Przeczytaj
Kultura w dwudziestoleciu międzywojennym
Sztuka dwudziestolecia zdominowana była przez awangardę. Część popularnych ówcześnie kierunków w malarstwie, np. fowizm, kubizm, czy abstrakcjonizm zapoczątkowanych zostało przed pierwszą wojną światową. Narodziły się też zupełnie nowe kierunki - surrealizm, futuryzm, dadaizm. W architekturze obowiązywał modernizm, zakładający odejście od stylów historycznych oraz wszelkich stylizacji. Jego główne założenia: prosta, geometryczna forma budynku, jasne, pastelowe elewacje, brak dekoracji, surowe materiały, przeszklenia, są modne do dziś.
W muzyce również pojawiły się nowe gatunki – jazz i blues. Oba ukształtowały się na południu Stanów Zjednoczonych w wyniku zderzenia kultury euroamerykańskiej z kulturą afrykańską. Najważniejsze instrumenty w jazzie to gitara, puzon, klarnet, a w późniejszych latach saksofon. Jednym z najsłynniejszych jazzmanów w historii był czarnoskóry muzyk Louis Armstrong, który w dwudziestoleciu międzywojennym stworzył nową technikę śpiewu – scat. Polegała ona na śpiewaniu nie konkretnego tekstu, a na wydawaniu dźwięków naśladujących instrumenty. Blues natomiast nazywany był muzyką smutku. Wygrywane na gitarze i harmonijce ustnej spokojne melodie nastrajały melancholijne i nie nadawały się do tańca. W dwudziestoleciu najsłynniejszą śpiewaczką bluesową była Bessie Smith.
Dzięki postępowi technicznemu, pociągi elektryczne i spalinowe pędziły z prędkością ponad 100 km na godzinę. Szybciej niż dotąd, bezpieczniej i w bardziej komfortowych warunkach można było dotrzeć w najodleglejsze zakątki świata.
Luksusowe okręty transoceaniczne zabierały w podróż po morzach tysiące pasażerów. Lata 30. XX wieku, mimo kryzysu, były złotą erą dla wielkich liniowców krążących między Europą i Ameryką Północną. Pasażerowie pierwszej klasy otrzymywali luksusowe warunki - wspaniałe kajuty, pierwszorzędne posiłki i salonowe rozrywki. Transatlantyki budziły podziw, były namacalnymi dowodami na postęp myśli technicznej. Rejsy transoceaniczne odbywały też polskie statki pasażerskie. Motorowe statki pasażerskie „Piłsudski” i „Batory” obsługiwały linię nowojorską.
Pierwszy udany lot między Paryżem i Nowym Jorkiem odbył się w 1927 roku. Entuzjazm wywołany tym wyczynem spowodował wielkie zainteresowanie podróżami lotniczymi. Coraz bezpieczniejsze samoloty zaczęły przewozić pasażerów i dostarczały pocztę w najodleglejsze zakątki świata. Liczba linii lotniczych szybko się zwiększała. W 1929 roku powstały Polskie Linie Lotnicze LOT.
Najważniejszymi mediamimediami były prasa i radio, które szybko stało się masowym środkiem przekazu. W 1922 roku powstało BBC (British Broadcasting Company), pierwsza publiczna stacja radiowa w Wielkiej Brytanii. W Polsce radio publiczne zaczęło działać trzy lata później. Na ten okres przypadają też początki telewizji. W 1928 roku miała miejsce pierwsza w historii transmisja telewizyjna - z Londynu do Nowego Jorku. W Polsce pierwszą transmisję sygnału telewizyjnego przeprowadziła w 1931 roku rozgłośnia Polskiego Radia w Katowicach. Pięć lat później, w 1936 roku, na warszawskim wieżowcu Prudential umieszczono nadajnik telewizyjny. Pokazy próbnej transmisji odbyły się 5 października 1938 i 26 sierpnia 1939 roku.
Wyjaśnij, dlaczego radiowe wykonania przypominały koncerty.
