Istnieje wiele schorzeń dotykających układu moczowego człowieka. Mogą one dotyczyć różnych jego elementów: nerek, moczowodów, pęcherza moczowego lub cewki moczowej. Najczęściej związane są z infekcją, czyli obecnością drobnoustrojów np. bakterii. W zdecydowanej większości przypadków jest to zapalenie pęcherza moczowego. Zakażenie może się szerzyć przez moczowody i wywołać odmiedniczkowe zapalenie nerek. Inne choroby to na przykład niewydolność nerek, torbiele, kamica nerkowa oraz nowotwory. Wyróżniamy również zaburzenia czynności poszczególnych narządów (przykładem są pęcherz nadreaktywny i wysiłkowe nietrzymanie moczu) oraz zaburzenia odpływu moczu, które mogą wynikać z niedrożności moczowodów.

Mocz do badania należy przynosić w specjalnym, jałowym pojemniku. Próbkę pobiera się rano. Należy umyć okolice intymne, a następnie zebrać mocz z tzw. środkowego strumienia, żeby ograniczyć ryzyko zakażenia go bakteriami z powierzchni skóry.

Ocena właściwości fizycznych moczu obejmuje następujące parametry: barwę, przejrzystość, ciężar właściwy, odczyn oraz zapach. W badaniu biochemicznym analizowane są zaś: glukoza, białko, barwniki żółciowe (bilirubina i urobilinogen), kreatynina, mocznik oraz kwas moczowy. Niektóre z nich powinny być niewykrywalne, a inne wykrywalne w ilości mieszczącej się w konkretnej normie. Na przykład glukoza nie powinna występować w moczu ostatecznym. W patologicznej sytuacji, w której dochodzi do przekroczenia progu nerkowegopróg nerkowyprogu nerkowego dla danej substancji, mechanizm wchłaniania zwrotnego w kanalikach nerkowych przestaje być wydolny i pojawia się ona w moczu ostatecznym. Mikroskopowa ocena osadu moczu również należy do podstawowych, rutynowo wykonywanych analiz laboratoryjnych. Osad jest oceniany pod względem obecności w nim takich elementów, jak: erytrocyty, leukocyty, komórki nabłonkowe, kryształy oraz bakterie.

R1U5iewUW1qQB

Ilustracja przedstawia trzy osoby stojące przed mnichem. Osoby te trzymają naczynia. W jednym z nich można dostrzec żółtą ciecz. Mnich siedzi, ma długie, brązowe szaty. Trzyma otwartą księgę.

W poniższej tabeli zebrano parametry oceniane w ogólnym badaniu moczu, ich prawidłowe wartości oraz przykładowe stany patologiczne (zakres normy może się różnić w zależności od laboratorium). Więcej na ten temat przeczytasz tutajPg6flAqlEtutaj.

Indeks górny Źródło: Bogdan Solnica, Badanie ogólne moczu, artykuł dostępny na stronie internetowej: www.mp.pl. Indeks górny koniec^{Źródło: Bogdan Solnica, Badanie ogólne moczu, artykuł dostępny na stronie internetowej: www.mp.pl.}

R1U3Q1fnafLUQ

Zdjęcie przedstawia zestaw do badania poziomu cukru we krwi: strzykawka, glukometr, paski do glukometru.

Przezskórne badanie ultrasonograficzne (w skrócie USG) to badanie obrazowe, dzięki któremu można oceniać kształt, położenie, rozmiar i strukturę narządów wewnętrznych. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu fal ultradźwiękowych generowanych przez głowicę aparatu i wysyłanych w głąb ciała. Fale te odbijają się od poszczególnych tkanek, a następnie wracają do głowicy. Tam przekształcane są na impuls elektryczny, na podstawie którego na monitorze powstaje obraz. Badanie jest nieinwazyjne i bezpieczne (powikłania nie występują), więc nie ma do niego przeciwwskazań. Wskazania stanowią m.in.: bóle brzucha, nieprawidłowe wyniki ogólnego badania moczu, guz w jamie brzusznej, podejrzenie kamicy moczowej, zaburzenia czynności nerek i choroby gruczołu krokowego.

Aby prawidłowo przygotować się do USG układu moczowego, w dniu poprzedzającym badanie powinno się spożywać pokarmy lekkostrawne, a na kilka godzin przed wizytą należy się powstrzymać od spożywania posiłków. Najważniejszym elementem przygotowań jest przyjęcie przed badaniem dużej ilości płynów, tak aby pęcherz był mocno wypełniony (wskazane jest odczuwanie parcia na mocz).

W USG nerek można ocenić ich położenie, rozmiar, kształt oraz tzw. echogeniczność (przydatną w rozpoznawaniu chorób miąższu nerek). Ponadto badanie to pozwala wykryć guzy i torbiele. USG nie dostarcza natomiast informacji o czynności tego narządu.

Badanie to jest również przydatne w ocenie drożności poszczególnych elementów układu moczowego w diagnostyce zastoju moczu. Umożliwia także wykrycie niektórych zaburzeń pęcherza moczowego i gruczołu krokowego (np. uwidocznienie kamieni w pęcherzu lub przerostu prostaty).

Badanie to pozwala na zobrazowanie układu moczowego dzięki dożylnemu podaniu środka kontrastowego. Wykorzystuje ono promienie rentgenowskie - w przypadku urografii TK, albo metodę rezonansu magnetycznego - w urografii MR. Ta druga nie zawsze wymaga stosowania kontrastu, pozwala na uzyskanie lepszej rozdzielczości i ocenę czynności każdej nerki osobno. Jej wadami w stosunku do urografii TK jest mniejsza dostępność oraz duży koszt.

Przed badaniem w żyle umieszcza się wenflon, który służy do podania kontrastu. Następnie w kilkuminutowych odstępach wykonuje się zdjęcia jamy brzusznej. Pierwsze z nich robi się jeszcze przed podaniem środka cieniującego. Kontrast z krwi przedostaje się do moczu podczas filtracji w nerkach. Dzięki temu można zaobserwować na zdjęciu drogę spływania moczu z nerki przez moczowody do pęcherza moczowego.

Wskazania do wykonania tego badania to podejrzenie niedrożności dróg moczowych (spowodowanej przez złogi, zwężenia lub przeszkody), albo zaburzeń ich budowy takich jak poszerzenie, wady wrodzone, uchyłki pęcherza czy urazy układu moczowego. 

Przeciwwskazaniami do urografii są przede wszystkim uczulenie na środek kontrastowy oraz upośledzenie czynności nerek. Dlatego, aby ocenić ich wydolność, przed badaniem należy oznaczyć stężenie kreatyniny we krwi. Głównymi powikłaniami są wstrząs anafilaktycznywstrząs anafilaktycznywstrząs anafilaktyczny po podaniu kontrastu i ostre pokontrastowe uszkodzenie nerek.

Słownik