Zazwyczaj polecenie stworzenia wykresu stanowi tylko część zadania maturalnego. Mimo to umiejętność tworzenia wykresu może się okazać przydatna również w zadaniach, które nie wymagają jego stworzenia. Na podstawie kilku zadań maturalnych powtórzymy najważniejsze informacje dotyczące wykresów.

Zadanie zostało opracowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną i pojawiło się na egzaminie maturalnym z informatyki w $2020$ roku w nowej formule (poziom rozszerzony, część $\text{II}$). Oto treść zadania:

Zadanie 6

Statek towarowy „Kormoran” pływał po Morzu Śródziemnym pomiędzy dziesięcioma portami, przewożąc pięć różnych rodzajów towarów (T1, T2, … , T5). Statek wypływał z portu zawsze tego samego dnia, w którym do tego portu przypłynął.

W pliku statek.txt podano informacje o kursach wykonanych przez statek w okresie od 2016‑01‑01 do 2018‑12‑18. W każdym wierszu, oddzielone znakiem tabulacji, podane są:

data – data przebywania statku w porcie (w formacie rrrr‑mm‑dd),

port – nazwa portu,

towar – rodzaj towaru,

Z/W – informacja, czy to był załadunek (Z) czy wyładunek (W),

ile ton – informacja, jaka masa (w tonach) towaru była wyładowana/załadowana,

cena za tonę w talarach – cena towaru w talarach za tonę.

Przykład:

data	port	towar	Z/W	ile ton	cena za tonę w talarach
2016-01-01	Algier	T4	Z	3	80
2016-01-01	Algier	T5	Z	32	50
2016-01-01	Algier	T1	Z	38	10
2016-01-01	Algier	T2	Z	33	30
2016-01-01	Algier	T3	Z	43	25
2016-01-16	Tunis	T5	W	32	58
2016-01-16	Tunis	T2	Z	14	26
2016-01-24	Benghazi	T5	Z	44	46
2016-01-24	Benghazi	T2	Z	1	28

Wykorzystaj dostępne narzędzia informatyczne i podaj odpowiedzi do zadań 6.1.–6.5. Odpowiedzi zapisz w pliku wyniki6.txt, poprzedzając każdą z nich numerem odpowiedniego zadania.

Do oceny oddajesz:

• plik tekstowy wyniki6.txt zawierający odpowiedzi do poszczególnych zadań (odpowiedź do każdego zadania powinna być poprzedzona jego numerem),

• plik zawierający wykres do zadania 6.4.,

• plik(-i) zawierający(-e) komputerową realizację twoich rozwiązań.

Zadanie 6.4 Sporządź wykres kolumnowy przedstawiający, ile załadowano i ile wyładowano towaru T5 w każdym miesiącu od $1$ stycznia $2016$ r. do $18$ grudnia $2018$ r. Załadunek i wyładunek dla każdego miesiąca przedstaw w dwóch kolumnach. Pamiętaj o opisaniu obu osi (dla osi poziomej użyj formatu rrrr‑mm) i o tytule wykresu.

Pobierz dane do rozwiązania zadania:

Importowanie

W pierwszej kolejności musimy oczywiście zaimportować dane do arkusza. Dokładny opis importowania danych z pliku tekstowego do arkusza kalkulacyjnego znajdziesz w e‑materiale Import danych z plików tekstowych w arkuszu kalkulacyjnymP10xnCm7GImport danych z plików tekstowych w arkuszu kalkulacyjnym.

Microsoft Excel

Tak powinny wyglądać kolejne kroki importowania pliku:

RbmZaolMRBEh6

Ilustracja przedstawia okno programu Microsoft Excel zatytułowane Kreator importu tekstu – krok 1 z 3. Pod spodem znajduje się tekst: Kreator tekstu ustalił, że dane zawierają separatory. Jeśli tak jest, wybierz przycisk Dalej lub wybierz typ najlepiej opisujący Twoje dane. Typ danych źródłowych. Wybierz typ pliku, który najlepiej opisuje dane źródłowe: zaznaczona pozycja: Rozdzielany – Znaki, takie jak przecinek czy tabulacja, oddzielają pola i odznaczona pozycja: Stała szerokość – Pola są wyrównane w kolumnach z odstępami między polami. Poniżej znajduje się tekst: Rozpocznij import od wiersza: 1, Pochodzenie pliku: 1250: Środkowoeuropejski ( Windows ). Poniżej widać zaznaczoną znakiem wyboru opcję: Moje dane mają nagłówki. W oknie poniżej znajduje się 5 wierszy z następującym tekstem: 1. dataporttowarZ/Wile toncena za tone w talarach; 2. 2016‑01‑01AlgierT4Z380; 3. 2016‑01‑01AlgierT5Z3250; 4. 2016‑01‑01AlgierT1Z3810; 5. 2016‑01‑01AlgierT2Z3330. Na dole znajdują się przyciski: Anuluj, < Wstecz, Dalej > i Zakończ.