W dwudziestoleciu międzywojennym rozkwit przeżywało też kino. Od wyprodukowanego przez Warner Brothers w 1927 roku filmu The Jazz Singer (Śpiewak jazzbandu) zaczął się zwycięski pochód filmu dźwiękowego. Dużą popularnością cieszyły się także filmy rysunkowe, szczególnie animowana seria Walta Disneya z Myszką Miki w roli głównej. W 1935 roku w kinach wyświetlono pierwszy film fabularny w trójbarwnym technikolorzetechnikolorze. W 1929 roku po raz pierwszy wręczono nagrody Akademii Filmowej – Oscary. W tym czasie wielką popularnością cieszyły się pałace kinowe – ogromne kina na kilka tysięcy osób, przypominające dzisiejsze multipleksy.
W dwudziestoleciu upowszechnił się też sport, który nie tylko był chętnie uprawiany, ale również oglądany. Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie odbyły się w 1896 r. w Atenach. Następne olimpiady rozgrywane były regularnie co cztery lata. Pierwsze Zimowe Igrzyska Olimpijskie zaś odbyły się we francuskiej miejscowości Chamonix w 1924 r. Kolejną masową imprezą sportową zapoczątkowaną w dwudziestoleciu międzywojennym były Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej. Pierwszy mundial został rozegrany w 1930 r. w Urugwaju, który w tym czasie był piłkarską potęgą. Każde takie wydarzenie sportowe budziło ogromne emocje, Transmisje radiowe z olimpiad i mistrzostw świata gromadziły przed radioodbiornikami tysiące słuchaczy. O sporcie pisała prasa, a fragmenty rozgrywek puszczane były w kronikach filmowych.
Zmiany obyczajów
Za zmianami społeczno‑politycznymi, jakie zachodziły w większości państw europejskich i w Stanach Zjednoczonych po I wojnie światowej, podążały zmiany w dziedzinie kultury i obyczajów. DemokratyzacjaDemokratyzacja skutkowała szerszym dostępem do edukacji i dóbr kultury. Nowe, masowe media: radio i kino - rozpowszechniały nowe wzorce zachowań, mody i rozrywki, co skutkowało zmianą obyczajów oraz powodowało rozwój kultury masowejkultury masowej. Zwłaszcza u kobiet widoczna była zmiana w stylu bycia i ubiorze. Dzięki sufrażystkom, m.in. Brytyjce Christabel Harriette Pankhurst czy Amerykance Alice Paul, kobiety w końcu uzyskały prawa wyborcze – np. w Polsce, w Wielkiej Brytanii i w Niemczech w 1918 roku, a w Stanach Zjednoczonych w 1920 roku.
Rozwój psychologii
Do końca XIX w. najpopularniejszą metodą badań psychologicznych była introspekcja. Polegała ona na analizie stanów własnej świadomości. Była to metoda zawodna i z definicji subiektywnasubiektywna, dlatego badacze zaczęli analizować przede wszystkim zachowanie innych ludzi, a nie własne. W 1913 r. amerykański psycholog John B. Watson wystąpił przeciw introspekcji, głosząc, że jeśli psychologia ma być nauką, to dane, na których się opiera, muszą być weryfikowalne. Według niego odpowiedzi na pytania związane z ludzką psychiką miały dostarczyć badania zachowań, stąd nazwa „behawioryzm” (ang. behaviour – zachowanie). Według behawiorystów wszystkie zachowania człowieka są wynikiem bodźców, które na niego działają, a badanie psychiki polega przede wszystkim na obserwowaniu reakcji. Innym kierunkiem psychologii, który rozwinął się na początku XX w. w Niemczech, był gestaltyzm (niem. Gestalt − postać, stąd psychologia postaci). Gestaltyści głosili, że badanie tylko pojedynczych elementów ludzkiej psychiki nie umożliwia zrozumienia jej jako całości, gdyż całość jest czymś więcej niż tylko sumą części. Myśli, uczucia i czyny jednostki należy traktować całościowo. Najsłynniejszym kierunkiem w psychologii tego okresu była psychoanaliza. Jej twórca, Sigmund Freud, zajął się nieuświadomionymi procesami psychicznymi, mającymi źródło w doświadczeniach z wczesnego dzieciństwa. Szczególną uwagę zwrócił na popęd seksualny. Poszukiwanie i analizę tych procesów Freud stosował jako terapię. Ponieważ nieświadome procesy psychiczne nie dają się bezpośrednio obserwować, nie poddają się naukowej weryfikacji. Dlatego też status naukowy psychoanalizy jest do dzisiaj kwestionowany. Psychoterapia przynosiła jednak ulgę żołnierzom. Po zakończeniu wojny teorie psychologiczne, z najmodniejszą psychoanalizą na czele, stały się ważnym elementem kultury i mentalności.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D17CLGUKj
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Dorobek okresu międzywojennego w dziedzinie kultury i nauki.
