Antygeny zgodności tkankowej, zwane również antygenami transplantacyjnymi, są glikoproteinami. Tworzą one zespół białek odpowiedzialnych za prezentację antygenów limfocytom T, zwany głównym układem zgodności tkankowej (MHC, ang. major histocompatibility complex). Nazwa ta wynika z faktu, że antygeny te zostały odkryte jako pierwsze i są najważniejszymi białkami decydującymi o utrzymaniu się lub odrzuceniu przeszczepu. Geny kodujące te białka leżą na chromosomie 6 i odznaczają się największym polimorfizmempolimorfizm genetycznypolimorfizmem spośród wszystkich poznanych dotychczas genów. Cząsteczki MHC dzielą się na trzy klasy, które różnią się między sobą budową i pełnioną funkcją.

MHC klasy I występują na wszystkich jądrzastych komórkach organizmu. Uczestniczą w jego obronie przez patogenami, które wniknęły do komórek. Zbudowane są z dwóch łańcuchów: lekkiego (βbeta‑mikroglobulina) oraz ciężkiego. Oba łańcuchy połączone są ze sobą wiązaniem niekowalencyjnym. Łańcuch ciężki składa się z trzech domen zewnątrzkomórkowych tworzących pętle (αalfa1, αalfa2, αalfa3), fragmentu przechodzącego przez błonę komórkową i części wewnątrzplazmatycznej. Domeny zewnętrzne charakteryzują się polimorfizmem. Zaangażowane są one w tworzenie rowka stanowiącego miejsce, w którym umieszczany jest antygen (składający się z 8 do 10 aminokwasów) prezentowany limfocytom T cytotoksycznym (Tc). Limfocyty Tc rozpoznają rowek razem z umieszczonym w nim peptydem. Jeśli jest to białko patogenu, który wniknął do komórki, limfocyt Tc zabija zakażoną komórkę razem z patogenem.

MHC klasy II występują na komórkach prezentujących antygen limfocytom T pomocniczym (Th). Są to między innymi komórki dendrytyczne i makrofagi. MHC klasy II zbudowane są z dwóch łańcuchów: łańcucha αalfa oraz łańcucha βbeta, połączonych wiązaniem niekowalencyjnym. Każdy z łańcuchów ma dwie domeny zewnątrzkomórkowe (αalfa1 i 2 oraz βbeta1 i 2), fragment mocujący w błonie komórkowej i fragment wewnątrzkomórkowy. Domeny zewnętrzne αalfa1 i βbeta1 charakteryzują się polimorfizmem i tworzą rowek stanowiący miejsce przyczepu dla antygenów (peptydy składające się z ponad 20 aminokwasów) prezentowanych limfocytom Th. Antygeny te pochodzą z substancji, które zostały wchłonięte przez komórki prezentujące antygeny limfocytom. Jeśli prezentowany peptyd zostanie rozpoznany jako obcy, komórka nie jest zabijana. Zamiast tego następuje aktywacja limfocytu Th, który wpływa na różne procesy odpornościowe, np. pobudza limfocyty B do produkcji przeciwciał.

MHC klasy III nie wykazują podobieństwa do MHC I i MHC II. Stanowią one różnorodną grupę cząsteczek uczestniczących w reakcjach zapalnych.

R1cp3brnBk9l41

Zdjęcie przedstawia mężczyznę - chirurga. W dłoniach trzyma serce.

Każdy z nas ma indywidualny zestaw antygenów, który przekazuje kolejnym pokoleniom. Dlatego przy dokonywaniu przeszczepów dawcy narządu poszukuje się najpierw wśród osób spokrewnionych z chorym, aby uzyskać jak największą zgodność tkankową.

Gdy przeszczep odbywa się w obrębie tego samego organizmu (tzw. przeszczep autogeniczny) lub dotyczy bliźniąt jednojajowych, u których występuje ten sam zestaw antygenów transplantacyjnych (tzw. przeszczep izogeniczny), mamy do czynienia z podobnymi lub takimi samymi układami zgodności tkankowej. Sprawia to, że szanse na przyjęcie przeszczepu wynoszą 100%.

Natomiast w przypadku przeszczepów allogenicznych dawca, należący do tego samego gatunku, ma odmienne antygeny zgodności tkankowej. Aby zmniejszyć ryzyko odrzucenia takiego przeszczepu, pacjentowi podaje się leki immunosupresyjneleki immunosupresyjneleki immunosupresyjne, które okresowo blokują reakcje odpornościowe organizmu. Powoduje to obniżenie odporności u pacjenta, który staje się bardziej narażony na ataki czynników chorobotwórczych. Taka osoba powinna zachować szczególną ostrożność w kontaktach z osobami chorymi zakaźnie.

Słownik