Prawo spadkowe – definicje

Spadkodawca

Spadkodawca to osoba fizycznaosoba fizycznaosoba fizyczna, której prawa i obowiązki majątkowe mające charakter cywilnoprawny przechodzą po jej śmierci na następców prawnych (spadkobierców).

Spadkobierca

Spadkobierca to osoba fizyczna lub osoba prawnaosoba prawnaosoba prawna, która wstępuje w ogół praw i obowiązków spadkodawcy zgodnie z zasadami określonymi w prawie spadkowym.

Spadek

Spadek to ogół podmiotowych praw i obowiązków majątkowych zmarłego, które przechodzą z chwilą jego śmierci na jednego lub kilku spadkobierców, przy czym te prawa i obowiązki muszą mieć charakter cywilnoprawny.

Dziedziczenie

Dziedziczenie to przejście wskutek śmierci spadkodawcy ogółu praw i obowiązków majątkowych objętych spadkiem na jednego lub kilku spadkobiorców. Inaczej określane jako spadkobranie.

Dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe zachodzi wtedy, gdy zmarły nie pozostawił po sobie ważnego testamentu. O tym, kto będzie po nim dziedziczył, rozstrzygają wówczas przepisy ustawy – kodeksu cywilnego.

Zasady dziedziczenia ustawowego

Kodeks cywilny dzieli spadkobierców na kilka grup. Ma to istotne znaczenie, ponieważ osoby z dalszej grupy dziedziczą tylko wtedy, gdy nie nastąpiło dziedziczenie z grupy przed nimi.

Grupy spadkobierców ustawowych są następujące:

1. dzieci (i potomkowie dzieci) spadkodawcy dziedziczący razem z małżonkiem spadkodawcy;

2. małżonek spadkodawcy, rodzice, rodzeństwo i potomkowie rodzeństwa spadkodawcy;

3. dziadkowie spadkodawcy i potomkowie dziadków;

4. pasierbowie;

5. gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce.

Dziedziczenie ustawowe dzieci i małżonka

W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci zmarłego i jego małżonek według następujących zasad:

• dzieci i małżonek spadkodawcy dziedziczą w równych częściach;

• część przypadająca małżonkowi spadkodawcy nie może być mniejsza niż ¼ spadku.

Jeżeli któreś dziecko spadkodawcy zmarło przed śmiercią spadkodawcy, to udział w spadku, który by takiemu dziecku przypadł, przechodzi na potomków tego dziecka, a więc wnuki spadkodawcy podzielą się częścią po swoim rodzicu.

W przypadku gdy w chwili śmierci spadkodawca nie pozostawał w związku małżeńskim, a miał dzieci, to cały spadek przypadnie dzieciom. Małżonek rozwiedziony nie dziedziczy po byłym małżonku, chyba że zostanie uwzględniony w testamencie. Nie dziedziczy także małżonek pozostający w separacji orzeczonej przez sąd.

Dziedziczenie ustawowe małżonka i rodziców spadkodawcy

Jeżeli małżonek – spadkodawca – nie miał potomków, jego spadkobiercami będą, oprócz małżonka, także rodzice. Otrzymają oni:

• małżonek spadkodawcy – ½ spadku;

• rodzice spadkodawcy – każde z nich po ¼ spadku.

Spadek w całości obejmą rodzice spadkodawcy (po połowie), gdy spadkodawca nie miał potomków ani nie pozostawił małżonka.

Dziedziczenie ustawowe przez rodzeństwo spadkodawcy

Spadek trafia do rodzeństwa spadkodawcy tylko wtedy, gdy miał trafić do jego rodziców, a jedno z nich (lub oboje) już nie żyje. Udział rodzica jest dzielony po równo między rodzeństwo spadkodawcy.

Dziedziczenie ustawowe przez potomków rodzeństwa

Może ono dojść do skutku, jeżeli:

1. spadkodawca nie zostawił po sobie potomków;

2. któreś z rodziców spadkodawcy nie żyje;

3. któreś z rodzeństwa spadkodawcy nie żyje, jednak żyje potomek tego rodzeństwa.

Dziedziczenie ustawowe przez dziadków

Również dziadkowie mają możliwość dziedziczenia. Gdy zmarły nie pozostawił:

1. potomków;

2. małżonka;

3. rodziców;

4. rodzeństwa ani potomków rodzeństwa.

Dziadkowie dziedziczą spadek w równych częściach, a więc każdemu przypada ¼ spadku.