Rozwój nauki
Jednym z najwybitniejszych naukowców nie tylko w dwudziestoleciu międzywojennym, ale w dziejach ludzkości w ogóle, był Albert Einstein. W latach 20. sformułował on szczególną teorię względności, wyjaśnił ruchy Browna, podał podstawy teorii fluktuacji oraz prawa: zewnętrznego zjawiska fotoelektrycznego i równoważności fotochemicznej. Wówczas ułożył też swój słynny wzór ukazujący zależność między masą i energią. W 1921 roku otrzymał Nagrodę Nobla za prace na temat zjawiska fotoelektrycznego i z fizyki teoretycznej. Jeszcze przed I wojną światową Max Planck wprowadził pojęcie kwantu energii, czyli najmniejszej porcji, jaką może mieć lub o jaką może zmienić się dana wielkość fizyczna w pojedynczym zdarzeniu (rozróżniamy np. kwant energii, kwant czasu, kwant momentu pędu). Należący do młodszego pokolenia fizyków Niels Henrik David Bohr, bazując na teorii kwantów, opisał model budowy atomu wodoru. Jego odkrycia stały się podstawą mechaniki kwantowej, rozwiniętej niezależnie przez Wernera Heisenberga i Erwina Schrödingera w 1925 roku. Krótko przed wybuchem II wojny światowej Otto Hahn i Fritz Straßmann zaobserwowali zjawisko rozszczepienia (rozpadu) jądra atomowego, a naukowcy z instytutu Kaiser‑Wilhelm w Mülheim opracowali metodę otrzymywania paliw syntetycznych, będących alternatywą dla benzyny czy ropy naftowej.
Ważne odkrycia odnotowujemy również w medycynie. W 1922 roku po raz pierwszy lekarze zastosowali insulinę do leczenia cukrzycy, a rok później wynaleziono szczepionkę przeciwko gruźlicy. W 1929 roku Aleksander Fleming odkrył penicylinę, z której dekadę później Florey Howard Walter i Chain Ernst Boris zrobili antybiotyk. W efekcie człowiek zyskał skuteczną broń w walce z większością bakteryjnych chorób zakaźnych.
Słownik
kultura dostępna powszechnie, tworzona tak, aby zainteresowała większość społeczeństwa, a nie tylko małe grupy ludzi;
urządzenia i instytucje, za pomocą których przesyłane są treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności
proces obróbki taśmy filmowej dający kolorowy obraz, stosowany w hollywoodzkich filmach od 1922 r. do połowy lat 50; technika zapoczątkowana w 1915 r. przez bostońską firmę Technicolor Motion Picture Corporation
tu w sensie upowszechnienia kultury również wśród niższych warstw społecznych
stanowisko zakładające, że wszelkie poznanie zależy od właściwości umysłu ludzkiego i jego sposobu odczuwania; założenie przyjmujące doznanie podmiotowe, a więc subiektywne, a nie rzeczywistość, która jest obiektywna
Słowa kluczowe
kultura masowa, moda, rozrywka, radio, kino, świat po I wojnie światowej, Europa po I wojnie światowej
Bibliografia
E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2010.
R. Kaczmarek, Historia Polski 1914 - 1989, Warszawa 2014.
A.Z. Makowiecki, Warszawskie kawiarnie literackie, Warszawa 2017.