Naród

Naród to grupa ludzi o wspólnym języku, etnicznym pochodzeniu i obyczajach, która zamieszkuje określone terytorium. Większość narodów ma własne państwa odpowiednio zorganizowane administracyjnie, z wyłonionymi organami władzy państwowej. Niektóre narody nie posiadają swoich państw (np. KurdowieKurdowieKurdowie, BerberowieBerberowieBerberowie). Żyją one na terytorium innych krajów jako mniejszość etniczna. Wszystkie narody mają swoje symbole, z którymi się utożsamiają, takie jak hymn, flaga i godło, własną niepowtarzalną historię, kulturę i tradycję, a często także wspólną religię.

Koncepcja polityczna (politologiczna) narodu

Koncepcja ta kładzie nacisk na rolę państwa albo dążenie do jego utworzenia jako czynnik narodotwórczy. W koncepcji politycznej narodu państwo jest gwarantem ochrony takich wartości jak język, wierzenia, zwyczaje przed niepożądanymi wpływami zewnętrznymi. Niekiedy koncepcję tę określa się jako drogę od państwa do narodu, a za jej twórcę uznaje się Ernesta Gellnera.

Koncepcja etniczno‑kulturowa (antropologiczna) narodu

W koncepcji etniczno‑kulturowej narodu za istotne przyczyny powstania narodu przyjmuje się język, religię, zwyczaje, historię i terytorium, czyli głównie czynniki kulturowe. W skrajnych sytuacjach pozwalają one przetrwać narodowi nawet bez własnego państwa. Ten proces kształtowania się narodu określa się jako drogę od narodu do państwa. Za twórcę tej koncepcji uznaje się Johanna Herdera.

Czynniki narodotwórcze i sprzyjające zachowaniu tożsamości narodowej

Aby wspólnota narodowa miała szansę się ukształtować i zachować swoją tożsamośćtożsamość narodowatożsamość, muszą zaistnieć pewne czynniki, specyficzne dla konkretnego narodu. Więcej o tożsamości narodowej możesz przeczytać w e‑materiale Tożsamość narodowaPkeypEERaTożsamość narodowa.

Najważniejsze z czynników:

Więcej na ich temat możesz przeczytać w e‑materiale Koncepcje narodu i czynniki narodowotwórczeP17M7vdbcKoncepcje narodu i czynniki narodowotwórcze.

R1b9AEgJPrRQW

Obraz przedstawia brzeg jeziora, nieopodal którego rośnie gęsty las. W prawej części obrazu góruje nad innymi postaciami książę Mieszko I. Mężczyzna wspiera się lewą ręką o krzyż, a prawą o miecz. Lewa noga księcia wsparta jest na leżący na ziemi rozbitym posągu pogańskiego bożka. Książę patrzy w kierunku wyspy, gdzie znajduje się średniowieczny zamek z basztą. Nad zamkiem krążą orły. Za krzyżem, po prawej stronie obrazu, stoją wojowie z książęcej drużyny. Po lewej stronie obrazu znajduje się w stroju pontyfikalnym święty Wojciech, który chrzci mężczyznę. To Czcibor, młodszy brata księcia Mieszka. Na obrazie znajduje się także Dzięki Dobrawa, żona księcia Mieszka I. Kobieta trzyma w dłoni zapaloną świecę. W centralnej części obrazu znajduje się Radzim Gaudenty, brat świętego Wojciecha. Jest wpatrzony w otwartą księgę. Obok niego stoi zakapturzony mnich Benedykt z krzyżem w ręce. W oddali, w lewym rogu obrazu widoczne są łodzie przycumowane do brzegu jeziora.

Państwo

Państwo jest terminem wieloznacznym, definiowanym na różne sposoby. Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną formą społeczeństwa (człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie). Państwo według niego powinno być dobrze dopasowane do społeczeństwa i warunków, w których ono żyje.

Z kolei katolicka nauka społeczna sformułowała definicję państwa jako społeczności, której podmiot stanowi naturalna grupa ludzi połączonych dążeniem do realizacji określonych celów.