W przypadku gdy któreś z dziadków zmarło, zanim zmarł wnuk, wtedy udział w spadku takiego nieżyjącego już dziadka przechodzi na potomków tego dziadka. Jeżeli dziadek nie miał potomków, to jego część przypada po równo pozostałym dziadkom.

Dziedziczenie ustawowe przez pasierbów

Dziedziczenie ustawowe może też obejmować pasierbówpasierbpasierbów spadkodawcy. Podstawowym warunkiem dziedziczenia przez pasierbów spadkodawcy jest to, aby w chwili śmierci spadkodawcy nie było przy życiu:

1. małżonka spadkodawcy;

2. krewnych spadkodawcy, tj. rodziców, rodzeństwa i potomków rodzeństwa, dziadków i potomków dziadków.

Dodatkowo, aby pasierb mógł dziedziczyć, muszą nie żyć także jego rodzice biologiczni.

Dziedziczenie ustawowe przez gminę lub skarb państwa

Jeżeli spadkodawca nie ma spadkobierców, to spadek po nim przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce, a jeżeli nie da się ustalić tego miejsca albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, wówczas spadek przypada skarbowi państwa.

RVz3NXZPPHVz7

Zdjęcie ukazuje osiem osób siedzących przy stole. Na stole widać laptopy, tablety, notatki. toczy się rozmowa. Para ludzi siedzących na przeciw siebie ściska sobie prawe dłonie.

Dziedziczenie testamentowe

Każda osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnychzdolność do czynności prawnychzdolność do czynności prawnych, ma prawo rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci przez sporządzenie testamentu, w którym powoła do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Testament może być przez taką osobę odwołany w każdej chwili (w całości lub części). Odwołanie testamentu może nastąpić albo przez sporządzenie nowego testamentu przez spadkodawcę, albo przez zniszczenie lub pozbawienie go cech, od których zależy jego ważność, bądź też przez dokonanie w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W przypadku sporządzenia przez spadkodawcę nowego testamentu bez zaznaczenia w nim, że poprzedni odwołuje, odwołaniu ulegają tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Kiedy testament jest nieważny?

W pewnych sytuacjach testament jest nieważny, a mianowicie jeżeli został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

• pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

• pod wpływem groźby.

Formy testamentu

Spadkodawca może sporządzić testament zarówno w formie zwykłej, jak i w formie szczególnej.

Zachowek

Ważną instytucją prawa spadkowego jest zachowek, czyli uprawnienie przysługujące potomkom, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy w przypadku gdyby ten pominął ich w testamencie. W ten sposób zostają zabezpieczone interesy najbliższej rodziny osoby zmarłej, ale równocześnie ograniczona zostaje swoboda spadkodawcy w dysponowaniu majątkiem. Zstępnym (potomkom), małżonkowi i rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy należą się:

• ⅔ wartości udziału spadkowego, który by im przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli są to osoby trwale niezdolne do pracy albo małoletni zstępni;

• ½ wartości udziału spadkowego w pozostałych przypadkach.

Aby pozbawić osobę uprawnioną prawa do zachowku spadkodawca musi ją wydziedziczyć w testamencie, podając przyczynę wydziedziczenia. Może nią być:

• uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

• dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

• niedopełnianie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych, które znamionuje uporczywość.

Zrzeczenie się dziedziczenia

Następuje ono w drodze zawarcia umowy notarialnej między przyszłym spadkodawcą a spadkobiercą ustawowym, której skutkiem jest wyłączenie od dziedziczenia zrzekającego się i jego zstępnychzstępnizstępnych. W umowie można jednak zaznaczyć, że skutki tej umowy dotyczą wyłącznie spadkobiercy.

Przyjęcie spadku

Przyjęcie spadku to nieodwołalne i bezwarunkowe oświadczenie woli złożone w sposób wyraźny lub milczący, wpływające na zakres odpowiedzialności spadkodawcy za długi spadkowe. Można je złożyć przed sądem lub notariuszem.

Termin na złożenie oświadczenia dotyczącego przyjęcia spadku wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jego brak powoduje uznanie, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Odrzucenie spadku

Jest to jednostronna czynność prawna, przez którą spadkobierca oświadcza przed sądem albo notariuszem, że nie przyjmuje spadku. Spadkobierca wskutek odrzucenia spadku zostaje wyłączony z dziedziczenia, co nie oznacza automatycznego wyłączenia możliwości dziedziczenia przez jego zstępnych.

RyGSZ4TI8m2kz

Zdjęcie przedstawia starszą kobietę, która ukrywa twarz w dłoniach.

Słownik