Przeczytaj
W Polsce jest około 1 tys. jezior o powierzchni 50 ha. Skoncentrowane są głównie na północny, na terenach ostatniego zlodowacenia, czyli Pojezierzu Pomorskim, Pojezierzu Mazurskim i Pojezierzu Wielkopolsko‑Kujawskim. Najwięcej jezior znajduje się na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim. Najwyższą jeziornościąjeziornością odznacza się Pojezierze Mazurskie – 4,1%, zwłaszcza Kraina Wielkich Jezior Mazurskich – 20%.
Na południe od zasięgu zlodowacenia bałtyckiego jeziora są nieliczne i zróżnicowane pod względem pochodzenia. Najwięcej znajduje się na Pojezierzu Łęczyńsko‑Włodawskim, Równinie Legnickiej oraz w Tatrach i Karkonoszach.
W Polsce najliczniejszymi i największymi są jeziora polodowcowe. Powstały one ok. 11 tys. lat temu po ustąpieniu lądolodu. Ich misy wytworzyły się w wyniku erozyjnej działalności lądolodu i wód lodowcowych lub ich działalności akumulacyjnej. Wyróżniamy jeziora polodowcowe:
rynnowe – powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód płynących pod lądolodem lub na jego przedpolu; mają podłużny kształt, strome brzegi i dużą głębokość; przykładami są Hańcza, Ostrzyckie, Wigry, Raduńskie, Gopło, Jeziorak, Charzykowskie, Drawsko, Bełdany;
morenowe – powstały w wyniku wypełnienia wodą obniżenia między pagórkami morenowymi lub wklęsłych obniżeń w morenie dennej; charakteryzują się dużymi rozmiarami i niewielką głębokością; przykładami są Śniardwy, Mamry, Niegocin, Bytyńskie, Stręgiel, Wielimie;
wytopiskowe – powstały poprzez wypełnienie wodą zagłębienia po wytopieniu się brył martwego lodu; charakteryzują się okrągłym kształtem i małą głębokością; przykładami są jeziora w Borach Tucholskich oraz na Pojezierzu Suwalskim;
cyrkowe (karowe) – powstały w wyniku erozyjnej działalności lodowca górskiego; charakteryzuje je owalny kształt, duża głębokość, strome brzegi, otoczenie stromymi ścianami skalnymi; w Tatrach przykładami są: Czarny Staw Gąsienicowy, Wielki Staw, Czarny Staw; a w Karkonoszach: Wielki Staw, Mały Staw.
Na obszarze Polski oprócz jezior polodowcowych występują także:
jeziora deltowe – dawna zatoka morska odcięta deltami rzek lub zbiornik w obrębie delty powstałej w efekcie nierównomiernej akumulacji osadów. Jest to np. Dąbie przy ujściu Odry i Druzno w delcie Wisły;
jeziora przybrzeżne – powstałe w wyniku oddzielenia od morza zatok i zalewów przez mierzeję, wydmy i osady rzeczne, m.in. Wicko, Łebsko, Gardno, Jamno, Serbsko;
jeziora krasowe – powstałe w wyniku wypłukiwania przez wodę skał wapiennych lub gipsowych, najczęściej pod powierzchnią ziemi. Występują głównie na Pojezierzu Łęczyńsko‑Włodawskim, m.in. Krasne, Białe oraz w okolicach Buska Zdroju;
jeziora wydmowe – wypełnione wodą śródwydmowe zagłębienia, głównie mis deflacyjnych; mogą okresowo wysychać; występują w Puszczy Kampinoskiej i Noteckiej oraz na Roztoczu, m.in. Orzełek, Moczydło;
jeziora rzeczne (starorzecza) – np. Czerniakowskie, Kamionkowskie w dolinie Wisły, Bużysko w dolinie Bugu;
jeziora bagienne – powstałe w wyniku utrudnionego odpływu wód gruntowych, można je spotkać na Polesiu Lubelskim;
jeziora osuwiskowe – powstałe wskutek przegrodzenia doliny rzecznej osuwiskiem np. Jeziorka Duszatyńskie w Bieszczadach.
Nazwa | Kraina geograficzna | Powierzchnia w km² | Typ genetyczny |
---|---|---|---|
Śniardwy | Kraina Wielkich Jezior Mazurskich | 113,4 | morenowe |
Mamry | Kraina Wielkich Jezior Mazurskich | 102,8 | morenowe |
Łebsko | Wybrzeże Słowińskie | 71,4 | przybrzeżne |
Dąbie | Dolina Dolnej Odry | 56,0 | deltowe |
Miedwie | Pobrzeże Szczecińskie | 35,3 | rynnowe |
Jeziorak | Pojezierze Iławskie | 32,2 | rynnowe |
Niegocin | Kraina Wielkich Jezior Mazurskich | 26,0 | morenowe |
Gardno | Wybrzeże Słowińskie | 24,7 | przybrzeżne |
Jamno | Wybrzeże Słowińskie | 22,4 | przybrzeżne |
Gopło | Pojezierze Gnieźnieńskie | 21,5 | rynnowe |
Nazwa | Kraina geograficzna | Maksymalna głębokość w m | Typ genetyczny |
---|---|---|---|
Hańcza | Pojezierze Wschodniosuwalskie | 108,5 | rynnowe |
Drawsko | Pojezierze Drawskie | 79,7 | rynnowe |
Wielki Staw (Dolina Pięciu Stawów) | Tatry Wysokie | 79,3 | cyrkowe |
Czarny Staw (nad Morskim Okiem) | Tatry Wysokie | 76,4 | cyrkowe |
Wigry | Pojezierze Wschodniosuwalskie | 73,0 | rynnowe |
Wdzydze | Pojezierze Kaszubskie | 68,7 | rynnowe |
Wuksniki | Pojezierze Iławskie | 68,0 | rynnowe |
Babięty Wielkie | Pojezierze Mazurskie | 65,0 | rynnowe |
Morzycko | Pojezierze Myśliborskie | 60,0 | morenowe |
Ciecz | Pojezierze Lubuskie | 58,8 | rynnowe |
Misy jezior w Polsce spłycają się i zmniejszają w wyniku zamulania i zarastania roślinnością wodną. Najszybciej zanikanie jezior postępuje w pradolinach oraz na Pobrzeżu Słowińskim, najwolniej natomiast na Pojezierzu Dobrzyńskim, Lubuskim i Suwalskim.
Słownik
iloraz całkowitej powierzchni jezior do analizowanej powierzchni