Instytucje Unii Europejskiej

Rada Europejska

Głównym organem, który wyznacza ogólny kierunek i priorytety Unii Europejskiej, jest Rada Europejska, którą tworzą szefowie państw i rządów państw członkowskich UE, przewodniczący Rady Europejskiej oraz przewodniczący Komisji Europejskiej.

RBsa15PIVOocS1

Zdjęcie przedstawia uśmiechniętego mężczyznę. Mężczyzna jest łysy, ma krótką brodę, nosi okulary i jest ubrany w garnitur. Za nim stoi flaga Unii Europejskiej.

Rada wybiera swojego Przewodniczącego na 2,5‑letnią kadencję (od 2019 r. jest nim Charles Michel).

Jego rolą jest zwoływanie posiedzeń Rady Europejskiej, przewodniczenie posiedzeniom oraz reprezentowanie UE na zewnątrz. Ta sama osoba może pełnić urząd przewodniczącego maksymalnie dwukrotnie.

Posiedzenia Rady Europejskiej odbywają się cztery razy w roku jako tzw. szczyty, ale w razie konieczności przewodniczący może zwołać dodatkowe posiedzenie. Jeśli szefowie państw i rządów państw członkowskich podejmą taką decyzję, to każdemu z nich może na szczycie towarzyszyć minister, a przewodniczącemu Komisji – członek Komisji. Rada Europejska może też zaprosić na swoje posiedzenie Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego.

Decyzje Rada Europejska podejmuje:

• na drodze konsensusu (zazwyczaj);

• jednogłośnie (w sprawach uznawanych przez państwa członkowskie za delikatne);

• większością kwalifikowaną (głosowania nad wnioskami ustawodawczymi Komisji lub Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa).

Prawo głosu mają wyłącznie szefowie państw i rządów państw członków UE.

Poza wyznaczaniem ogólnego kierunku i priorytetów Unii Europejskiej Rada Europejska zajmuje się delikatnymi kwestiami, których nie można rozwiązać na niższym szczeblu, nominuje oraz mianuje kandydatów na niektóre najwyższe stanowiska w UE oraz kształtuje politykę zagraniczną i bezpieczeństwa. 

Rada Europejska jest organem niezależnym i przed nikim nieodpowiadającym.

Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej, zwana też Radą, składa się z ministrów państw członkowskich UE. Rada reprezentuje interesy państw będących członkami UE. Wraz z Parlamentem Europejskim jest głównym organem decyzyjnym UE.

Radzie UE przewodniczą kolejno poszczególne państwa członkowskie (prezydencja) od 1 stycznia do 30 czerwca i od 1 lipca do 31 grudnia. Rada UE nie ma stałego składu. W posiedzeniach udział biorą ministrowie odpowiedzialni za dany obszar polityki. Łącznie jest aż 10 konfiguracji składu Rady UE. Jeśli w posiedzeniu biorą udział ministrowie spraw spraw zagranicznych, to mówi się o Radzie Ogólnej UE. Szczególne zadania ma także Rada do spraw Zagranicznych, której przewodniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. W przypadku pozostałych składów posiedzeniom przewodniczą ministrowie państw, które w aktualnym okresie przewodniczą UE.

Ministrowie poszczególnych państw spotykają się, aby wspólnie omawiać i przyjmować akty prawa unijnego oraz koordynować bieżącą politykę UE. W tym celu mają upoważnienie od swoich rządów do podejmowania zobowiązań związanych z ustaleniami powziętymi na posiedzeniach.

Decyzje podejmują ministrowie zazwyczaj większością kwalifikowanąwiększość kwalifikowanawiększością kwalifikowaną. W przypadku tematów delikatnych, jak polityka zagraniczna lub podatki, wymagana jest jednak jednomyślność. Natomiast w sprawach administracyjnych i proceduralnych wystarcza zwykła większośćwiększość zwykłazwykła większość.

Komisja Europejska

Komisja Europejska należy do organów wykonawczych UE. Jest jedyną instytucją UE, która odpowiada za przygotowywanie wniosków dotyczących nowego prawa unijnego. Jej zadaniem jest też wdrażanie w życie decyzji Rady UE i Parlamentu Europejskiego, przygotowywanie i wdrażanie przyjętego przez Parlament i Radę rocznego budżetu oraz reprezentowanie UE na zewnątrz. 

R1cVdxWHR2NIa1

Zdjęcie przedstawia uśmiechniętą kobietę. Kobieta ma krótkie, zaczesane do tyłu jasne włosy. Na twarzy ma zmarszczki. Ubrana jest w jasną garsonkę.

W skład Komisji obecnie (2020 r.) wchodzi przewodniczący Komisji Europejskiej, 8 wiceprzewodniczących (wśród nich jest wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa) oraz 18 komisarzy – łącznie 27 członków, po jednym z każdego kraju członkowskiego. Każdy z komisarzy ma pewien obszar polityki, którym się zajmuje (tzw. teka). O przydziale tek decyduje przewodniczący Komisji Europejskiej. Kandydata na przewodniczącego przedstawiają przywódcy krajów UE na posiedzeniu Rady Europejskiej, mając na uwadze wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego, ponieważ musi on mieć poparcie większości europosłów.

Decyzje Komisja Europejska podejmuje wspólnie i wszyscy komisarze są za nie zbiorowo odpowiedzialni. Komisarze nie mają prawa indywidualnie podejmować decyzji, chyba że otrzymają specjalne zezwolenie.

