Pierwsza, zwana koncepcją wspólnoty kulturowej lub etnicznej, zakłada, że za podstawę narodu uznaje się świadomość przynależności do określonej wspólnoty kulturowej lub etnicznej. W tym rozwiązaniu najważniejszymi czynnikami, pozwalającymi na wyodrębnienie się narodu, są: kultura, język, obyczaje, tradycja. Integrują one naród i zapewniają jego ciągłość oraz wyodrębnienie się z innych narodów. Nie można umniejszyć też znaczenia przekonania o wspólnym pochodzeniu narodowym.

W drugiej koncepcji genezy narodu poszukuje się we wspólnocie politycznej. Zgodnie z tą teorią narody są tworzone przez państwo z wykorzystaniem jego organizacji i struktur. Naród jest najwyższą formą rozwoju społeczeństwa, państwo zaś jest najbardziej zorganizowaną formą reprezentacji społeczeństwa. Państwo jako uczestnik stosunków międzynarodowych dąży do zaspokojenia i zabezpieczenia interesów narodowych. Wszyscy mieszkający na jego terytorium są zobowiązani do zachowania lojalności wobec państwa. Ujęcie to pozwala łączyć naród z nacjonalizmem i wtedy często pojawiają się postulaty, że granice państwowe powinny się pokrywać z granicami etnicznymi. Do najważniejszych czynników, pozwalających na tworzenie się narodu, w tej koncepcji zaliczymy: historię, pamięć historyczną, tradycję i mity.

Po pierwsze, tożsamość narodowa ma konkurencję w postaci tożsamości europejskiej, która jest konsekwencją procesu jednoczenia Europy w Unii Europejskiej. Wielu młodych ludzi zachłysnęło się swoją europejskością, często zapominając, że są przede wszystkim Polakami, a dzięki temu obywatelami UE. Poczucie tożsamości europejskiej nie wyklucza poczucia tożsamości narodowej, ale może je bardzo osłabiać. Dlatego należy podkreślać swoją tożsamość narodową w zjednoczonej Europie w myśl motta UE „Jedność w różnorodności”.

Po drugie, elementem utrwalającym tożsamość narodową jest jej atrakcyjność. Powinna nas ona motywować do określonych zachowań i działań, których realizacja poza wspólnotą narodową byłaby niemożliwa.

Po trzecie, istotnym elementem utrwalającym tożsamość narodową jest solidarność narodowa, która przejawia się w działaniach na rzecz zmniejszenia nierówności materialnych i społecznych. Pozwala to unikać zjawiska marginalizowania części przedstawicieli narodu i procesów wykluczenia społecznego.

Po czwarte, dla części Polaków mieszkających za granicami kraju ważne jest posiadanie np. Karty Polaka, która potwierdza przynależność do narodu polskiego. Jest ona przyznawana osobie niemającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz deklarującej przynależność do narodu polskiego i spełniającej określone ustawą warunki.