Przez wiele stuleci wojna była nie tylko jedynym, ale i najskuteczniejszym sposobem rozwiązywania sporów międzynarodowychspór międzynarodowysporów międzynarodowych. Od zarania dziejów ludzkości wojnę traktowano jako naturalny element kształtowania relacji międzygrupowych, najczęściej zakładając „słuszne” cele, jakie miałaby ona realizować. Paradoksalnie - jak w znanej łacińskiej sentencji Si vis pacem, para bellum*Si vis pacem, para bellum – celem wojny mógł być nawet pokój.

RH5nHJaSrqMM61

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Patrzy w stronę widza. Ma ciemne, zaczesane do góry włosy. Ma owalną twarz z małymi ustami oraz prostym nosem. Na policzkach znajdują się dołeczki. Mężczyzna ubrany jest w niebieski mundur z wysokim czerwonym kołnierzem oraz epoletami. Na piersi ma przyczepione medale. W tle widoczne są drzewa, kościoły oraz pochmurne niebo.

Jeszcze na przełomie XVIII i XIX w. pruski generał i teoretyk wojny, Carl von Clausewitz, zasłynął powtarzaną przez kolejne stulecie jak mantra maksymą: Wojna to jedynie kontynuacja polityki innymi środkami. Z perspektywy europejskiej możemy odnieść wrażenie, że od czasów II wojny światowej, czyli na przestrzeni kilkudziesięciu już lat, zaszła pod tym względem diametralna zmiana. Również w tym czasie przekleństwo wojny nie ominęło naszego kontynentu, ale w porównaniu z jego wcześniejszą historią, ostatnie dekady to bodaj najdłuższy czas pokoju w dziejach Starego Kontynentu. Nie wolno jednak zapominać, że świat nie ogranicza się do Europy – poza nią rokrocznie trwa nawet kilkadziesiąt aktywnych konfliktów zbrojnychkonflikt zbrojnykonfliktów zbrojnych. Wojna to okrutna niszczycielska siła. Nikt nie wychodzi z niej zwycięsko, nawet wygrane wojny przynoszą bowiem niepotrzebne straty ludzkie i materialne. Dlatego społeczność międzynarodowa podjęła wysiłki znalezienia alternatywy dla wojny jako sposobu rozstrzygania pojawiających się różnic interesów, wypracowując kilka skutecznych metod rozwiązywania sporów międzynarodowych.

Pierwsze próby zapobiegania międzynarodowym konfliktom zbrojnym

R1bZIyr3yb2yW1

Zdjęcie przedstawia dwie strony dokumentu, na którym znajdują się odręczne podpisy oraz pieczęcie.

Pierwsze próby konwencyjnego uregulowania zasad mających na celu zapobieganie międzynarodowym konfliktom zbrojnym społeczność międzynarodowa podjęła już na przełomie XIX i XX w. Powstały wtedy tzw. konwencje haskie z 1899 i 1907 r. o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych. Trauma I wojny światowej skłoniła państwa do podpisania w 1928 r. antywojennego paktu Brianda‑Kellogga, w którym wyrzekały się wojny jako instrumentu polityki międzynarodowej. Również samo utworzenie Ligi NarodówLiga NarodówLigi Narodów było przejawem dążenia do zachowania pokoju – w preambule paktu, na podstawie którego powstała ta organizacja, mowa jest o zobowiązaniu państw będących stronami tej umowy do nieuciekania się do wojny.

Wszystkie te przedsięwzięcia, choć ważne, okazały się jednak nietrwałe i niewystarczające, co dobitnie pokazała II wojna światowa ze wszystkimi jej okrucieństwami. Po jej zakończeniu społeczność międzynarodowa powróciła do idei wyeliminowania wojny z przyszłych dziejów ludzkości. W Karcie Narodów ZjednoczonychKarta Narodów ZjednoczonychKarcie Narodów Zjednoczonych wśród celów znakomitej większości państw świata zrzeszonych w Organizacji Narodów ZjednoczonychOrganizacja Narodów ZjednoczonychOrganizacji Narodów Zjednoczonych na pierwszym miejscu wymienia się utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Narzędziem do tego ma być stosowanie skutecznych środków zbiorowych dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwanie, tłumienie aktów agresji i innych naruszeń pokoju oraz łagodzenie i załatwianie – w drodze pokojowej, według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego – sporów lub sytuacji mogących prowadzić do naruszenia pokoju.

Pokojowemu załatwianiu sporów poświęcono również rozdział VI Karty Narodów Zjednoczonych. Mowa w nim o tym, że państwa, które znajdą się w sporze, którego dalsze trwanie może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, będą przede wszystkim szukały rozwiązania w drodze rokowań, badań, pośrednictwa, pojednania, arbitrażu, rozstrzygnięcia sądowego, odwołania się do organizacji lub układów regionalnych albo w drodze innych środków pokojowych według własnego wyboru.

Metody rozwiązywania sporów międzynarodowych

Metody rozwiązywania sporów międzynarodowych można najogólniej podzielić na dyplomatyczne i sądowe. Wśród metod dyplomatycznych wyróżniamy negocjacje, mediacje, dobre usługi, komisję śledczą, koncyliację oraz rozstrzyganie sporów przez organizacje międzynarodowe. Najważniejszym sądem międzynarodowym umożliwiającym pokojowe rozstrzyganie sporów jest Międzynarodowy Trybunał SprawiedliwościMiędzynarodowy Trybunał SprawiedliwościMiędzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Do metod o charakterze sądowym można zaliczyć także arbitraż.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

RrmmHTkrSRfdd1

Zdjęcie przedstawia masywny, wysoki budynek ze spadzistym dachem oraz wysoką, strzelistą wieżą zegarową po lewej stronie. Elewacja budynku jest wykonana z czerwonej cegły, odznaczają się na niej jaśniejsze dekoracje wokół okien. Na parterze znajdują się łuki. Przed budynkiem są chodniki oraz trawnik. Budynek ogrodzony jest płotem z żeliwną bramą. W tle niebo.

Najważniejszy organ sądowy, którego zadaniem jest rozstrzyganie sporów między państwami, to działający na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych Międzynarodowy Trybunał SprawiedliwościMiędzynarodowy Trybunał SprawiedliwościMiędzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. W jego skład wchodzi 15 sędziów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych i Radę Bezpieczeństwa, a jego siedziba znajduje się w Hadze. Orzeczenia Trybunału mogą dotyczyć sporów prawnych, wykładni traktatów, stwierdzenia naruszeń prawa międzynarodowego oraz wszelkich zagadnień z tego obszaru. Trybunał orzeka w sporach o charakterze prawnym, nie politycznym, a jego jurysdykcji poddane są wyłącznie państwa.

Słownik