W przypadku przyjmowania środków chemicznych wpływających na ośrodkowy układ nerwowy występuje zarówno uzależnienie behawioralne, jak i fizjologiczne. Osoba czuje przymus zażywania substancji – chce uzyskać konkretny stan psychiczny i uniknąć objawów abstynencyjnychobjawy abstynencyjneobjawów abstynencyjnych.

Uzależnienie od różnych czynności i substancji niepsychoaktywnych wiąże się z wystąpieniem uzależnienia behawioralnego przy braku uzależnienia fizjologicznego.

Dowolne zachowanie staje się uzależnieniem, jeśli jest podejmowane nadmiernie, często i regularnie, kosztem innych zachowań ważnych dla życia i prawidłowego funkcjonowania. Zachowania typowe dla uzależnienia mają charakter kompulsywnyzachowania kompulsywnekompulsywny, trudny do opanowania, pozbycia się lub zastąpienia. Nałogi rozwijają się dość szybko i w sposób nieświadomy. Zwykle to osoby postronne jako pierwsze dostrzegają potencjalny problem u osoby uzależnionej. Ponadto nie każda osoba uzależnia się równie szybko i łatwo od konkretnej substancji psychoaktywnejsubstancja psychoaktywna (psychotropowa)substancji psychoaktywnej lub od danego zachowania.

Nałóg powtarzania danej czynności powoduje wzbudzenie ośrodkowego układu nerwowego. Nazywamy to napędemnapędnapędem. Ukierunkowuje on działania osoby uzależnionej na ponowne podjęcie danego zachowania. To dowód, że nastąpiły już strukturalne zmiany połączeń międzyneuronalnych (synaps). W konsekwencji – pomimo świadomości, że uleganie nałogowi jest szkodliwe – osoba uzależniona ma problem z jego porzuceniem. Niemożność przeciwstawienia się nałogowi dowodzi zaburzenia zdrowia psychicznego, czyli choroby. Proces pozbywania się nałogu trwa, co najmniej, wiele tygodni. Metodą jest psychoterapia, w trudniejszych przypadkach wspierana farmakologicznie. Leczenie polega na wyuczaniu nowych nawyków, czyli stworzeniu nowych połączeń międzyneuronalnych w mózgu.

Pierwszym krokiem jest decyzja osoby uzależnionej: „chcę się pozbyć nałogu”.

Wsparciem dla osób starających się pozbyć nałogu, poza najbliższymi, są wspólnoty borykających się z tym samym problemem, np. anonimowi alkoholicy (AA), anonimowi narkomani (NA), anonimowi hazardziści (AH). W przypadku nałogów długotrwałych i zagrażających życiu potrzebna jest pomoc lekarza lub właściwych organizacji (np. Stowarzyszenia MONAR, zajmującego się przeciwdziałaniem narkomanii).

Zwykle to osoby znajome inicjują nasz pierwszy kontakt z substancją psychoaktywną. Kontakt ten jest później podtrzymywany przez istnienie podobnych więzi społecznych i obawę, że zostaniemy z nich wykluczeni. Na tym właśnie polega tzw. uzależnienie społeczne (socjologiczne). Zażywanie środków toksycznych bywa skutkiem zwyczajów w grupie ludzi podobnych do siebie, np. w kręgach tzw. subkultur. Żeby zerwać z nałogiem, potrzebna jest wtedy zmiana środowiska.

Zaniechanie przyjmowania substancji psychoaktywnej lub podejmowania danego zachowania stanowiącego nałóg to inaczej abstynencjaabstynencjaabstynencja.

Zaprzestanie zażywania (odstawienie) substancji prowadzi do wystąpienia zespołu objawów, które określa się jako zespół abstynencyjny (zespół z odstawienia). Objawami mogą być np.: pogorszenie nastroju, bezsenność, drażliwość, dreszcze, bóle i zawroty głowy, nudności, kołatanie serca czy drżenie mięśni.

R1WcJaQZ4EvYi

Na zdjęciu widoczne są kolorowe szklane butelki wypełnione alkoholem. Obok stoi szklanka.

Sposobem zmniejszenia intensywności objawów zespołu abstynencyjnego przy odstawianiu substancji psychoaktywnej jest stopniowe obniżanie dawek. Takie postępowanie praktykuje się np. podczas odstawienia nikotyny. Używa się wówczas plastrów naskórnych, wydzielających coraz mniejszą dawkę substancji psychoaktywnej. Do łagodzenia objawów fizjologicznych nałogu stosuje się też często leki uspokajające.

W przypadku leczenia uzależnień behawioralnych najskuteczniejszą formą jest psychoterapiapsychoterapiapsychoterapia indywidualna lub grupowa, czasem – rodzinna. Takie terapie stosowane są także jako element resocjalizacjiresocjalizacjaresocjalizacji osób, które pozbyły się już nałogu, ale nie potrafią się odnaleźć w życiu społecznym.

Słownik