Czynniki warunkujące zmiany liczby ludności

Dzietność

Dzietnością nazywa się teoretyczną liczbę dzieci, jaką urodziłyby kobiety w wieku rozrodczym, czyli od 15 do 49 lat, gdyby ich płodność była taka, jak w badanym okresie. Z dzietnością związany jest współczynnik dzietności, tzn. liczba dzieci, które przeciętnie może urodzić kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego. Zakłada się przy tym, że w poszczególnych etapach tego okresu kobieta będzie rodzić z częstotliwością obserwowaną w roku, w którym przeprowadzane są badania. Z kolei surowy wskaźnik urodzeń to liczba żywych urodzeń przypadająca na każde tysiąc osób populacjipopulacjapopulacji w danym roku.

Umieralność

W demografiidemografiademografii umieralnością nazywa się stosunek liczby zgonów do liczby mieszkańców. Surowy wskaźnik umieralności określa liczbę zgonów w danym roku na każde tysiąc osób w danej populacji. Ważnym wskaźnikiem stanu zdrowia danej populacji jest współczynnik umieralności niemowląt, czyli liczba zgonów w ciągu pierwszego roku po urodzeniu na każde tysiąc żywych urodzeń w danym roku. Z umieralnością związany jest także wskaźnik przeciętnego trwania życia, czyli informacja, ile średnio może żyć osoba urodzona w danym roku.

Migracje

Migracje to przemieszczanie się ludności z jednego miejsca pobytu do innego, zarówno w obrębie państwa, jak i między krajami. Wskaźnik migracji w danym społeczeństwie to różnica osób przybywających do danej populacji (imigrantów) i wyjeżdżających z niej (emigrantów) w ciągu danego roku. Te ruchy ludności spowodowane są czynnikami „przyciągania i odpychania”. Ludzie migrują do jakiegoś miejsca, ponieważ skłaniają ich do tego pewne warunki, np. ekonomiczne czy prawne. Wyjeżdżają natomiast z danego terytorium, ponieważ jest ono dla nich niegościnne, np. panuje tam głód lub brakuje pracy.

Skład populacji

Oprócz liczby ludności danej populacji demografowie badają także jej strukturę. Bierze się tu pod uwagę dwie kategorie: płeć oraz wiek.

• Współczynnik płci - określa skład społeczeństwa pod względem płci. Jest to liczba mężczyzn przypadająca na każde 100 kobiet. Najczęściej podaje się ją dla określonego wieku, ponieważ w zależności od niego współczynnik ten się zmienia: na przykład w społeczeństwach europejskich wśród najmłodszych mieszkańców dominują mężczyźni, natomiast wśród najstarszych przeważają kobiety.

• Struktura wieku - oznacza proporcje między różnymi grupami wiekowymi w całej populacji. Struktura ta wpływa na gospodarkę danego kraju. Jeżeli w społeczeństwie przeważają osoby nieproduktywne (czyli grupy w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym), to gospodarka w takim kraju funkcjonuje inaczej niż tam, gdzie przeważają ludzie w wieku produkcyjnym.

Chcąc zilustrować strukturę populacji, demografowie najczęściej posługują się piramidą demograficzną. Piramida demograficzna pokazuje kategorie wieku i płci w danym społeczeństwie. W pionie przedstawia poszczególne grupy wiekowe, natomiast poziomo ułożone są grupy według płci. Piramida pomaga zobrazować tendencje panujące w danej populacji n a przestrzeni jakiegoś okresu albo porównać   kilka społeczeństw w jednym przedziale czasowym.

R1beMj0vTcTnV

Grafika przedstawia piramidę demograficzną Polski w 2016 roku. Po lewej stronie piramidy znajdują się informacje dotyczące populacji mężczyzn między 0 a 100 latami życia, po prawej stronie piramidy informacje dotyczące populacji kobiet między 0 a 100 latami życia. Populacja mężczyzn waha się między milionem mężczyzn w wieku od 0 do 4 lat do kilkudziesięciu tysięcy w wieku 100 lat. Najwięcej mężczyzn jest w wieku 30-34 lat – powyżej 1,6 miliona. Druga duża grupa wiekowa to mężczyźni w wieku 60-64 – około 1,3 miliona. Populacja mężczyzn spada systematycznie od 65 roku ich życia. Populacja kobiet waha się między milionem kobiet w wieku od 0 do 4 lat do kilkudziesięciu tysięcy w wieku 100 lat. Najwięcej kobiet jest w wieku 30-34 lat – powyżej 1,6 miliona. Druga duża grupa wiekowa to kobiety w wieku 60-64 – około 1,4 miliona. Populacja kobiet spada systematycznie od 65 roku ich życia.

