Przeczytaj
Kara w polskim prawodawstwie
Według najogólniejszej definicji kara to sankcja, forma zadośćuczynienia za wyrządzenie krzywdy drugiej osobie. Rodzaj i wysokość wymierzanej dolegliwości uzależnione są od popełnionego czynu zabronionego. Uwzględnia się również okoliczności popełnienia czynu, kim jego sprawca jest i jakie były jego motywacje.
W literaturze można spotkać pojęcie kary w najróżniejszych kontekstach i znaczeniach, w zależności od tego, z jakiego punktu widzenia – socjologicznego, psychologicznego, filozoficznego, pedagogicznego czy prawnego – będziemy ją rozpatrywać. Również na gruncie prawa polskiego pojęcie kary jest wieloznaczne – zależy od gałęzi prawa, według której ją analizujemy. W niniejszych rozważaniach interesować nas będzie kara wymierzana na gruncie prawa karnego, czyli kara kryminalna.
W tym znaczeniu kara to:
Polskie prawo karne. Część ogólna(...) osobista dolegliwość zadana sprawcy przestępstwa, będąca reakcją na popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie przestępstwa, wymierzona przez konstytucyjnie uprawniony do tego organ państwa.”
Źródło: Włodzimierz Wróbel, Andrzej Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, s. 412.
Cechy charakterystyczne tak rozumianej kary to:
uregulowanie w prawie karnym;
bycie najostrzejszym środkiem przymusu państwowegoprzymusu państwowego stosowanym w walce z przestępstwami;
wymierzanie w imieniu państwa przez sądy;
ściśle osobisty charakter.
Kary i środki karne w polskim prawie określone zostały w dwóch aktach prawnych – Kodeksie karnym i Kodeksie wykroczeńwykroczeń.
Kary i środki karne z Kodeksu karnego mogą być orzekane zarówno samodzielnie, jak i łącznie.
Celem środków karnych jest przede wszystkim przeciwdziałanie przestępczości i jej skutkom, uzupełniają one działanie kar zasadniczych.
Środki karne
Do środków karnych należą:
pozbawienie praw publicznych;
zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;
obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
zakaz wstępu na imprezę masową;
zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestniczenia w grach hazardowych;
nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
zakaz prowadzenia pojazdów; przepadek;
obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę;
nawiązka;
świadczenie pieniężne;
podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Wśród środków karnych, jakie można wymierzać na podstawie Kodeksu wykroczeń, znajdziemy natomiast:
zakaz prowadzenia pojazdów;
nawiązkę;
obowiązek naprawienia szkody;
podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób.
Polskie prawo karne przewiduje również system środków probacyjnych związanych z poddaniem sprawcy próbie, obejmujący: warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary oraz warunkowe przedterminowe zwolnienie. To również są środki karne, przy czym dwa pierwsze mają charakter samoistny – jako forma reakcji na przestępstwo,przestępstwo, trzeci zaś jest w istocie korektą kary w toku jej wykonania, tyle że opartą na mechanizmie probacyjnym. Dzięki ich wprowadzeniu znacznie wzbogacono i uelastyczniono system reakcji prawnokarnej na przestępstwo.
Funkcje kary
Słownik
zachowanie wypełniające ustawowe znamiona typu czynu zabronionego, czyli odpowiadające opisowi zachowania określonego w ustawie karnej
czyn zabroniony uznany za zasadniczo społecznie szkodliwy lub społecznie niebezpieczny, konkretnie zdefiniowany i zagrożony karą na mocy Kodeksu karnego
wymuszanie posłuszeństwa jednostek ludzkich i grup społecznych wobec władzy publicznej
powrót do przestępstwa
czyn społecznie szkodliwy (nawet w stopniu znikomym), zabroniony przez Kodeks wykroczeń