Parlament Europejski

R1ZTg6oxOsjQo1

Zdjęcie przedstawia uśmiechniętą kobietę. Kobieta ma jasne włosy, do ramion. Na twarzy ma zmarszczki. Ubrana jest w brązową bluzkę.

Organ UE wybierany w wyborach bezpośrednich. Posiada funkcje ustawodawcze, nadzorcze i budżetowe. W ramach funkcji legislacyjnych PE uchwala, wraz z Radą UE, przepisy prawa unijnego, decyduje o umowach międzynarodowych i w sprawach rozszerzenia UE oraz współpracuje z Komisją Europejską w sprawie wniosków ustawodawczych. W ramach funkcji nadzorczych sprawuje nadzór nad pozostałymi instytucjami europejskimi, w szczególności nad Komisją Europejską (m. in. decyduje o jej składzie), rozpatruje petycje od obywateli i udziela absolutorium z wykonania budżetu. W ramach funkcji budżetowej ustala ramy wieloletnich planów budżetowych UE oraz wraz z Radą ustanawia budżet.

Posłowie do PE są wybierani na 5‑letnią kadencję. Ostatnie wybory miały miejsce w 2019 r.

Podział mandatów w Parlamencie Europejskim w 2020 r.

Eurodeputowani w Parlamencie Europejskim nie zasiadają według narodowości,
ale według przynależności politycznej.

Na czele europarlamentu stoi przewodniczący wybierany na odnawialny okres dwóch i pół roku (czyli na połowę kadencji parlamentu). Jego zadaniem jest nie tylko przewodniczenie pracom PE, ale także reprezentowanie parlamentu na zewnątrz.
Ma też ostatnie słowo w sprawie budżetu unijnego. W obecnej kadencji (2019–2024) jest to David Maria Sassoli.

Prace parlamentarne przebiegają w dwóch etapach:

1. W 20 komisjach parlamentarnych oraz dwóch podkomisjach są analizowane wnioski ustawodawcze. Europosłowie mogą wprowadzać do nich poprawki lub je odrzucać. Wnioski ustawodawcze są też rozpatrywane w ramach poszczególnych frakcji politycznych.

2. Wnioski trafiają na sesje plenarne (zwykle są dwie w miesiącu), gdzie wszyscy posłowie głosują w sprawie proponowanych przepisów i naniesionych poprawek.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Trybunał Sprawiedliwości składa się z dwóch organów:

1. Trybunału Sprawiedliwości zajmującego się wnioskami sądów krajowych o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym oraz niektórymi skargami o stwierdzenie nieważności i odwołaniami.

2. Sądu orzekającego w sprawach o stwierdzenie nieważności, które przedkładają osoby fizyczne i przedsiębiorstwa, a także rządy krajów UE (w określonych przypadkach). Najczęściej sprawy rozstrzygane przez Sąd dotyczą prawa konkurencji, pomocy państwa, handlu, rolnictwa i znaków towarowych.

W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi po jednym sędzi z każdego kraju UE i jedenastu rzeczników generalnych, natomiast w skład Sądu po dwóch sędziów z każdego kraju Unii.

Europejski Trybunał Obrachunkowy

Rh7wLklXdj39u1

Zdjęcie przedstawia siedzącego w fotelu, dojrzałego mężczyznę. Ma krótkie, ciemne włosy, ma kilka zmarszczek na twarzy. Ubrany jest w białą koszulę, zielony krawat i ciemną marynarkę.

Jest to organ, który jest niezależny od innych instytucji. Jest niezależnym kontrolerem dbającym o interesy podatników UE. Zadaniem Trybunału Obrachunkowego jest badanie, jak instytucje unijne wykorzystują powierzone im środki finansowe, oraz sprawdzanie legalności i prawidłowości dochodów i wydatków. Ma też wspomagać usprawnianie zarządzania budżetem UE przez Komisję Europejską i przedstawiać sprawozdania na temat finansów UE.

Członków Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, po jednym z każdego kraju UE, mianuje Rada po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego na 6‑letnią kadencję, która może zostać odnowiona. Członkowie spośród siebie wybierają przewodniczącego na 3‑letnią kadencję, która także może zostać odnowiona.

Europejski Bank Centralny

R1a1jF8CGbhYZ1

Zdjęcie przedstawia dojrzałą, uśmiechniętą kobietę. Kobieta ma krótkie, siwe włosy, które opadają jej na czoło. Ma na twarzy lekko zarysowane zmarszczki. Jest ubrana w ciemną garsonkę z białą broszką.

Głównym zadaniem EBC jest zarządzanie unijną walutą (euro) oraz ustalanie ram polityki gospodarczej i pieniężnej UE, a następnie jej realizowanie. Jego celem jest utrzymywanie stabilności cen poprzez wspieranie zatrudnienia i zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

Na czele stoi prezes EBC, który reprezentuje bank na spotkaniach najważniejszych organów UE oraz na zewnątrz.

EBC posiada trzy organy decyzyjne:

• Zarząd nadzorujący bieżącą działalność EBC. Składa się on z prezesa, wiceprezesa oraz czterech innych członków mianowanych przez szefów państw strefy euro.

• Radę Prezesów w skład której wchodzi Zarząd EBC oraz prezesi banków centralnych państw strefy euro. Jest to główny organ decyzyjny.

• Radę Ogólną, składającą się z prezesa EBC oraz prezesów banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE. Jest ona organem wspomagającym i doradczym EBC.

Słownik