R1Wq9bw96cvkq

Ilustracja przedstawia okno programu Microsoft Excel zatytułowane Kreator importu tekstu – krok 2 z 3. Pod spodem znajduje się tekst: Ten kreator umożliwia ustawienie ograniczników zawartych w danych. Ich wpływ na tekst można obejrzeć na podglądzie poniżej. Pod spodem znajduje się lista zatytułowana Ograniczniki z pozycjami: zaznaczoną znakiem wyboru opcją: Tabulator oraz odznaczonymi opcjami: Średnik, Przecinek, Spacja, Inny. Obok widać odznaczoną opcję: Kolejne ograniczniki traktuj jako jeden oraz listę do rozwijania podpisaną jako Kwalifikator tekstu: ‘. W oknie poniżej zatytułowanym: Podgląd danych znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach - data: 1 wiersz 2016‑01‑01, 2 wiersz 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01; port: 1 wiersz Algier, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier; towar: 1 wiersz T4, 2 wiersz T5, 3 wiersz T1, 4 wiersz T2; Z/W: 1 wiersz Z, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z; ile ton: 1 wiersz 3, 2 wiersz 32, 3 wiersz 38, 4 wiersz 33; cena za tonę w talarach: 1 wiersz 80, 2 wiersz 50, 3 wiersz 10, 4 wiersz 30. Na dole znajdują się przyciski: Anuluj, < Wstecz, Dalej > i Zakończ.

Rn5WrT5TBuATA

Ilustracja przedstawia okno programu Microsoft Excel zatytułowane Kreator importu tekstu – krok 3 z 3. Pod spodem znajduje się tekst: To ono dialogowe pozwala wybrać kolumny oraz ustalić typ danych. Pod spodem znajduje się lista zatytułowana Format danych w kolumnie oraz opcje: Ogólny. Zaznaczona opcja: Tekst, Data: DMR, Nie importuj kolumny (pomiń). Obok znajduje się tekst: Format ‘Ogólny’ konwertuje wartości numeryczne na liczby, wartości typu data na daty a wszystkie pozostałe wartości na tekst. Poniżej widnieje przycisk: Zaawansowane… . W oknie poniżej zatytułowanym: Podgląd danych znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach – DMR data: 1 wiersz 2016‑01‑01, 2 wiersz 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01; Tekst port: 1 wiersz Algier, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier; Tekst towar: 1 wiersz T4, 2 wiersz T5, 3 wiersz T1, 4 wiersz T2; Tekst Z/W: 1 wiersz Z, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z; Ogólny ile ton: 1 wiersz 3, 2 wiersz 32, 3 wiersz 38, 4 wiersz 33; Ogólny cena za tonę w talarach: 1 wiersz 80, 2 wiersz 50, 3 wiersz 10, 4 wiersz 30. Kolumna Z/W jest zaznaczona kolorem czarnym. Na dole znajdują się przyciski: Anuluj, < Wstecz, Dalej > i Zakończ.

LibreOffice Calc

Tak powinno wyglądać okno importowania tekstu:

