W Polsce jest około 1 tys. jezior o powierzchni 50 ha. Skoncentrowane są głównie na północny, na terenach ostatniego zlodowacenia, czyli Pojezierzu Pomorskim, Pojezierzu Mazurskim i Pojezierzu Wielkopolsko‑Kujawskim. Najwięcej jezior znajduje się na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim. Najwyższą jeziornościąjeziornośćjeziornością odznacza się Pojezierze Mazurskie – 4,1%, zwłaszcza Kraina Wielkich Jezior Mazurskich – 20%.

RVVidmWiWqxDW

Ilustracja przedstawia schemat jeziorności Polski. Jest on w formie mapy Polski z zaznaczonymi na jej tle różnymi odcieniami niebieskiego. Czym jaśniejszy jest dany odcień, tym jest mniejsza jeziorność na danym terenie. Jeziorność jest mierzona w procentach. Najwięcej obszarów zaznaczonych niebieskimi plamami, które oznaczają dużą jeziorność to obszary północnej Polski, czyli Pomorza, Pojezierza Mazurskiego, Suwalszczyzny, Wielkopolski i okolic zachodniej granicy kraju. Jaśniejsze i mniej liczne plamy to tereny Lubelszczyzny, okolice Warszawy, Tatry czy Podlasie.

Na południe od zasięgu zlodowacenia bałtyckiego jeziora są nieliczne i zróżnicowane pod względem pochodzenia. Najwięcej znajduje się na Pojezierzu Łęczyńsko‑Włodawskim, Równinie Legnickiej oraz w Tatrach i Karkonoszach.

R1PpYIjH3bTdQ

Zdjęcie przedstawia Morskie Oko w Tatrach. Zostało ono wykonane znad powierzchni jeziora. Woda ma niebieską barwę, na dalszym planie widać kamienisty brzeg jeziora. Stoi tam wielu turystów. Na drugim brzegu widoczna jest roślinność: krzewy oraz liczne drzewa iglaste. W lewym rogu zdjęcia znajduje się schronisko nad Morskim Okiem - budynek wykonany z ciemnego drewna. Za lasem iglastym widoczne są tatrzańskie, skaliste szczyty, w dolnych partiach porasta je roślinność.

W Polsce najliczniejszymi i największymi są jeziora polodowcowe. Powstały one ok. 11 tys. lat temu po ustąpieniu lądolodu. Ich misy wytworzyły się w wyniku erozyjnej działalności lądolodu i wód lodowcowych lub ich działalności akumulacyjnej.  Wyróżniamy jeziora polodowcowe:

• rynnowe – powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód płynących pod lądolodem lub na jego przedpolu; mają podłużny kształt, strome brzegi i dużą głębokość; przykładami są Hańcza, Ostrzyckie, Wigry, Raduńskie, Gopło, Jeziorak, Charzykowskie, Drawsko, Bełdany;

• morenowe – powstały w wyniku wypełnienia wodą obniżenia między pagórkami morenowymi lub wklęsłych obniżeń w morenie dennej; charakteryzują się dużymi rozmiarami i niewielką głębokością; przykładami są Śniardwy, Mamry, Niegocin, Bytyńskie, Stręgiel, Wielimie;

• wytopiskowe – powstały poprzez wypełnienie wodą zagłębienia po wytopieniu się brył martwego lodu; charakteryzują się okrągłym kształtem i małą głębokością; przykładami są jeziora w Borach Tucholskich oraz na Pojezierzu Suwalskim;

• cyrkowe (karowe) – powstały w wyniku erozyjnej działalności lodowca górskiego; charakteryzuje je owalny kształt, duża głębokość, strome brzegi, otoczenie stromymi ścianami skalnymi; w Tatrach przykładami są: Czarny Staw Gąsienicowy, Wielki Staw, Czarny Staw; a w Karkonoszach: Wielki Staw, Mały Staw.

Na obszarze Polski oprócz jezior polodowcowych występują także:

• jeziora deltowe – dawna zatoka morska odcięta deltami rzek lub zbiornik w obrębie delty powstałej w efekcie nierównomiernej akumulacji osadów. Jest to np. Dąbie przy ujściu Odry i Druzno w delcie Wisły;

• jeziora przybrzeżne – powstałe w wyniku oddzielenia od morza zatok i zalewów przez mierzeję, wydmy i osady rzeczne, m.in. Wicko, Łebsko, Gardno, Jamno, Serbsko;

• jeziora krasowe – powstałe w wyniku wypłukiwania przez wodę skał wapiennych lub gipsowych, najczęściej pod powierzchnią ziemi. Występują głównie na Pojezierzu Łęczyńsko‑Włodawskim, m.in. Krasne, Białe oraz w okolicach Buska Zdroju;

• jeziora wydmowe – wypełnione wodą śródwydmowe zagłębienia, głównie mis deflacyjnych; mogą okresowo wysychać; występują w Puszczy Kampinoskiej i Noteckiej oraz na Roztoczu, m.in. Orzełek, Moczydło;

• jeziora rzeczne (starorzecza) – np. Czerniakowskie, Kamionkowskie w dolinie Wisły, Bużysko w dolinie Bugu;

• jeziora bagienne – powstałe w wyniku utrudnionego odpływu wód gruntowych, można je spotkać na Polesiu Lubelskim;

• jeziora osuwiskowe – powstałe wskutek przegrodzenia doliny rzecznej osuwiskiem np. Jeziorka Duszatyńskie w Bieszczadach.

Misy jezior w Polsce spłycają się i zmniejszają w wyniku zamulania i zarastania roślinnością wodną. Najszybciej zanikanie jezior postępuje w pradolinach oraz na Pobrzeżu Słowińskim, najwolniej natomiast na Pojezierzu Dobrzyńskim, Lubuskim i Suwalskim.

Słownik