Według innych koncepcji państwo odnosi się do struktury organizacyjnej społeczeństwa, która porządkuje za pomocą swojego aparatu działania jednostek i grup społecznych na podstawie ustalanych przez siebie norm prawnych. Ostatecznie państwo można zdefiniować jako polityczną organizację społeczeństwa, która obejmuje ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, mającą aparat władzy, ustrój i prawa.

R1Qdhpo2W4c0J

Grafika przedstawia polską flagę. Jest na niej namalowany symbol Polski Walczącej - litera P osadzona w literze W.

Państwo jako organizacja polityczna

W naukach, które zajmują się teorią państwa, ukształtowało się wiele teorii dotyczących jego powstania. Oto wybrane spośród nich:

Dla zainteresowanych

RfaAcXqMEiQCU

Zdjęcie przedstawia portret starszego mężczyzny. Jest on ukazany lewym profilem. Mężczyzna jest łysiejący, ma wysokie czoło, gęstą brodę i wąsy. Mężczyzna jest w garniturze.

Według koncepcji solidarystycznej, której twórcą był Émile Durkheim, państwo powstało jako forma solidarnego dzielenia się obowiązkami. Wskaż inne ważne z twojego punktu widzenia przyczyny powstania państw. Uzasadnij swoje stanowisko.

Typy i formy państw

Na przestrzeni wieków ukształtowały się różne typy i formy państw.

Typy państw (podział ze względu na charakter stosunków ekonomicznych, społecznych i politycznych):

Formy państw

R7XZEDoX0JCZ5

Zdjęcie przedstawia ruiny Koloseum w Rzymie. Jest zmierzch, budynek jest podświetlony od wewnątrz.

Atrybuty państwa

Terytorialność państwa

Atrybutem każdego państwa jest jego terytorialność. Terytorium państwowe geograficznie oznacza zarówno terytorium lądowe i morskie, jak i znajdującą się nad nimi przestrzeń powietrzną. Są to również wyspy i enklawyenklawaenklawy. Terytorium państwowe obejmuje wszelkie zasoby w obszarze lądowym i morskim aż do środka ziemi. Wszystko, co znajduje się na terytorium państwa, podlega jego suwerennej władzy. Państwo nie może wykonywać swojego władztwa nad terytorium ze szkodą dla innych państw lub wbrew przyjętym przez siebie ograniczeniom. Państwo może odnośnie swojego terytorium wprowadzić jednostronnie lub z udziałem innych państw ograniczenia, będące równocześnie ograniczeniami zwierzchnictwa terytorialnego (np. ustanowienie strefy zdemilitaryzowanejstrefa zdemilitaryzowanastrefy zdemilitaryzowanej albo zgoda na ustanowienie dla obcych sił zbrojnych baz wojskowych). Teren państwa podlega szczególnej ochronie w prawie międzynarodowym, które wprowadza zasadę poszanowania integralności terytorialnej państw. Obejmuje ona zakaz groźby i użycia siły w celu nabycia ziemi obcego kraju. Terytorium państwowe jest wyznaczone granicą państwową.

Suwerenność wewnętrzna i zewnętrzna państwa

Nieodzownym przymiotem niezależnego państwa jest też jego suwerenność, przez którą rozumiemy zarówno zwierzchność terytorialną, jak i niepodległość, swobodnie obrany ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny, a także samodzielność w dobrowolnie kształtowanych stosunkach z innymi podmiotami. Możemy wyróżnić suwerenność zewnętrzną i  wewnętrzną. Przez suwerenność zewnętrzną rozumiemy niezależność od innych państw. Suwerenność ta polega również na braku możliwości wpłynięcia na kraj za pośrednictwem międzynarodowych organizacji, grup nacisku i sojuszy politycznych. W ramach suwerenności zewnętrznej państwo jako równorzędny podmiot nawiązuje i utrzymuje stosunki z innymi państwami. Z kolei suwerenność wewnętrzna polega na tym, że władza sama może decydować o zakresie swojego działania. Władza państwowa jest niezależna od organizacji działających na terytorium państwa, takich jak organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe. W ramach tej suwerenności kraj ma kompetencje do normowania wszystkich stosunków wewnętrznych, m.in. sprawuje władzę zwierzchnią nad terytorium i obywatelami, stanowi prawa oraz ma monopol na środki przymusu. Suwerenność państwa wynika z jego powstania, a nie z jej nadania.

