Przeczytaj
Powłoka ciała jest przede wszystkim osłoną ciała zwierząt, odgraniczającą wnętrze organizmu od środowiska. Odgrywa też istotną rolę w utrzymywaniu homeostazy, głównie przez udział w termoregulacji, regulacji parowania wody i ochrony przed wnikaniem drobnoustrojów i wirusów. Zapewnia też kontakt z otoczeniem. U pierwotniaków powłoką ciała jest błona komórkowa, u bezkręgowców – naskóreknaskórek i jego wytwory (oskórekoskórek, pancerz). U kręgowców powłoka jest utworzona przez powięź powierzchowną, czyli podskórną warstwę tkanki łącznej, skórę i jej pochodne (włosy, pióra, łuski, pazury, paznokcie, kopyta).
U niektórych zwierząt występuje linienielinienie – proces okresowego zrzucania zewnętrznej, twardej powłoki (u stawonogów), zewnętrznej warstwy naskórka (u płazów i gadów), a także zmiana upierzenia (u ptaków) oraz okrywy włosowej (u ssaków). U stawonogów, w okresach po zrzuceniu zewnętrznego szkieletu i przed stwardnieniem nowego, następuje wydatne powiększenie rozmiarów ciała. Zrzucany podczas linienia u wielu bezkręgowców oskórek, lub naskórkowe, zrogowaciałe pokrycie ciała u płazów i gadów, nazywane są wylinką. Więcej na temat linienia przeczytasz tutajtutaj.
Przegląd powłok ciała u różnych grup zwierząt
Powłoki ciała u bezkręgowców
Bezkręgowce posiadają jednowarstwowy nabłonek. U wielu bezkręgowców (począwszy od płazińców) i niższych strunowców, występuje oskórek, będący wytworem naskórka. Stanowi on warstwę ochronną, w dużym stopniu odporną na działanie czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. Występuje zarówno na powierzchni ciała, jak i w jego wnętrzu (jelito przednie i tylne, tchawki). Może mieć różną budowę, np. u nicieni jest elastyczny i ciągły, u skorupiaków – twardy (przesycony solami mineralnymi), rozczłonkowany i tworzy mocny szkielet zewnętrzny, zwany pancerzem. Naskórek, wydzielający znacznie grubszą od niego warstwę oskórka, spotykamy np. u skorupiaków i owadów, nazywany jest podskórkiem (hipodermą). U wielu bezkręgowców pokrycie ciała stanowi wór powłokowo‑mięśniowy. Zbudowany jest on z jednowarstwowego naskórka, z licznymi gruczołami oraz ściśle przylegającej warstwy mięśni podłużnych, okrężnych i skośnych. Poza czynnością okrywającą, narząd ten stanowi rodzaj szkieletu (np. u nicieni), lub poprzez skurcze mięśni spełnia funkcje lokomocyjne.
Powłoki ciała u strunowców
Kręgowce
U kręgowców skóra składa się z wielowarstwowego nabłonka, położonego na skórze właściwej (naskórka) oraz skóry właściwej.skóry właściwej. U wielu kręgowców występuje rogowacenie (keratynizacja) – stały fizjologiczny proces odkładania się w komórkach naskórka (także wielu innych nabłonków) nierozpuszczalnego białka keratyny, zwanego też substancją rogową, które ma duże znaczenie ochronne dla skóry. W procesie tym komórki przekształcają się w rogowe płytki, ulegające złuszczeniu. W wyniku rogowacenia i rozrostu warstwy rogowej naskórka powstają: włosy, pióra, pazury, tarcze rogowe itp. Więcej na temat wytworów naskórka i skóry właściwej zwierząt kręgowych przeczytasz tutaj.
Słownik
Agnatha; nadgromada najprymitywniejszych kręgowców wodnych, które pojawiły się w ordowiku; współcześnie żyjący przedstawiciele należą do śluzic (Myxini) i cefalaspidów (Cephalaspidomorphi); są pozbawione szczęk (zastępuje je przyssawka gębowa w postaci lejka), mają niezróżnicowane łuki skrzelowe, workowate jamy skrzelowe, w uchu wewnętrznym jeden lub dwa kanały półkoliste
strukturalny polisacharyd, zbudowany z reszt glukozaminy połączonych wiązaniami beta–1,4–glikozydowymi; występuje w ścianach komórkowych wodorostów, grzybów i bakterii, u zwierząt, głównie u stawonogów, tworzy razem z innymi substancjami (białka, sole wapnia, magnezu) okrywy ciała skorupiaków (pancerz), owadów, pajęczaków; znaleziono ją także u mięczaków, ramienionogów, mszywiołów
gruczoł ptaków, leżący pod skórą grzbietowej części kupra (nasady ogona); produkuje tłustą wydzielinę, którą ptaki rozprowadzają dziobem po upierzeniu, zabezpieczając je w ten sposób przed przemoczeniem
proces okresowego zrzucania zewnętrznej, twardej powłoki ciała u stawonogów czy zewnętrznej warstwy naskórka u płazów i gadów, umożliwiające wzrost ciała zwierzęcia; także zmiana upierzenia ptaków (pierzenie się ptaków) oraz okrywy włosowej ssaków
Conchifera; podtyp wysoko uorganizowanych mięczaków; obejmuje: jednotarczowce, ślimaki, małże, walconogi i głowonogi; wytwarzają jednolitą lub dwuklapową muszlę (u niektórych zredukowaną); przeciwstawiane obunerwcom
najbardziej zewnętrzna warstwa skóry, zbudowana z wielowarstwowego nabłonka, którego komórki podlegają cyklicznej odbudowie
Amphineura, Aculifera; podtyp pierwotnych mięczaków morskich, obejmujący bruzdobrzuchy i chitony; brak czułków, oczu, statocyst i szczęk; worek trzewiowy słabo wykształcony, muszli brak (bruzdobrzuchy) lub składa się z zachodzących na siebie dachówkowato płytek (chitony); przeciwstawiane muszlowcom
wytwór naskórka wielu bezkręgowców (począwszy od płazińców) i niższych strunowców; stanowi warstwę ochronną, w dużym stopniu odporną na działanie czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych; może mieć różną budowę, np. u nicieni — elastyczny i ciągły, u skorupiaków — twardy (przesycony solami mineralnymi), rozczłonkowany, tworzy mocny szkielet zewnętrzny – pancerz
najgrubsza warstwa skóry, zbudowana z tkanki łącznej, bogato unerwiona i unaczyniona, w której znajdują się gruczoły będące wytworami naskórka