Według definicji Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), GOW  bezpośrednio bazuje na produkcji, dystrybucji oraz stosowaniu wiedzy i informacji. Można więc stwierdzić, że gospodarka taka przede wszystkim opiera się na wiedzy rozumianej jako produkt, stanowi więc gospodarkę fazy poprzemysłowej, dla której najważniejsze są technologie komunikacyjne i informatyczne.

RdNGQJRAG6cqS

Ilustracja prezentuje logo: tworzy go napis OECD, po lewej stronie napisu jest kula ziemska, a po jej prawej stronie dwa groty strzałek skierowane w stronę OECD.

Metody uzyskiwania korzyści z produkcji i gospodarowanie zasobami od wieków stanowiły obiekt wielu badań. Aby lepiej poznać i zrozumieć czynniki, które doprowadziły do powstania zjawiska gospodarki opartej na wiedzy, trzeba poznać historię rozwoju samej gospodarki. Wybitny ekonomista Joseph Schumpeter opracował teorię fali, która opisuje momenty wynalezienia przełomowych wynalazków. W myśl tezy uczonego pierwsza fala zmian rozpoczęła się ok. 1758 roku i trwała 60 lat, następna - 55 lat, kolejna - 50 lat, czwarta - 40 lat, a piąta, czyli obecna, trwa od 1990 roku. Lepiej dywagacje te zobrazuje poniższa tabela opisująca w skrócie ewolucje systemów gospodarczych poprzez czynniki, które doprowadziły do powstania GOW.

Czynniki wzrostu gospodarczego były różne. Jak wskazuje tabela, siła robocza i ziemia przekształciły swe znaczenie. Do siły roboczej dołączył kapitał i wiedza, tworząc tym samym współczesne gospodarki światowe.

Do podejmowania określonych decyzji potrzebna jest wiedza. Nowa gospodarka definiuje wiedzę jako nowy czynnik przyczyniający się do rozwoju. Wiedza staje się elementem ważnym na równi z czynnikami gospodarki tradycyjnej takimi jak ziemia, zasoby naturalne, praca czy kapitał. Wiedza w nowej gospodarce jest wykorzystywana, przekazywana i tworzona o wiele efektywniej przez wszystkie podmioty nią operujące. Wiedza może być dobrem ekonomicznym lub być przedmiotem obrotu na rynku. Porównując gospodarkę przemysłową z gospodarką opartą na wiedzy, widzimy zastępujące się cechy:

• surowce -> infrastruktura naukowa

• infrastruktura techniczna -> infrastruktura  informatyczna

• praca fizyczna -> wiedza

• tania siła robocza -> wykwalifikowana kadra

Z pewnością można stwierdzić, że wiedza jest najbardziej wszechstronną ze wszystkich elementów składających się na kapitał, jest bowiem źródłem innowacji.

• wzrost siły nabywczej dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii informatycznych,

• większa różnorodność wyboru - szukanie lepszych rozwiązań,

• zwiększenie ilości informacji,

• łatwiejsze składanie, pozyskiwanie i negocjowanie zamówień,

• możliwość porównania informacji o produktach i usługach.

Wyróżnia się cztery filary Gospodarki Opartej na Wiedzy:

• otoczenie instytucjonalno‑prawne,

• innowacyjność,

• infrastruktura informacyjna,

• edukacja i szkolenia będące źródłem wykwalifikowanych pracowników.

Obecnie coraz częściej wyodrębnia się również piąty filar, jakim jest kształcenie ustawiczne.

1. Korzystna polityka państwa ukierunkowana na tworzenie warunków umożliwiających rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjności.

