Sytuacja w Polsce po 1989 r.

Po 1989 r. Polska stała się liderem przemian, które zmieniły oblicze Europy. Z punktu widzenia innych państw Polska była największym państwem Europy Środkowej, które miało pewne aspiracje polityczne. Obalenie komunizmu i wprowadzenie demokracji oraz wolnego rynku spowodowało, że dla Polski jedynym akceptowanym kierunkiem polityki stał się Zachód Europy i Stany Zjednoczone. Wynikało to z obawy o przyszłość, państwo potrzebowało międzynarodowych gwarancji nienaruszalności swojego terytorium – w takim tonie wypowiadał się 26 kwietnia 1990 r. minister spraw zagranicznych RP Krzysztof Skubiszewski, wygłaszając sejmowe exposéexposéexposé. Dlatego propozycja związania Polski z dwoma tak silnymi europejskimi państwami była czymś więcej niż tylko układami bilateralnymibilateralizmbilateralnymi, była bardzo atrakcyjnym scenariuszem dla naszego kraju.

Geneza Trójkąta Weimarskiego

Jednym ze sposobów wprowadzenia Rzeczypospolitej Polskiej do wspólnoty państw demokratycznych stała się inicjatywa Republiki Federalnej Niemiec (RFN) oraz Francji. Odradzająca się wolna dyplomacja polska nawiązała stosunki z obydwoma państwami. Dla zjednoczonych Niemiec ważnym elementem w polityce stało się stworzenie nowej polityki w stosunku do Europy Środkowo‑Wschodniej. Szczególnie istotne było poprawne ułożenie stosunków z państwem polskim, tak by nie zaważyła na nich przeszłość. Należy pamiętać, że wskutek ustaleń po II wojnie światowej państwa te posiadają długą, wspólną granicę, więc ułożenie dobrosąsiedzkich stosunków było priorytetem. Z kolei dla Francji ważne było utrzymanie pozycji państwa, które ma decydujący wpływ na sytuację w Europie, co było istotne przy rosnącym znaczeniu Niemiec. Francja obawiała się tego, że może się powtórzyć sytuacja z dwóch poprzednich wojen światowych, dlatego francuska dyplomacja postanowiła, że należy angażować RFN w różne wspólne projekty. Stąd zrodziła się idea współpracy obu państw z Polską, co miało nam zagwarantować pokój i rozwój oraz ułatwić integrację z innymi instytucjami europejskimi, w tym ze Wspólnotami EuropejskimiWspólnoty EuropejskieWspólnotami Europejskimi i NATO.

Powstanie Trójkąta Weimarskiego, czyli Komitetu Wspierania Współpracy Francusko‑Niemiecko‑Polskiej

RI5mmtft5TJR9

Zdjęcie przedstawia kilkupiętrowy, murowany ratusz. Na jego szczycie znajduje się mała wieża zegarowa. Do wejścia prowadzą trzy łuki. Na fasadzie budynku wiszą flagi różnych krajów. Przed ratuszem znajduje się wybrukowany plac. Po lewej stronie widoczny jest rząd kamienic.

Powstanie Trójkąta WeimarskiegoTrójkąt WeimarskiTrójkąta Weimarskiego zostało poprzedzone podpisaniem przez ministra spraw zagranicznych RP Krzysztofa Skubiszewskiego 9 kwietnia 1991 r. Traktatu przyjaźni i solidarności z Francją reprezentowaną przez ministra spraw zagranicznych Rolanda Dumasa. 17 czerwca 1991 r. został zawarty traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z Republiką Federalną Niemiec. Dokument ten podpisali Skubiszewski i minister spraw zagranicznych RFN Hans‑Dietrich Genscher. Naturalną konsekwencją tych dwustronnych porozumień stało się spotkanie z 29 sierpnia 1991 r., do którego doszło w Weimarze. Spotkali się tam ministrowie spraw zagranicznych RFN, Francji i Polski, którzy podpisali wspólną deklarację w sprawie przyszłości Europy. Składała się ona z ośmiu punktów. W pierwszym przedstawiono sytuację w Europie i konieczność stworzenia dobrosąsiedzkich mechanizmów między Polską, Francją i Niemcami. Kolejny punkt mówił o tym, że ta współpraca ma szansę zostać drogowskazem dla pozostałych państw posiadających trudną i wspólną historię, w dążeniu do demokracji, dobrobytu i wspólnego bezpieczeństwa. By ten cel zrealizować, państwa musiały zacieśniać wspólne więzi i zapominać o tym, co je kiedyś dzieliło. Służyć temu miała współpraca regionów przygranicznych.

R1OeqPepgvz50

Ilustracja przedstawia mapę Europy. Wyróżnione są na niej trzy kraje: Francja, Niemcy i Polska. Na obszarze każdego z tych państw wrysowana jest jego flaga. Na terenie Francji są trzy pionowe pasy: od lewej niebieski, biały i czerwony. Na terenie Niemiec są to trzy poziome pasy: od góry czarny, czerwony i żółty. Na terenie Polski są trzy poziome pasy: od góry biały i czerwony.

