Współcześnie w większości państw świata funkcjonuje system demokratyczny, charakteryzujący się istnieniem wielu partii politycznych, przestrzeganiem praw obywatelskich oraz praw człowieka. Jednak nadal istnieją państwa o innych ustrojach politycznych, takich jak:

• autorytaryzm – Białoruś;

• totalitaryzm – Korea Północna, Wietnam.

Oprócz systemu wielopartyjnego i dwupartyjnego w wielu państwach funkcjonuje system jednopartyjny, który charakteryzuje się istnieniem jednej partii politycznej skupiającej w swoim ręku całą władzę w państwie. Działanie opozycji jest zakazane. System jednopartyjny jest charakterystyczny dla państw totalitarnych i autorytarnych. W przeszłości występował w III Rzeszy, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, faszystowskich Włoszech. Obecnie również funkcjonuje w niektórych państwach  (m.in. na Kubie i w Erytrei).

Porównanie systemu jednopartyjnego i hegemonicznego

Po II wojnie światowej w wyniku dwubiegunowego podziału świata system jednopartyjnysystem jednopartyjny (monopartyjny)system jednopartyjny w różnych odmianach wykształcił się w państwach bloku wschodniego. W ZSRS, Albanii, Jugosławii, Mongolii i Rumunii oraz na Kubie i Węgrzech funkcjonował typowy system jednopartyjny, w którym legalnie działała tylko partia komunistyczna. W pozostałych krajach bloku wschodniego wykształcił się system partii hegemonicznejsystem partii hegemonicznejsystem partii hegemonicznej, który polega na istnieniu jednej dominującej partii politycznej, skupiającej większość władzy w państwie, oraz całkowicie jej podporządkowanych mniejszych partii. Ugrupowania te stanowią jej przybudówki, co stwarza pozory istnienia pluralizmu politycznegopluralizm politycznypluralizmu politycznego w państwie. Obecnie system homogeniczny istnieje m.in. w Chinach, Korei Północnej, Wietnamie i Laosie.

Przykładem systemu hegemonicznego, gdzie pozostałe legalnie działające partie były podporządkowane tej jednej, jest Polska czasów PRL. W latach 1948‑1989 władzę sprawowała tu Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR), której podporządkowane były partie satelickie: Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne.

Zbliżoną formę ma system partii dominującej, który charakteryzuje się istnieniem wielu partii politycznych, jednak tylko jedna z nich jest w stanie wygrywać wybory i samodzielnie sprawować władzę. System taki występuje m.in. w Angoli, Azerbejdżanie, Boliwii, Tadżykistanie, Mozambiku, Kongu oraz w Rosji.

Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich jako przykład państwa monopartyjnego

ZSRS powstał w 1922 r. z Rosji Radzieckiej i istniał do 1991 r. Było to państwo totalitarne o systemie monopartyjnym – władza należała do Wszechzwiązkowej Partii Komunistów, która w 1952 r. przyjęła nazwę Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego. Wprowadziła ona dyktaturę proletariatu. Najważniejszą instancją partii był Komitet Centralny (KC) z sekretarzem generalnym na czele. Był on przywódcą partii, kontrolującym cały Komitet Centralny oraz jego wydziały, które pełniły funkcję ministerstw. KPZS podlegały partie komunistyczne poszczególnych republik sowieckich. Miała ona także monopol na kierownictwo w międzynarodowym ruchu komunistycznym, były od niej zależne partie socjalistyczne i komunistyczne z całego bloku wschodniego. W tym celu w 1947 r. stworzono specjalną organizację międzynarodową – Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform), które było organem konsultacyjnym dla partii komunistycznych w walce z amerykańskim imperializmem w postaci planu Marshalla. Organizacja ta działała do 1955 r.

Koreańska Republika Ludowo‑Demokratyczna jako przykład państwa hegemonicznego

Korea Północna (Koreańska Republika Ludowo‑Demokratyczna) to republika socjalistyczna z jednoizbowym parlamentem – Najwyższym Zgromadzeniem Ludowym, w którym zasiada 687 deputowanych. Są oni wybierani w drodze bezpośredniego, ogólnego, równego i tajnego głosowania na pięcioletnią kadencję. Izba działa w systemie sesyjnym  (sesje zwykłe i nadzwyczajne). Do uznania sesji NZL za ważną potrzebne jest kworum co najmniej 2/3 ogólnej liczby deputowanych. Zarówno czynne, jak i bierne prawo wyborcze obywatele Korei Północnej nabywają w wieku 17 lat.

Choć w  Korei Północnej  istnieją trzy partie polityczne, jest ona de facto państwem o ustroju jednopartyjnym, rządzonym przez Demokratyczny Front na rzecz Zjednoczenia Ojczyzny z Partią Pracy Korei na czele. Pozostałe partie wchodzące w skład Frontu to Koreańska Partia Socjaldemokratyczna i Czondoistyczna Partia Czongu.

Rr2xml0cSjWG91

Ilustracja przedstawiająca godło państwowe. Jest to kompozycja hydroelektrowni u stóp góry Pektu i pięcioramiennej czerwonej gwiazdy, w stronę której lgną ryżowe kłosy. U dołu ułożona czerwona wstęga z żółtym napisem.

Władza sprawowana jest w sposób totalitarny i opiera się na stworzonej przez Kim Ir Sena idei dżucze (1955 r.), zakładającej niezależność państwa w budowie socjalizmu i samowystarczalności w gospodarce. Formalnie idea dżucze stała się państwową ideologią KRLD po wpisaniu jej do konstytucji w 1972 r.  Koreańska Republika Ludowo‑Demokratyczna nie jest więc państwem komunistycznym, a od 2009 r. władze Korei Północnej zaczęły wykreślać z konstytucji oraz z innych oficjalnych dokumentów wzmianki sugerujące komunistyczny ustrój i charakter państwa. Korea Północna jest krajem, w którym istnieje kult jednostki w odniesieniu do przywódców państwa. Zmarłemu w 1994 r. Kim Ir Senowi nadano w 1998 r. tytuł Wiecznego Prezydenta. Konstytucja KRLD z 1998 r. nie wprowadza formalnie funkcji głowy państwa. Jej protokolarne funkcje pełni przewodniczący parlamentu, ale praktyczną władzę sprawowali i sprawują przedstawiciele klanu Kimów. W 1998 r. po raz pierwszy poinformowano o doktrynie Songun, którą trzy lata później przyjęto jako doktrynę partyjną. Jest to doktryna polityczna, w myśl której priorytetem w polityce wewnętrznej kraju powinna być rola Koreańskiej Armii Ludowej. W praktyce stanowi ona ideologiczne uzasadnienie dla militaryzacji wszystkich aspektów życia.

Rola partii politycznych w państwach niedemokratycznych

W państwach niedemokratycznych funkcjonują systemy niekonkurencyjne: system jednopartyjny (monopartyjny) oraz system partii hegemonicznej, która stwarza pozory pluralizmu. Partie polityczne w państwach niedemokratycznych:

• reprezentują jedyną oficjalną ideologię i interesy określonej grupy społecznej oraz tworzą programy służące ich realizacji;

• narzucają opinii publicznej oficjalny światopogląd, uniemożliwiając jakąkolwiek dyskusję programową;

• blokują możliwość wpływania obywateli na decyzje podejmowane przez władze państwowe;

• gwarantują utrzymanie władzy przez rządzące elity polityczne po kolejnych fasadowych wyborach;

• mają obowiązek troszczenia się o obywateli, co jest różnie rozumiane w poszczególnych państwach.

Słownik