasą (w czasach PRL - głównie z polską prasą emigracyjną), pisze wiersze, opowiadania i powieści. Został uhonorowany wieloma nagrodami, m.in. Fundacji im. Kościelskich i Alfreda Jurzykowskiego, a także nagrodą przyznaną przez londyńskie „Wiadomości”. Obecnie mieszka na stałe w stanie Wirginia.

Odpowiedzialność za Holokaust

R1V19kuv25Xgi

Zdjęcie przedstawia dużą grupę ludzi stojących na ulicy, w pobliżu kamienicy. W grupie są kobiety, mężczyźni i dzieci. Trzymają torby, plecaki, tobołki. Wszyscy maja podniesione ręce do góry. Na ramionach ludzi znajdują się opaski z gwiazdą Dawida. Na drugim planie znajduje się grupa czterech esesmanów. Jeden z nich mierzy do stłoczonych ludzi z karabinu maszynowego.

Charakter twórczości Grynberga wypływa wprost z jego doświadczeń. Jego życie zdeterminował HolokaustHolokaustHolokaust i prześladowania Żydów. Wydziedziczony, wybrał emigrację w obronie przed prześladowaniami i stał się kronikarzem losu polskich Żydów, pisarzem umarłego świata. Jego niezłomne poglądy często wywołują kontrowersje. Pisze w języku polskim, czuje się Polakiem i wraca do ojczyzny na obfitujące w burzliwe dyskusje spotkania z czytelnikami, ale czuje się tu obco. Grynberg oskarża tych, którzy doprowadzili do Holokaustu, którzy byli jego sprawcami. Ale ma żal także do Polaków, odpowiedzialnych za śmierć członków jego rodziny. Oskarża również inne narody europejskie, nadal przesiąknięte antysemityzmem, bolą go powtarzające się antyżydowskie ataki.

Utwory Grynberga, zarówno prozatorskie, jak i poetyckie, są poświęcone losom tych, którzy straciwszy cały świat, rodzinę, naród, muszą po wojnie rozpoczynać wszystko od nowa. Nie opuszcza ich pytanie „jak żyć?”, gorycz i uraza. Ocalenie tych historii od zapomnienia stało się dla pisarza prawdziwą misją, którą z żarliwością stara się wypełnić.

Uchodźcy

Nie jest jednak Grynberg wyłącznie kronikarzem zagłady i prześladowań swego narodu. Wydana w 2004 opowieść Uchodźcy wychodzi poza ramy czasowe drugiej wojny światowej, o której najczęściej opowiadają jego utwory. Akcja Uchodźców rozgrywa się w latach 50. i 60. XX wieku. Znajdziemy tu m.in. portrety „polskiego Jamesa Deana”, czyli Marka Hłaski, a także Krzysztofa Komedy, Jerzego Kosińskiego, Sławomira Mrożka czy Romana Polańskiego. Utwór, dzięki zastosowaniu stylu gawędziarskiegostyl gawędziarskistylu gawędziarskiego, jest bardzo atrakcyjny dla czytelnika. Grynberg nie boi się pisać wprost, oskarżać ani mówić o sprawach trudnych, bolesnych. Jego twórczość, zwłaszcza eseistyka, zmusza do refleksji, ale także dyskusji i podjęcia dialogu. Trudno zachować obojętność wobec jego słów.

Od autora

Słownik