Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑azure

Benzen

Benzen jest przedstawicielem węglowodorów aromatycznych (arenów).

R1IMoUVhKC1tF
Wzór sumaryczny, półstrukturalny oraz model cząsteczki benzenu
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Cząsteczka benzenu jest płaska. Występują w niej wiązania pojedyncze pomiędzy atomami węgla, a atomami wodoru. Wiązania pomiędzy atomami węgla są jednakowej długości - ich długość jest pośrednia pomiędzy długością typowego wiązania pojedynczego i podwójnego. W pierścieniu aromatycznym występuje również wiązanie zdelokalizowane, które tworzy 6 elektronów pi (pi) atomów węgla i obejmuje cały pierścień. Wiązanie zdelokalizowane jest charakterystyczne dla wszystkich arenów.

bg‑azure

Reakcja spalania benzenu

Ze względu na rakotwórcze i toksyczne działanie benzenu, nie należy przeprowadzać doświadczeń z wykorzystaniem tej substancji na lekcjach chemii.

R14YYXJn8Sy2t
Piktogramy zagrożenia benzenem, od lewej:
1. gazy i aerozole łatwopalne,
2. substancja działająca uczulająco na drogi oddechowe,
3. toksyczność ostra, stwarzająca zagrożenie dla warstwy ozonowej.
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Benzen to ciecz łatwopalna, która spala się silnie kopcącym płomieniem. Równania reakcji spalania benzenu można przedstawić następująco:

Spalanie całkowitespalanie całkowiteSpalanie całkowite:

2 C6H6 + 15 O2 12 CO2 + 6 H2O + energia

Spalanie niecałkowitespalanie niecałkowiteSpalanie niecałkowite (tzw. półspalanie):

2 C6H6 + 9 O2 12 CO + 6 H2O + energia

Spalanie niecałkowitespalanie niecałkowiteSpalanie niecałkowite:

Kopcący płomień powstający podczas spalania benzenu, świadczy o dużej zawartości węgla w tej substancji.

2 C6H6 + 3 O2 12 C + 6 H2O + energia
Polecenie 1
Rxb6Y7y4uZuzL
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Polecenie 2

Oceń, który związek - w tabeli z polecenia nr 1 - zawiera największą ilość węgla w związku, a który najmniejszą.

Silnie kopcący płomień podczas spalania benzenu, można wytłumaczyć dużą zawartością węgla w tym związku, ale także dużą wydajnością spalania niecałkowitego.

R1ZwXLbRJWMwT
Pary benzenu mogą tworzyć mieszaninę wybuchową z powietrzem.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.
Ciekawostka

Benzen jest również przyczyną zanieczyszczeń powietrza. Dopuszczalne stężenie benzenu w powietrzu wynosi 5 μgm3. Niestety często obserwujemy przekroczenie tej normy. Monitoring powietrza można obserwować na stronach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w poszczególnych miastach.

R1EbZGTrt0j5M
Benzen jest przyczyną zanieczyszczeń powietrza.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.
bg‑azure

Podsumowanie

Benzen jest łatwopalny. Podczas spalania benzenu, powstaje kopcący płomień, który świadczy o dużej zawartości węgla w tym związku. Możemy wyróżnić spalanie całkowite i niecałkowite benzenu, jednak głównym produktem spalania benzenu jest sadza i para wodna.

Słownik

spalanie całkowite
spalanie całkowite

reakcja substancji z tlenem, w wyniku której powstaje tlenek węgla(IV) oraz para wodna

spalanie niecałkowite
spalanie niecałkowite

reakcja substancji z tlenem, w wyniku której powstaje tlenek węgla(II) i para wodna lub węgiel (sadza) i para wodna

wiązanie zdelokalizowane
wiązanie zdelokalizowane

(łac. de „z czego”, „od”, „wy”; locatus „umieścić”, „wynająć”; locus „miejsce”) wiązanie obejmujące swoim zasięgiem kilka atomów. W przypadku benzenu, 6 elektronów pi tworzy wspólne wiązanie zdelokalizowane, które obejmuje swoim zasięgiem cały pierścień

Bibliografia

Buczek I., Chrzanowski M., Dymara J., Persona A., Kowalik E., Kuśmierczyk K., Odrowąż E., Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.

Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska‑Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 2. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa 2003.

Danikiewicz W., Chemia. Związki organiczne. Podręcznik do liceów i techników. Zakres rozszerzony, Warszawa 2016.

Hassa R., Mrzigod A., Mrzigod J., To jest chemia. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy, Warszawa 2016.

Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1983.

Litwin M., Styka–Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 2. Chemia organiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa 2016.

Majewski W., Mechanizmy reakcji chemicznych, Lublin 2012.

McMurry J., Chemia organiczna 3, Warszawa 2004.

Pazdro K. M., Rola–Noworyta A., Chemia. Repetytorium dla przyszłych maturzystów i studentów, Warszawa 2017.