RvObCeKETRraS

Obraz przedstawia piramidę wieku mieszkańców gminy nowy Dwór w 2014 r. Na piramidzie przedstawiono dane kobiet i mężczyzn w zależności od ich wieku. Najliczniejszą grupę wśród kobiet, stanowią te w wieku 20 – 24 lat oraz 75 – 79 lat. Najmniej liczną grupę stanowią kobiety w wieku 5-9 lat. Populacja kobiet w pozostałych przedziałach wiekowych utrzymuje się na podobnym poziomie. W grupie mężczyzn widoczne jest większe zróżnicowanie. Najmniej liczne grupy mieszkańców, to mężczyźni w wieku 80 – 84 lat, w wieku 85 +, oraz 65 – 69 lat. Najliczniejszą grupę stanowią mężczyźni w wieku 30 – 34 lat oraz 55 – 59 lat.

RyatXaxfv0Ng9

Piramida przedstawia wiek mieszkańców gminy Ochotnica Dolna w 2014 roku. Najliczniejszą grupę mieszkańców wśród kobiet i mężczyzn stanowią ci w wieku 20 – 24 lat i 25 - 29 lat. Populacja zmniejsza swoją liczebność wraz ze wzrostem wieku. Poziom liczebności kobiet i mężczyzn rozkłada się niemalże równomiernie w kolejnych przedziałach wieku. Najmniej liczną grupę stanowią kobiety i mężczyźni w wieku 85 + lat.

R1SWnbeFa3y4C

Piramida wieku mieszkańców gminy Orla w 2014 roku. W populacji mieszkańców tej gminy najliczniejsze grupy zarówno wśród kobiet i mężczyzn stanowią te w przedziale wieku od 55 lat wzwyż. Wśród kobiet jest to grupa 80 – 84 lat, wśród mężczyzn 75 – 79 oraz 80 – 84 lat. W tej populacji liczniejszą grupę w przedziale wieku od 50 lat w górę stanowią kobiety. Natomiast w przedziale wieku od 50 lat w dół liczniejszą grupę stanowią mężczyźni.

Rz2rgJ6RZdcVC

Piramida wieku mieszkańców Puław 2014 roku. Tu najmniej liczne grupy kobiet i mężczyzn stanowią te w przedziale wieku 80 – 84 oraz 85 + lat. najliczniejsze grupy mieszkańców zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn stanowią te w przedziale wieku 55 – 59 lat, 60 – 64 lat, 65 – 69 lat. W tej populacji niewielką przewagę liczebności mają kobiety.

RNOob7VnOUgiG

Piramida wieku mieszkańców Pruszcza gdańskiego w 2014 roku. W tej populacji najliczniejszą grupę zarówno wśród kobiet i mężczyzn stanowią te w przedziale wieku 25 – 29 lat, 30 – 34 lat, 35 – 39 lat. Najmniej liczne są grupy w wieku 80 – 84 lat, 85 + lat. Pozostałe przedziały wiekowe zarówno w grupie kobiet i mężczyzn rozkładają się mniej więcej równomiernie na tym samym poziomie.

RDCLoYRWHSy6w

Piramida wieku mieszkańców Starego Sącza w 2014 roku. W tej populacji, w grupie kobiet, najwięcej mieszkańców jest w wieku 25 – 29 lat oraz 20 – 24 lata. W grupie mężczyzn najliczniejsze przedziały wiekowe są od 15 roku życia do 54 roku życia. W grupie kobiet liczebność spada od 54 roku życia w górę.

RxkeFxbnUh9Pd

Piramida wieku mieszkańców Wałbrzycha w 2014 r. Najliczniejszą populację mieszkańców stanowią kobiety w wieku 50 – 59 oraz 60 – 64 lat. Wśród mężczyzn najliczniejszą grupę stanowią ci w wieku 50 – 59 lat, 30 – 34 lat oraz 60 – 64 lata. Najmniej liczną grupą wśród mężczyzn i kobiet stanowią ci w wieku 85 +. W tej populacji liczebność kobiet i mężczyzn rozkłada się w kolejnych przedziałach wieku praktycznie równomiernie.

R9nuCpPfz6yXY

Piramida wieku mieszkańców Warszawy w 2014 r. Populacja jest zróżnicowana. Wśród kobiet najliczniejszą grupę stanowią kobiety w wieku 25 – 29 lat, 30 – 34 lat, 35 – 39 lat, 55 – 59 lat, 60 – 64 lat. Wśród mężczyzn najliczniejsze grupy stanowią ci w wieku 30 – 34 lat, 35 – 39 lat, 55 – 59 lat, 60 – 64 lat. Najmniej licznej grupy wśród kobiet i mężczyzn to ci w wieku 85 +.

R1VVAWnwaYy0f

Piramida wieku mieszkańców Wodzisławia Śląskiego 2014 r. W tej populacji najliczniejsze grupy mężczyzn i kobiet są w wieku od 20 do 64 lat. Najmniej liczne grupy zarówno kobiet jak i mężczyzn to te w wieku 85 +.

Słownik