W kolejnych punktach wymieniono rolę Wspólnot Europejskich i Rady Europy w utrzymaniu dotychczasowego ładu w Europie oraz Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Zachodnioeuropejskiej jako organizacji gwarantujących pokój. Punkt piąty przedstawiał, jak doszło do podpisania wspólnej deklaracji, a szósty zapowiadał zawarcie układów stowarzyszeniowych z państwami Europy Środkowej i Południowo‑Wschodniej. Ostatnie punkty mówiły o zapewnieniu wszystkim ludziom dobrych warunków egzystencji i różnorodności kulturowej Europy.

Główne cele Trójkąta Weimarskiego

Na podstawie wspólnej deklaracji można wskazać najważniejsze cele Trójkąta Weimarskiego:

• udzielenie wsparcia dla demokratycznych przemian w państwach Europy Środkowo‑Wschodniej;

• dążenie do zapewnienia ich mieszkańcom godziwych warunków życia;

• zapewnienie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, oświaty, nauki itp.;

• doprowadzenie do akcesji państw Europy Środkowo‑Wschodniej do Wspólnot Europejskich i NATO;

• zbliżenie się do siebie społeczeństw Francji, Niemiec i Polski.

Działalność Trójkąta Weimarskiego

RkueuktqBiQiV1

Zdjęcie przedstawia trzech dojrzałych mężczyzn siedzących obok siebie, przy stole. Mężczyźni ubrani są w garnitury, koszule, pod szyją mają zawiązane krawaty. Za ich plecami stoją cztery flagi: Unii Europejskiej, Polski, Niemiec i Francji.

Trójkąt Weimarski jest organizacją nieformalną, pełniącą rolę forum konsultacyjnego dla tworzących go państw. Nie jest to organizacja międzynarodowa, ponieważ nie posiada ona organów, a jedyną podstawą jej działania jest wspólna deklaracja o przyszłości Europy zawarta przez ministrów spraw zagranicznych, którzy, jeśli sytuacja by tego wymagała, mieli się spotykać raz w roku. W trakcie pierwszych siedmiu lat istnienia spotkania w ramach Trójkąta Weimarskiego odbywały się w gronie ministrów spraw zagranicznych. Jednak w lutym 1998 r. doszło do spotkania szefów państw i rządów w ramach Trójkąta Weimarskiego określone mianem spotkania na szczycie. Odbyły się do tego czasu szczyty: w Poznaniu (1998), Nancy (1999), Hambach an der Weinstrasse (2001), Wrocławiu (2003), Nancy (2005), Mettlach (2006) i Warszawie (2011 i 2013). W ich trakcie początkowo rozmawiano o akcesji Polski i państw Europy Środkowo‑Wschodniej do Unii Europejskiej i NATO, a od kiedy stało się to faktem spotkania służą przede wszystkim wymianie poglądów m.in. w kwestiach klimatycznych, społecznych i kulturalnych. Ministrowie spraw zagranicznych spotykali się regularnie do 2016 r., ostatni raz w Weimarze. Ponowne rozmowy odbyły się w październiku 2020 r. w Paryżu.

Na tych spotkaniach próbowano podejmować istotne dla Europy i jej bezpieczeństwa tematy, np. w 2014 r. rozmawiano na temat wydarzeń na Krymie i Ukrainie po rosyjskiej agresji. Próby mediacji podjęli się ministrowie Radosław Sikorski, Frank Walter Steinmeier i Laurent Fabius. Wynegocjowany przez polityków rozejm w konflikcie rosyjsko‑ukraińskim nie trwał długo, ale pozwolił na zatrzymanie rozlewu krwi. W 2020 r. ministrowie jednoznacznie potępili białoruskie władze za przemoc i zatrzymania przeciwników prezydenta Aleksandra Łukaszenki po sierpniowych wyborach prezydenckich, wyrazili też wsparcie dla tamtejszego społeczeństwa obywatelskiego. Tematem rozmów było także nieprzestrzeganie praw człowieka przez Rosję, wskutek których UE nałożyła sankcje na ten kraj.

Ocena działalności Trójkąta Weimarskiego

Działalność Trójkąta Weimarskiego polegała głównie na organizacji szczytów z udziałem przywódców krajów członkowskich, a także corocznych spotkań na szczeblu ministrów spraw zagranicznych. Jednak Trójkąt Weimarski nigdy nie był motorem działań dla Unii Europejskiej, jego szczyty miały jedynie formę konsultacji i wymiany informacji. Nigdy na nich nie doszło do podjęcia wiążących decyzji politycznych. Z czasem doszło do wyczerpania się formuły i zawieszania spotkań. Obecnie trwa próba reaktywacji Trójkąta Weimarskiego. Odpowiedź na pytanie, czy drzemie w nim jakikolwiek potencjał, prawdopodobnie zweryfikują przyszłe wydarzenia na arenie politycznej, o ile uda się powrócić do formuły Trójkąta Weimarskiego.

Słownik