Przeczytaj
Podział odpadów ze względu na miejsce ich wygenerowania
Metody zagospodarowania odpadów
Gospodarka odpadami to zespół działań zmierzający do maksymalnego odzysku surowców wtórnych lub energii z odpadów oraz zmniejszenia ilości odpadów składowanych w środowisku. Gospodarowanie odpadami to ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie, a także nadzór nad tymi wszystkimi etapami i nad miejscami, w których odpady się znajdują.
Zbieranie i transport
Kiedy sortowanie i przetwarzanie nie jest możliwe w pobliżu miejsca wytworzenia odpadów, to powinny być zbierane w miejscu ich gromadzenia jednostkowego, a następnie transportowane, bezpośrednio lub po przeładunku na stacji przeładunkowej, do specjalistycznej instalacji do sortowania, odzysku materiałów lub unieszkodliwiania odpadów.
Odzysk
Działania polegające na wykorzystaniu odpadów, prowadzące do odzyskania z nich substancji, materiałów lub energii:
odzysk surowca wtórnego – recykling,
odzysk energetyczny – spalanie.
Postacie recyklingu
Przykładami odpadów poprzemysłowych, które mogą być wykorzystywane jako surowce wtórne są:
odpady organiczne – poddaje się zgazowaniu i uzyskuje paliwo (metan),
pyły i żużle – stosowane są jako wypełniacze do produkcji wyrobów betonowych i innych materiałów budowlanych,
makulatura – przerabiana na papier,
odpady z tworzyw sztucznych i gumy po rozdrobnieniu poddaje się piroliziepirolizie (rozkład termiczny) i otrzymuje się węglowodory tj.:
polietylen do produkcji artykułów gospodarstwa domowego,
polipropylen do produkcji wykładzin i tapicerek,
polichlorek winylu do produkcji rur i wykładzin podłogowych,
polistyren do produkcji styropianu,
odpady szklane – przetapiane w hucie szkła,
złom metalowy – przerabiany na pełnowartościowe surowce,
odpady organiczne – poddaje się zgazowaniu i uzyskuje paliwo (metan).
Spalanie
Nie dla wszystkich tworzyw recykling jest uzasadnioną ekologicznie i ekonomicznie metodą odzysku. Opłacalność zastosowania recyklingu będzie niewielka, np. przy niskiej jakości odpadów z selektywnej zbiórki (odpady niejednorodne, zanieczyszczone), przy braku odpowiedniej technologii dla konkretnego odpadu czy braku zapotrzebowania rynku na określony surowiec wtórny. W takich przypadkach dużo lepszym zastosowaniem odpadów jest uzyskanie z nich energii w procesie spalania w wysokich temperaturach (rzędu ~1000°C). Dochodzi wtedy do przekształcania materii w energię cieplną lub elektryczną. Odzysk energii zachodzi poprzez:
ukierunkowane spalanie w spalarniach, w celu uzyskania energii, ciepła i gorącej pary,
przetwarzanie odpadów w paliwo alternatywnepaliwo alternatywne i jego spalanie oraz poprzez współspalanie przemysłowe, np. w cementowniach lub elektrociepłowniach.
Trzeba pamiętać o tym, że aby odzysk energii z odpadów odbywał się zgodnie z prawem, nie może przyczyniać się do zanieczyszczenia środowiska i spowodowania zagrożenia dla ludzkiego zdrowia. Wszystkie instalacje odzyskiwania energii z odpadów muszą spełniać surowe wymagania środowiskowe, mają być wydajne i bezpieczne.
Odzyskiem nie jest natomiast spalanie śmieci w domowych piecach czy w ognisku - działanie takie prowadzi do wydzielania się szkodliwych pyłów i toksyn, które są niebezpieczne dla zdrowia i współtworzą smog!
Unieszkodliwianie odpadów
Odpady zostają poddane procesom przekształcenia biologicznego, fizycznego lub chemicznego, aby móc je doprowadzić do takiej postaci, w której nie będą stwarzać zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz środowiska. Do procesów unieszkodliwiania odpadów zalicza się m.in.:
składowanie,
spalanie,
kompostowanie.
Składowanie odpadów
Składowanie odpadów na wysypiskach jest najstarszą i do dzisiaj najbardziej rozpowszechnioną metodą unieszkodliwiania odpadów stałych. Gromadzi się tam odpady o znanych właściwościach, których nie wykorzystano gospodarczo lub nie unieszkodliwiono w inny sposób, a sam proces polega na ich deponowaniu w wyznaczonym miejscu o odpowiedniej wielkości oraz parametrach geologicznych i wodno‑gruntowych.
Na składowiskach można gromadzić odpady, których rodzaj określa instrukcja prowadzenia danego obiektu. Wymogi prawa zobowiązują, aby odpady na składowiskach były gromadzone w sposób selektywny po wcześniejszym odzyskaniu odpadów nadających się do innej formy zagospodarowania.
