Przeczytaj
Świat w XXI w.
Świat w XXI w. jest światem podzielonym: najbardziej widoczny podział biegnie wzdłuż równika dzielącego kulę ziemską na półkulę północną i południową. Półkula północna jest tą bogatszą, gdyż leży na niej większość państw rozwiniętych i bogatych, natomiast na półkuli południowej ludzie często cierpią niedostatek. Jest to jednak podział umowny, nie wszystkie kraje na północ od równika są zamożne, podobnie jak na południu Australia i Nowa Zelandia nie należą do ubogich.
Z drugiej jednak strony warto zauważyć, że i w krajach rozwiniętych wiele osób żyje w biedzie. Przykładowo: w 2016 r. w Stanach Zjednoczonych, czyli jednym z najbogatszych państw świata, w skrajnym ubóstwie żyło 1,2 % społeczeństwa, czyli 3,9 mln osób. W stosunku do Indii nie jest to wiele (2011 r. – 21,2% – 283,9 mln osób)Indeks górny 11 Indeks górny koniec11. Podobnie jest w krajach rozwijających siękrajach rozwijających się: tam także mieszkają bogate osoby (np. w Indiach bollywoodzcy milionerzy i miliarderzy czy szejkowie arabscy z Kataru czy Omanu). Przykład ten pokazuje jednak, że rozwarstwienie społeczne jest w tych krajach szczególnie widoczne.
Czym jednak różnią się kraje globalnej Północy od krajów globalnego Południa?
Północ | Południe |
|---|---|
wysoki poziom życia ludności | niski poziom życia ludności |
dobry dostęp do żywności | występują problemy z dostępem do żywności i wody |
dostęp do edukacji i służby zdrowia często gwarantowany przez państwo | występują problemy z dostępem do edukacji i służby zdrowia |
starzenie się społeczeństwa | społeczeństwo młode |
wysoki wskaźnik urbanizacji | ludność zamieszkuje głównie wieś |
gospodarka oparta na usługach | gospodarka oparta na rolnictwie i przemyśle o charakterze metalurgicznym, drzewnym, mineralnym, lekkim, spożywczym oraz górnictwie |
kontrola nad zadłużeniem zewnętrznym | wysokie zadłużenie zewnętrzne |
eksport towarów o wysokim stopniu przetworzenia | eksport artykułów spożywczych, surowców i półproduktów |
wysoko wykwalifikowana siła robocza, co prowadzi do dużej wydajności pracy | niskie kwalifikacje siły roboczej, przez co wydajność pracy jest niska |
dobrze wykształcony rynek wewnętrzny | słabo wykształcony rynek wewnętrzny |
wysokie zarobki pozwalające na duży poziom konsumpcji | niskie zarobki niepozwalające na zbytnią konsumpcję |
kultura globalnej Północy izoluje ludzi od siebie, preferuje rodziny mononuklearne, samowystarczalność dzięki posiadanym pieniądzom, za które można kupić większość rzeczy | kultura globalnego Południa oparta jest o wielopokoleniowe rodziny, preferuje współpracę sąsiedzką i rodzinną, potrzebną do przetrwania w trudnej sytuacji materialnej |
Należy jednak dodać, że różnice te powoli się zacierają.
Bank Światowy publikuje dane dotyczące skrajnego ubóstwa od 1981 r. Istnieją jednak także dane sięgające roku 1820, kiedy to ogromna większość ludzi na świecie żyła w skrajnym ubóstwie. Od tego czasu wzrost gospodarczy, m.in. dzięki uwolnieniu gospodarki i postępowi technicznemu, całkowicie zmienił sytuację, choć ludność świata zwiększyła się 7‑krotnie.
W 1950 r. tylko nieco ponad 1/4 ludzi na świecie żyło powyżej poziomu skrajnego ubóstwa. Dane Banku Światowego z 1981 r. pokazują, że skrajnie ubogich było wtedy tylko 44% ludzi, w 2013 r. – poniżej 11%, a w 2015 r. – mniej niż 10%.
Klasyfikacja krajów
Organizacje międzynarodowe, takie jak Bank Światowy, Departament ONZ ds. Ekonomicznych i Społecznych (UN DESA) czy OECD stworzyły klasyfikację krajów od najbogatszych do najbiedniejszych. Jednym z jej celów jest chęć przyspieszenia rozwoju gospodarczego państw rozwijających się przez inwestowanie w infrastrukturę techniczną i społeczną.
OECD bierze pod uwagę PKB per capitaPKB per capita. Według tej organizacji państwa dzielą się na:
państwa najsłabiej rozwinięte i o niskich dochodach (PKB per capita poniżej 1005 USD);
kraje o średnio‑niskich dochodach (PKB per capita między 1006 a 3955 USD);
kraje o średnio‑wysokich dochodach (PKB per capita między 3956 a 12235 USD);
kraje rozwiniętekraje rozwinięte (PKB per capita powyżej 12235 USD)Indeks górny 22 Indeks górny koniec22.
Kraj uzyskuje tym wyższą ocenę, im dłuższe są długość życia, poziom wykształcenia i dochód na osobę. Maksymalnie może otrzymać 1. Według HDIHDI kraje dzielą się na:
o bardzo wysokim stopniu rozwoju (0.800–1.000);
o wysokim stopniu rozwoju (0.700–0.799);
o średnim stopniu rozwoju (0.550–0.699);
o niskim stopniu rozwoju (0.350–0.549).
Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI), 2018 r.
Cele zrównoważonego rozwoju
Państwa członkowskie Narodów Zjednoczonych podpisały na przełomie obu tysiącleci tzw. Deklarację milenijną. Według jej postanowień zobowiązały się dołożyć starań, by pomóc najuboższym krajom świata podnieść poziom ekonomiczny, poprawić warunki życia ich mieszkańców i zadbać o przestrzeganie praw człowieka.
Postanowienia te zapisano jako następujące cele (początkowo było ich osiem, a potem katalog uszczegółowiono i rozszerzono):
Oceń, w jakim stopniu cele te zostały osiągnięte.
Słownik
(ang. Human Development Index); wskaźnik opisujący stopień rozwoju społeczno‑ekonomicznego poszczególnych krajów
państwa, które według ONZ kwalifikują się do udzielenia im pomocy rozwojowej
kraje wysoko rozwinięte według klasyfikacji OECD to państwa o dochodach powyżej 12235 USD na mieszkańca
produkt krajowy brutto w przeliczeniu na mieszkańca państwa; jeden z ważniejszych wskaźników makroekonomicznych