2. Transakcje pomiędzy podmiotami nacechowane wysokim bezpieczeństwem i zaufaniem - zasługa systemu prawnego.

3. Bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura oraz wysoki poziom rozwoju gospodarki wysokich technologii.

4. Finansowanie badań naukowych, usług informacyjnych i intelektualnych znaczącym odsetkiem PKB.

5. Wzrost znaczenia eksportu i powiązań międzynarodowych.

6. Wyodrębnianie przedsiębiorstwa opartego na wiedzy.

Dla GOW charakterystyczne są także:

• dematerializacja - o wartości przedsiębiorstwa świadczą aktywa niematerialne,

• dynamizacja - produkty powstają szybciej i żyją krócej,

• decentralizacja - rozwój sieci wytwórczych,

• niepewność - niemożność przewidzenia przyszłej sytuacji na rynku i szans przedsiębiorstwa,

• globalizacja.

Wszystkie te cechy obecnie spełnia niewiele gospodarek na świecie. USA i Japonia to państwa przodujące w tego typu rozwiązaniach. Europa - głównie Unia Europejska - obecnie stara się sprostać konkurencyjności tych potęg gospodarczych już od 2000 roku.

Metody oceny GOW obejmują:

• KAM – Knowledge Assessment Matrix, jest to wielokryterialna metoda uzwględniająca 33 wskaźniki cząstkowe opracowane przez Bank Światowy. W pełni ukształtowana GOW ma 10 punktów, dolna granica zaliczenia kraju do GOW to 7 punktów.

• Metoda Makro wyróżnia dwa kryteria:

I kryterium - stanowi udział zatrudnienia 5 głównych nośników GOW  (nauka, przemysł wysokiej techniki, usługi społeczeństwa informacyjnego, usługi nasycone wiedzą, edukacja) w całości zatrudnienia (w %). Granica zaliczenia do GOW wynosi 12%.

II kryterium - stanowi liczba użytkowników Internetu na 1 tys. mieszkańców, granica zaliczenia do GOW równa jest 330–340. Dla przykładu w USA było to 385 użytkowników, w Polsce - 233 użytkowników.

Należy wskazać także na związki, jakie zachodzą pomiędzy KAM i KEI. KAM – Knowledge Assessment MethodologyKAMKAM – Knowledge Assessment Methodology służy do określenia pozycji GOW w Polsce i na świecie. Wykorzystuje aplikację Basic Scorecard Instytutu Banku Światowego. Metoda ta rozwinęła się w grupę indeksów KEI – Knowledge Eco‑nomy IndexKEIKEI – Knowledge Eco‑nomy Index. To nowoczesny miernik, który służy do porównań gospodarek na poziomie międzynarodowym.

Polska jest krajem o bardzo dużym zróżnicowaniu pod względem potencjału oraz możliwości rozwojowych poszczególnych województw. GOW potrzebuje regionu rozwiniętego, z innowacyjną gospodarką. W Polsce tym potencjałem wyróżniają się regiony silnie uprzemysłowione. Niestety nasz kraj posiada jedną z najsłabiej rozwiniętych gospodarek opartych na wiedzy w UE.

Wartość wskaźników i filarów KEI dla Polski
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z worldbank.org

Wskaźniki pomiarowe na przestrzeni dekady wskazują na niewielki wzrost potencjału kraju. Dalsze analizy świadczą o znikomych zmianach, a nawet pogorszeniu sytuacji Polski. W corocznym raporcie Banku Światowego pt. Doing Business 2020 wskazano na niekorzystne regulacje prawne, które negatywnie wpływają na przedsiębiorczość Polaków.

Wskaźnik KEI - najbardziej kompleksowy z wymienionych - wskazuje na dominacje w GOW krajów skandynawskich takich jak Szwecja czy Finlandia. Na arenie unijnej przodują Dania, Holandia i Niemcy.

Na samym końcu znajdują się takie kraje jak Bułgaria, Rumunia, Polska i Łotwa. Klasyfikacja państw Unii Europejskiej bardzo pokrywa się z podziałem państw na ,,stare i nowe”. Większość krajów starej piętnastki przoduje w zestawieniu. Świadczy to głównie o tym, że przynależność do UE ułatwia rozwój państw Europy. Wspólnota kierunkuje rozwój na gospodarkę opartą na wiedzy, aby móc konkurować z rozwiniętymi już Stanami Zjednoczonymi czy Japonią.

Słownik