Wydzielamy ze względu na liczbę ludności miasta małe, średnie i duże. Wśród polskich miast dominują miasta małe – do 20 tys. mieszkańców. 75% miast liczy do 20 tys. mieszkańców. Największe z nich związane są z miejscami krzyżowania się szlaków transportowych. W układzie przestrzennym miast można zauważyć policentryzmpolicentryzmpolicentryzm. Oznacza to, że miasta mają wiele centrów, które z jednej strony zachowują pewną autonomię, a z drugiej są ze sobą powiązane. Średnie i duże miasta są rozmieszczone stosunkowo równomiernie. Tylko stolica Polski liczy ponad 1 mln osób (ok. 1,7 mln). Pozostałe najludniejsze miasta (liczące od 300 do ponad 750 tys. mieszkańców) to: Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Szczecin, Bydgoszcz, Lublin i Katowice.

Miasta Polski można podzielić na kilka kategorii

Miasta średniowieczne (Kraków, Poznań, Warszawa, Sandomierz, Lublin, Toruń): często powstawały na planie kolistym z dośrodkowym układem ulic, były otoczone murem i fosą. Pierwotnie pełniły funkcje handlowe, potem reprezentacyjne; najczęściej położone nad rzekami; w centrum miasta znajdował się prostokątny lub kwadratowy rynek, od rynku odchodziły ulice przecinające się pod kątem prostym; w pobliżu rynku znajdowały się budynki użyteczności publicznej, np. kościół, ratusz, sukiennice, waga miejska; wąskie i ciasne ulice miasta były otoczone murami obronnymi, z bramami zamykanymi na noc.

RoFNPGmUxaYWq

Zdjęcie przedstawia krakowski rynek. Po lewej stronie zdjęcia jest długi budynek z arkadami - to Sukiennice. Po prawej stronie jest wysoka gotycka wieża - to wieża ratuszowa. Centralną część zdjęcia zajmuje plac.

Miasta renesansowe (Zamość): wzorowane na architekturze włoskiej; przypominały miasta‑twierdze z nowoczesnymi systemami obronnymi; budowano je na promienisto‑dośrodkowym układzie; na uwagę zasługują ciekawe założenia pałacowe, zamki połączone z ogrodem lub miastem oraz kamienice miejskie (przebudowany Wawel z dziedzińcem arkadowym, zamek w Niepołomicach czy w Kazimierzu Dolnym).

RJeCoQ4CAwjS6

Zdjęcie przedstawia plac otoczony zadbanymi, kolorowymi kamienicami. Na placu stoi budynek z wieżą, na której jest zegar. Do budynku prowadzą z dwóch stron schody z białą balustradą. Na pierwszym planie fotografii jest skwer z trawą i kwiatami.

Miasta barokowe (Białystok, Rydzyna, Wilanów): byłe magnackie pałace rezydencjonalne, które odgrywały role ośrodków życia towarzyskiego; ulice miast były szerokie, a na ich przecięciu pojawiały się place z fontannami i ogrodami francuskimi. Pozbawione murów obronnych; pełniły głownie funkcje rezydencjalne; charakterystyczne są dla nich piękne założenia pałacowo‑parkowe.

RenHkHGeyTfpa

Zdjęcie przedstawia barokowy pałac, po lewej i prawej stronie na budynku są wieże. Budynek pałacu jest niewysoki. Na pierwszym planie jest okrągły trawnik.

Miasta przemysłowe (Łódź, Stalowa Wola, Katowice): ich początki wiążą się z XIX w., lecz intensywny rozwój nastąpił dopiero po II wojnie światowej; charakteryzują się szachownicowym układem ulic - od ulicy centralnej odchodziły ulice boczne; barakowate, gęste zabudowania klasy robotniczej wznoszono początkowo wokół fabryk oraz kopalń i hut; w XX w. dzielnice przemysłowe i mieszkaniowe zostały oddzielone. Układ zabudowań oparty był na szachownicowym układzie ulic, przez miasta biegły linie kolejowe i szerokie ulice przeznaczone dla przewozu towarów; budynki budowane były w centrum, blisko zakładów, były to kamienice czynszowe o bardzo niskim standardzie, powstawały dzielnice robotnicze. Poza miastem powstawały pałacyki właścicieli fabryk oraz domy zbudowane przez klasę średnią.

RNlMgEasiC6bN

Zdjęcie przedstawia ulicę w mieście, po której chodzą ludzie. Ulica jest długa. Po jej dwóch stronach stoją kamienice i inne budynki. Jeden z nich po lewej stronie jest zwieńczony kopułą.

Słownik