Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Edward Stachura – homo viator

RErKDGca6qYlk1
Edward Stachura
Źródło: domena publiczna.

Edward Stachura urodził się w 1937 r. w rodzinie emigrantów we Francji. Jako dziecko wraz z rodzicami kilkakrotnie zmieniał miejsce zamieszkania. Po powrocie do Polski nigdy nie zagrzał nigdzie miejsca na dłużej. Przez konflikt z ojcem często uciekał z domu. Z powodu zatargów z nauczycielami musiał kończyć szkołę w odległej Gdyni. Już jako dorosły człowiek podejmował liczne podróże – dzięki studenckiemu programowi stypendialnemu wyjechał na dwa lata do Meksyku. Po powrocie podróżował na Bliski Wschód, do Norwegii, odwiedził Francję, Szwajcarię, a także tak odległe miejsca, jak Stany Zjednoczone i Kanada.
W Polsce też długo nie osiadł na stałe, często pracował dorywczo przy wyrębie lasu, żył z dnia na dzień. Podróżował pociągami lub przygodnymi okazjami, słuchając rozmów ludzi, które później wybrzmiewały w jego prozie. Elementy biografii poety‑podróżnika można dostrzec często w konstrukcji podmiotów lirycznych jego wierszy.

Podczas spotkania autorskiego Stachury, w grudniu 1970 roku, Henryk Bereza, krytyk literacki, mówił:

Marian Buchała Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury

Naprawdę życie Stachury jest życiopisaniem. Jego pisarstwo jest tożsame z jego życiem, jedno z drugiego wynika, jedno jest drugim, jest to jedność, jedność nierozdzielna, jedność całkowita.

but Źródło: Marian Buchała, Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury, Warszawa 2017.

Homo viatorhomo viatorHomo viator oznacza człowieka wędrowca. Symbolizuje ludzką tułaczkę po świecie lub celowe dążenie do określonego, wyższego celu (np. Boga).

R1TycEVHq8ifM1
Caspar David Friedrich, Kobieta o zachodzie słońca, ok. 1818
Źródło: domena publiczna.
Michał Januszkiewicz Od egzystencjalizmu do mistyki. O prozie Edwarda Stachury

Stachurowy wagabunda wydaje się postacią niejednoznaczną. [...] Przyjrzyjmy się zatem Stachurowemu wędrowcy i osobie, która stała się jego pierwowzorem a mianowicie… poecie samemu. Utożsamienie bohatera Stachury z nim samym, zarówno w poezji, jak i w prozie, wynika z silnej autokreacjiautokreacjaautokreacji twórcy i wydaje się być usankcjonowane przez niego samego. [...] Dla homines viatores nie jest istotny sposób wędrówki, miejsca postojów [...] ani też liczba przemierzonych kilometrów, czyli to wszystko, co składa się na „turystykę” [...]. Bohater Stachury nocuje w pociągach (Płynięcie czasu), stodołach (Pod Annopolem), ogrodowych altanach (Koniec miesiąca marzeń), mieszkaniach znajomych (Listy do Olgi) i w szałasach (Jasny pobyt nadrzeczny). Autor wewnętrzny nie zapomina o podaniu tych informacji. Kilometry, noclegi, środki lokomocji i… bolące stopy (przedmiot troski i kultu wędrowcy) - wypełniają szpalty wierszy i piosenek poety [...]. Źródeł twórczości Edwarda Stachury i przewartościowań, jakie miały w niej miejsce [...] badacze doszukują się w charakterystycznej dla jego pokolenia modzie na egzystencjalizm (zwłaszcza w latach 1956‑1964, gdy wydano w Polsce DżumęUpadek Camusa, Dramaty Sartre’a, Proces Kafki i Wspomnienia z domu umarłych Dostojewskiego), a po drugie - w fascynacji filozofią Wschodu. [...] U Stachury dociekliwy interpretator znajdzie wszystkie frapujące egzystencjalistów problemy: wolności i tożsamości człowieka oraz pytanie o autentyczność jednostki w relacji do świata, historii, Boga, innych ludzi. Znajdzie też „życiową walkę” z samym sobą [...]. Inspiracje buddyzmem zen i taoizmem są u pisarza wyraźne [...]. Widać tu jeszcze echo egzystencjalizmu: człowiek to istota niepowtarzalna, żyjąca w ciągle zmieniającym się świecie (świecie podlegającym nieustannym przemianom, którym, w myśl taoizmu, podporządkowany jest także człowiek), poddanym rządom nieustannego ruchu, buntująca się przeciwko ograniczeniom wolności własnej, wynikającym przede wszystkim z przedmiotowego traktowania jednostki przez społeczeństwo. Mistyka dostarcza drogi i sposobu uwolnienia się od ograniczeń, także tych, narzucanych jednostce przez samą siebie, oferuje wyzwolenie od wszelkiego rodzaju pragnień, cierpień, poprzez negację samej siebie i redukcję „ja”. Tao oznacza dosłownie drogę. [...] W ten sposób: „Człowiekowi dana zostaje wolność absolutna, jednoczy się on duchowo z całym światem, jest wszystkim i niczym jednocześnie”. Człowiek osiąga ów stan poprzez wyciszenie namiętności oraz przeżycia epifanii [...].

3 Źródło: Michał Januszkiewicz, Od egzystencjalizmu do mistyki. O prozie Edwarda Stachury, „Kwartalnik Filozoficzny” 1994, t. 85/4, s. 87–98.

Słownik

autokreacja
autokreacja

(gr. autós – sam + łac. creatio – tworzenie, wybór) – tworzenie własnego wizerunku, także wizerunek jakiejś osoby stworzony przez nią samą

autoteliczny
autoteliczny

(gr. autos – sam, telos – cel) – będący celem samym w sobie

homo viator
homo viator

(łac.) –  podróżny lub pielgrzym - symbol doli człowieczej; w filozofii Gabriela Marcela - symbol człowieka dążącego do Boga

koncept kulturowy
koncept kulturowy

inaczej: słowo‑klucz, kulturem; pojęcie kluczowe dla określonej kultury, grupy ludzi, nacechowane pod względem wartości ważnych dla tej kultury, ugruntowane w niej, przywołujące określone znaczenia, np. rodzina, praca, miłość