Ze względu na rodzaj składowanych odpadów wyróżnia się:
składowiska odpadów niebeziecznych,
składowiska odpadów obojętnych,
składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.
Procesy zachodzące w warunkach beztlenowych, które z łatwością tworzą się w wyniku przykrywania odpadów kolejnymi warstwami śmieci lub ziemi, prowadzą do powstania biogazu – mieszaniny metanu i dwutlenku węgla.
Gaz składowiskowy może być wykorzystany do:
produkcji energii elektrycznej, która może być wykorzystana w obrębie miejsca wytworzenia lub na sprzedaż,
bezpośredniej produkcji ciepła,
wytwarzania paliwa pędnego (po uszlachetnieniu gazu wysypiskowego).
Kompostowanie
Kompostowanie jest naturalną metodą unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów organicznych. Składa się z dwóch głównych procesów – mineralizacji w warunkach tlenowych oraz humifikacji. W efekcie powstaje stabilna substancja próchnicza, która może być stosowana jako nawóz organiczny.
Surowcami do przygotowania kompostu mogą być:
substancje organiczne wydzielone z odpadów komunalnych,
organiczne odpady kuchenne,
odpady z pielęgnacji terenów zielonych,
odpady z targowisk (resztki warzyw i owoców),
osady z oczyszczalni ścieków,
niektóre odpady z przemysłu rolnego i przetwórstwa drewna (słoma, wióry, kora itp.),
popiół drzewny, torf, nawozy mineralne, gnojówka i obornik.
Odpady niebezpieczne
Odpady niebezpiecznie pochodzą głównie z przemysłu, ale znajdziemy je także w odpadach komunalnych, rolniczych, w transporcie, służbie zdrowia czy w laboratoriach badawczych. Odpady zaliczamy do niebezpiecznych, kiedy wykazują określone, niepożądane cechy, jak np. łatwopalność, wybuchowość, toksyczność, korozyjność, wysoką aktywność chemiczną, promieniotwórczość czy wydzielanie toksycznych gazów. W takim przypadku, procedury unieszkodliwiania mają na celu poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych, w celu doprowadzenia ich do stanu nie stwarzającego zagrożenia dla organizmów żywych i środowiska naturalnego.
Metody unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych
Najczęściej stosowane metody unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych:
fizykochemiczne – procesy rozdzielania i zestalania fazowego – odpady wiązane są w formy obojętne dla środowiska,
składowanie – odpady, które nie mogły zostać poddane innym metodom unieszkodliwiania oraz pozostałości po kompostowaniu i spalaniu odpadów,
biologiczne – kompostowanie odpadów organicznych,
termiczne – spalanie odpadów.
Oznaczenia odpadów niebezpiecznych
W Unii Europejskiej, w tym w Polsce, przed wprowadzeniem niebezpiecznego produktu do obrotu konieczne jest oznakowanie opakowania za pomocą piktogramów. Obecność takich oznaczeń na produktach odpadowych zobowiązuje użytkowników do postępowania z nimi w specjalny sposób. Nie wolno umieszczać ich z innymi odpadami, a jedynie w pojemnikach do tego przeznaczonych lub oddawać do wyznaczonych miejsc zbiórki, np. PSZOK‑u (Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych). Utylizacja chemicznych odpadów niebezpiecznych prowadzona jest przez specjalistyczne przedsiębiorstwa, w warunkach pozwalających na ich bezpiecznie unieszkodliwienie.
Monitoring odpadów
Monitoring odpadów powinien stanowić podstawę zarządzania gospodarką odpadami na wszystkich szczeblach, rozpoczynając od gminy, a na zarządzaniu gospodarką odpadami w kraju kończąc. Głównym celem jest posiadanie aktualnych informacji o odpadach oraz śledzenie trendów ich zmian, co jest niezbędne dla opracowywania prognoz, które pozwalają na korygowanie procesu gospodarowania odpadami.
Głównymi zadaniami monitoringu gospodarki odpadami są:
ocena ilościowa i jakościowa odpadów (od wytworzenia do zagospodarowania),
ocena wpływu odpadów na środowisko naturalne,
informowanie o zagrożeniach wywołanych przez odpady na środowisko,
kontrola gospodarowania odpadami.
Monitorowaniem odpadów zajmuje się z:
na szczeblu krajowym – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ),
na szczeblu regionalnym – Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska (WIOŚ).
Słownik
proces degradacji zachodzący pod wpływem wysokiej temperatury w warunkach beztlenowych
produkt uzyskany w wyniku recyklingu materiałowego
wszystkie materiały i substancje, które mogą zostać wykorzystane jako paliwo zamiast paliw konwencjonalnych, np. odpady
Bibliografia
Ambrożewicz P., Zasady systemu zagospodarowania odpadami. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1999.