Powstawanie gór zrębowych

Góry zrębowe powstały w wyniku pionowego przemieszczania mas skalnych wzdłuż uskoków tektonicznychuskokuskoków tektonicznych. Procesowi temu zostały poddane stare góry, sfałdowane najczęściej podczas orogenezy kaledońskiejorogeneza kaledońskaorogenezy kaledońskiej i hercyńskiejorogeneza hercyńska (waryscyjska)hercyńskiej, zbudowane ze skał mało plastycznych. Podlegały one następnie procesowi erozji. Wraz z upływem czasu oraz zmianami rozmieszczenia lądów i oceanów następowały zmiany klimatyczne oraz transgresjetransgresjatransgresje i regresjeregresjaregresje morskie, które doprowadziły do powstania na tych starych górotworach znacznej grubości warstwy osadów mezozoicznych. W wyniku orogenezy alpejskiej, po przekroczeniu punktu wytrzymałości skał, siły wewnętrzne spowodowały przerwanie ciągłości warstw oraz powstanie systemu uskoków i nasunięć. Doszło wówczas do pionowego przemieszczania się warstw skalnych wzdłuż uskoków. Wielkie masy skalne przesunęły się czasem nawet o setki kilometrów w poziomie oraz kilka kilometrów w pionie.

W wyniku tego procesu powstały zręby i rowy. Zrąb to wzniesienie wydźwignięte ponad dotychczasową powierzchnię, natomiast rów to wydłużone obniżenie powstałe po zapadnięciu się fragmentu skorupy wzdłuż uskoków (jeśli ma duże rozmiary, mówimy o zapadlisku tektonicznym).

R1FSsDGU7QFO3

Ilustracja przedstawia schemat powstawania gór zrębowych. Składa się on z dwóch zrębów, pomiędzy nimi jest rów tektoniczny. Zręby składają się z warstw skalnych, znajdują się powyżej rowu tektonicznego. Pod powierzchnią zrębu widoczne są strzałki w górę - oznacza to, że zrąb się wypiętrza. Z kolei nad rowem tektonicznym widoczna jest strzałka w dół, oznacza ona obniżenie się tej warstwy.

RajWQfXTQwNB0

Na zdjęciu widoczna jest ściana skalna. Wyodrębnione na niej są zręby i rowy tektoniczne. Ściana jest pionowa i składa się z jasnych warstw skalnych. W jednym miejscu widać ukośne pęknięcie ściany, które dzieli ją na dwie części. Powyżej i poniżej ściany skalnej znajduje się roślinność.

Przykłady gór zrębowych

Rbmk3U9XhdXwm

Na zdjęciu widoczny jest krajobraz Sudetów. Fotografia przedstawia niewysoki szczyt górski o dość stromych zboczach. Porośnięty jest on lasem. Dookoła znajdują się drzewa, łąki oraz pola uprawne, a także zabudowania. W tle widoczne jest niewielkie pasmo górskie.

R1YSkqp5QleCV

Zdjęcie przedstawia krajobraz Gór Harz. Widać na nim dolinę górską. Otaczają ją z dwóch stron bardzo strome ściany. Z przeciwległej strony dolny góra jest odrobine bardziej łagodna i gęściej porośnięta lasami. Na dalszym planie również widoczne są dość strome, gęsto zalesione zbocza górskie.

Rb2DKEhRFQihC

Na fotografii widoczny jest krajobraz Gór Smoczych. Jest to niewysokie pasmo górskie, jego szczyty zbudowane są ze skał. Góry te mają dość łagodne zbocza. Charakteryzują się dość ubogą roślinnością.

RtYnMwc2LEGp8

Zdjęcie przedstawia pasmo górskie Wogezy. Składa się ono ze szczytów o łagodnych stokach. Rosną na nich lasy. Pomiędzy nimi jest dolina. Na dalszym planie widać kolejne szczyty górskie, na których spoczywa śnieg. U podnóży widać zabudowania miejscowości – białe budynki z czerwonymi dachami.

R1dd47XvIxEfO

Fotografia przedstawia fragment pasma górskiego Ardenów. Szczyt widoczny na zdjęciu składa się z pionowej ściany skalnej, który posiada stok porośnięty drzewami. Na nim znajduje się kamienny zamek. U podnóża góry widoczna jest miejscowość. Nad licznymi zabudowaniami góruje nad kościół. W tle widoczne jest kolejne wzniesienie pokryte drzewami liściastymi.

R1PXNhKb39ZB1

Na zdjęciu widoczny jest fragment pasma górskiego Schwarzald. Szczyty są zaokrąglone, prowadzą na nie łagodne zbocza w większości porośnięte są lasami. U podnóża gór znajdują się lasy i łąki.

Główne ruchy górotwórcze a typy gór

W fanerozoiku wyróżnić można trzy główne orogenezy (ruchy górotwórcze, fałdowania). Za główną orogenezę danych gór uznaje się tę, podczas której zostały wymodelowane (sfałdowane) po raz pierwszy. Góry fałdowe wypiętrzone w wyniku orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej zostały odmłodzone (silnie zdenudowane, spłaszczone, porozcinane uskokami) podczas orogenezy alpejskiej i stały się górami zrębowymi. Natomiast góry wypiętrzone podczas orogenezy alpejskiej są górami fałdowymi.

Stare góry, które powstały w wyniku orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej, odznaczają się łagodnymi stokami i małymi wysokościami bezwzględnymi i względnymi. Młode góry, powstałe w wyniku orogenezy alpejskiej, odznaczają się bardziej stromymi stokami i większymi wysokościami bezwzględnymi i względnymi. Centralne części tych gór charakteryzują się występowaniem ostrych grani i form polodowcowych.

Charakterystyka gór zrębowych

Pionowo przesunięte bloki skalne zachowują swoją wewnętrzną strukturę. Nie podlegają już ponownemu sfałdowaniu. Na skutek nierównomiernego rozkładu sił endogenicznych (wewnętrznych) związanych z np. ponownym wypiętrzaniem się mas skalnych, skały mogą ulec jedynie pękaniu, przesunięciu i pochyleniu. Oprócz charakterystycznej budowy złożonej z uskoków, zrębów i spękań, góry zrębowe cechują się także mniejszymi wysokościami bezwzględnymi i względnymi niż młode góry fałdowe.

RSO41nInxFnMs

Na fotografii znajduje się krajobraz Sudetów. W centralnej części zdjęcia widać zaokrąglony szczyt porośnięty w większości drzewami. U podnóża znajdują są lasy, łąki, pola uprawne.

Słownik