Kościoły i związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej i PRL

W polskiej tradycji historycznej zjawiskiem powszechnym była wieloreligijność wynikająca z funkcjonowania wielonarodowościowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Nikogo nie dziwiła tolerancja religijna w okresie wojen religijnych, a rozwiązania w postaci konfederacji warszawskiej z 1573 r. mogły uchodzić za wzór dla innych państw. Po okresie zaborów i odzyskaniu niepodległości rodząca się II RP była wielonarodowościowa i wielowyznaniowa.

Dane statystyczne z roku 1931 wskazują, że zdecydowaną większość społeczeństwa polskiego stanowili katolicy obrządku łacińskiego:

W II RP oficjalnie uznanych zostało tylko siedem wyznań.

W konsekwencji II wojny światowej i zmiany granic Polska stała się państwem jednolitym narodowościowo i religijnie. Katolicy stanowili do 95,5% społeczeństwa.

W roku 1947 zarejestrowanych było sześć związków wyznaniowychzwiązek wyznaniowyzwiązków wyznaniowych. Rejestracja czterech z nich wynikała z kontynuowania legalnej działalności z okresu okupacji, a dwa wyznania wystąpiły o zgodę na funkcjonowanie do władz państwowych.

Rcr8i3gbzR1XV1

Grafika przedstawia symbol kościoła starokatolickiego. Jest to krzyż i narysowana na nim ryba.

III Rzeczpospolita Polska

Relacje między państwem a kościołamikościółkościołami i związkami wyznaniowymi w Polsce określa Konstytucja RP z 1997 r. Gwarantuje ona wolność sumienia i wyznania w życiu publicznym i prywatnym. Ponadto obowiązuje zasada równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych, która jest istotnym elementem świeckości państwa. Władze publiczne powinny być bezstronne wobec przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, z zapewnieniem swobody uzewnętrzniania ich w życiu publicznym. Obowiązuje też zasada poszanowania autonomii i niezależności państwa oraz kościołów i związków wyznaniowych w myśl zasady współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

Kolejną zasadą jest partnerskie regulowanie stosunków między państwem i Kościołem katolickim w formie umowy międzynarodowej ze Stolicą Apostolską. W przypadku innych związków wyznaniowych w formie ustaw uchwalanych na podstawie umów wynegocjowanych przez rząd z ich przedstawicielami. Normy ustawowe dotyczące zarówno Kościoła katolickiego, jak i innych związków wyznaniowych nie mogą być sprzeczne z normami konstytucyjnymi i konkordatowymi. Oznacza to, że do systemu prawa III Rzeczpospolitej został wpisany model państwa neutralnego światopoglądowo w wersji umiarkowanie świeckiej, zwanej też skoordynowaną.

Zgodnie z wynikiem badań Instytutu Gallupa z 2014 r. Polska należy do najbardziej religijnych krajów w Europie. Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2018 w Rzeczpospolitej Polskiej funkcjonowało 196 kościołów i związków wyznaniowych.

Konkordat między Rzeczpospolitą Polską i Stolicą Apostolską

Do podpisania międzynarodowej umowy normującej stosunki między państwem a Kościołem katolickim doszło 28 lipca 1993 r. Została ona zawarta w siedzibie Rady Ministrów przez arcybiskupa Józefa Kowalczyka, który pełnił funkcję nuncjusza apostolskiego w Polsce, i ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego. Ratyfikacji konkordatukonkordatkonkordatu dokonał Sejm RP 8 stycznia 1998 r., a 23 lutego 1998 r. konkordat podpisał Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. Ratyfikacji konkordatu ze strony Stolicy Apostolskiej 23 lutego 1998 r. dokonał papież Jan Paweł II. Wzajemna wymiana dokumentów ratyfikujących nastąpiła 25 marca 1998 r. Ostatecznie konkordat wszedł w życie 25 kwietnia 1998 r. Składa się on z preambuły i 29 artykułów.

R1GNImypmdzTI

Fotografia przedstawia moment podpisania konkordatu między stolicą apostolską a Rzecząpospolitą Polską. Przy stole siedzą biskup, ubrany w tradycyjne kościelne szaty i nakryciem głowy oraz jeden z ministrów. Polityk ma okularach, ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. Oboje podpisują dokumenty. Biskupowi pomaga siostra zakonna wskazując miejsce do podpisu. Z tyłu stoją przedstawiciele polskiego rządu, prezydent, premier i ministrowie, przyglądają się.

Relacje państwo – Świadkowie Jehowy w Polsce

Związek wyznaniowy Świadków Jehowy w Polsce liczy około 116 000 członków i dzieli się na 1288 zborów. Jest trzecim pod względem liczebności związkiem wyznaniowym w Polsce. Po okresie nielegalnej działalności w czasach PRL 12 maja 1989 r. Świadkowie Jehowy zostali oficjalnie zarejestrowani w Polsce, a 31 stycznia 1990 r. wyznanie zostało wpisane do rejestru Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji pod numerem 34. Od 13 maja 2014 r. związek wyznaniowy nosi nazwę Świadkowie Jehowy w Polsce.

Relacje państwo – kościół we współczesnym świecie

We współczesnym świecie funkcjonują różne modele stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Do najważniejszych zaliczamy:

1. Państwo wyznaniowe – jest najstarszym modelem relacji między państwem a kościołem, wyrazem tego jest uznanie w konstytucji, że dany kościół jest w pozycji uprzywilejowanej, co się wiąże z jego finansowaniem z budżetu państwa lub dyskryminacją innych kościołów i związków wyznaniowych.

2. Państwo świeckie (laickie) – ma w nim miejsce rozdział kościoła od państwa, co nie jest jednak wpisane w konstytucję państwa, dzielimy je na:

• państwo radykalnie świeckie, gdzie zakazane jest jakiekolwiek eksponowanie symboli religijnych i uzewnętrznianie przekonań religijnych w życiu publicznym,

• państwo umiarkowanie świeckie, w którym konstytucja gwarantuje wolność sumienia i religiireligiareligii, istnieje poszanowanie suwerenności i niezależności kościoła i państwa.

3. Państwo ateistyczne (ateizm państwowy) – państwo, w którym władze oficjalnie zakazują religii i wyznań, prowadzona jest walka z praktykami religijnymi, co było związane z funkcjonowaniem ideologii komunistycznej w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, Albanii, Korei Północnej, Kambodży. Idea zrodziła się podczas rewolucji francuskiej.

Słownik