Przymusowość państwa

Państwo dla sprawnego działania i realizacji zadań ważnych z punktu widzenia wszystkich obywateli jest oparte na zasadzie przymusowości i ma w tym względzie monopol. Ściąganie podatków, realizacja obowiązku obrony państwa i innych powinności musi być zabezpieczona możliwością przymusowej egzekucji (realizacji). Przymus państwowy różni się od innych form przymusu. Jest skupiony (tzn. mogą go stosować wyłącznie organy państwa, które działają zgodnie z prawem) oraz sformalizowany (tzn. ujęty w ścisłe ramy procedur przewidzianych przez prawo). Poza tym dotyczy wszystkich osób, które znajdują się na terytorium danego państwa - zarówno obywateli, jak i cudzoziemców.

Na straży przyjętego porządku ustrojowego i prawnego stoi obowiązujący w państwie system prawasystem prawasystem prawa jako regulator relacji społecznych, zawierający normy prawne oraz podmioty (organy) stosujące prawo. W celu zapewnienia skutecznej realizacji obowiązujących norm prawnych w państwie działają organy stosujące prawo, których funkcjonowanie wpisuje się w zasadę przymusowości państwa. Działalność tych podmiotów nie jest niezbędna w sytuacji dobrowolnej realizacji przez obywateli nakładanych na nich obowiązków, jednak czasami staje się koniecznością. Organy stosujące prawo określają wówczas konsekwencje prawne (skutki) pewnych sytuacji i wyznaczają adresatom (obywatelom) konkretny obowiązek zachowania. Możemy wyróżnić sądowe i pozasądowe organy stosujące prawo (wśród nich administracyjne, które zamiast orzeczeń sądowych wydają decyzje administracyjne). Oprócz nich w państwie funkcjonują inne organy i służby zapewniające możliwość realizacji zasady przymusowości.

R1pc2ewsH1vJW

Zdjęcie przedstawia parking. Stoją na nim w jednym rzędzie samochody policyjne.

Stolica państwa

Stolica państwa to miasto, w którym znajduje się siedziba jego centralnych organów.

Funkcje stolicy są bardzo różnorodne. Najważniejsze z nich to:

• funkcja administracyjno‑polityczna (stolica jest siedzibą rządu, parlamentu, rezydencji głowy państwa, placówek dyplomatycznych i biur organizacji międzynarodowych);

• funkcja zespalająca;

• funkcja prestiżowa;

• funkcja kontroli funkcjonowania państwa.

Aktualną stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.

Władza państwowa

Istotnym atrybutem państwa jest też władza państwowa. Podstawową cechą władzy państwowej jest możliwość rządzenia, czyli skutecznego narzucania swojej woli innym. Proces ten w państwie demokratycznym odbywa się zgodnie z obowiązującym prawem i za pośrednictwem organów państwowych (aparatu państwowego). W większości współczesnych krajów demokratycznych aparat państwowy jest ukształtowany na podstawie zasady trójpodziału władzy na:

• ustawodawczą (parlament jedno- lub dwuizbowy);

• wykonawczą (prezydent, rząd);

• sądowniczą (niezawisłe sądy, które kierują się przy orzekaniu tylko i wyłącznie obowiązującym prawem).

Władze te są ze sobą w pewien sposób powiązane, ale równocześnie w zakresie swoich ustawowych kompetencji niezależne. Organy państwa (władza państwowa) mogą narzucać obywatelom swoją wolę i zabezpieczać ją środkami przymusu, ale tylko w ramach obowiązującego prawa.

Słownik