R7JUfT29xVuoH

Ilustracja przedstawia okno programu LibreOffice Calc zatytułowane Importuj tekst – [statek.txt]. Pod spodem znajduje się pogrubiony tekst: Importuj. Pod spodem znajdują się okienka z wybranymi opcjami – Zestaw znaków: Europa Środkowa ( Windows -1250/WinLatin 2), Język: Domyślny – Polski, Od wiersza: 1. Poniżej znajduje się pogrubiony tekst: Opcje separatora oraz opcje wyboru - odznaczone pole: Stała szerokość, zaznaczona opcja: Rozdzielony, zaznaczona opcja: Tabulator oraz odznaczone pozycje: Przecinek, Średnik, Spacja, Inny, Scal separatory, Spacje wiodące, Ogranicznik ciągu: ‘’. Poniżej znajduje się pogrubiony tekst: Inne opcje oraz odznaczone opcje: Formatuj pola w cudzysłowie jako tekst, Identyfikuj liczby specjalne, Szacuj formuły. Poniżej widoczny jest pogrubiony napis: Pola i w oknie Typ kolumny wybrana opcja: Tekst. W oknie poniżej znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach – Data (DMR): 1 wiersz: data 2 wiersz: 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01, 5 wiersz 2016‑01‑01, 6 wiersz 2016‑01‑01, 7 wiersz: 2016‑01‑01, 8 wiersz: 2016‑01‑01; Tekst: 1 wiersz: port, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier, 5 wiersz Algier, 6 wiersz Algier, 7 wiersz: Tunis, 8 wiersz: Tunis; Tekst: 1 wiersz: towar, 2 wiersz T4, 3 wiersz T5, 4 wiersz T1, 5 wiersz T2, 6 wiersz T3, 7 wiersz T5, 8 wiersz T2; Tekst: 1 wiersz: Z/W, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z, 5 wiersz Z, 6 wiersz Z, 7 wiersz W, 8 wiersz Z; Standardowe: 1 wiersz: ile ton, 2 wiersz 3, 3 wiersz 32, 4 wiersz 38, 5 wiersz 33, 6 wiersz 43, 7 wiersz 32, 8 wiersz 14; Standardowe: 1 wiersz: cena za tonę, 2 wiersz 80, 3 wiersz 50, 4 wiersz 10, 5 wiersz 30, 6 wiersz 25, 7 wiersz 58, 8 wiersz: 26. Kolumna Z/W jest zaznaczona kolorem czarnym. Na dole znajdują się przyciski: Pomoc, OK, Anuluj.

Zapiszmy zaimportowane dane w rozszerzeniu odpowiednim dla arkusza kalkulacyjnego, a następnie sformatujmy daty w kolumnie pierwszej jako DD.MM.YYYY.

Wykres przestawny

Microsoft Excel

Zanim stworzymy wykres, do komórki G1 wprowadzimy nazwę pomocniczej kolumny, może być to na przykład „rrrr‑mm”. Wprowadzimy do niej daty właśnie w takim formacie, dzięki czemu nie będziemy mieć problemu z etykietami osi poziomej. Formuła, która do komórki G2 zwróci daty w zakładanym formacie wyglądać będzie następująco:

=TEKST(A2;"rrrr-mm")

Formułę kopiujemy do pozostałych komórek w kolumnie. Tak prezentuje się arkusz po dodaniu dodatkowej kolumny:

R5eruTSdGYp0d

Ilustracja przedstawia arkusz z danymi. W arkuszu jest siedem kolumn. Kolumna A - Data, B - port, C - towar, D - Z/W, E - ile ton, F - cena za tonę w talarach, G - rrrr‑mm. W wierszach podano odpowiednie dane.

Teraz przejść możemy do stworzenia wykresu. Zaznaczamy dowolną komórkę zawierającą dane, a następnie wybieramy polecenie Wykres przestawny.

R1arjuX1e3uGc

Ilustracja przedstawia program Microsoft Excel. Wybrano zakładkę Wstawianie, następnie wybrano Wykres przestawny. W arkuszu zieloną ramką otoczono Z w kolumnie D zatytułowanej Z/W.

Wstawimy go do nowego arkusza, a następnie dodamy pola do odpowiednich obszarów. Skoro mamy przedstawić, ile załadowano i wyładowano towaru T5 w kolejnych miesiącach, to do obszaru Legenda (seria) wstawimy pola towar oraz Z/W, do obszaru Oś (kategorie) pole rrrr‑mm, a do Wartości – ile ton.

Tak będzie wyglądać arkusz:

RoQNvF8zZmcQP

Ilustracja przedstawia arkusz. Po lewej stronie jest arkusz. W arkuszu kolumny nazwano T1 Suma, T2 Suma, T3 Suma, T4 Suma, T5 Suma, Suma końcowa. Po prawej stronie jest wykres kolumnowy dotyczący poszczególnych dat z arkusza.

Jak widzimy, w arkuszu wyświetlone zostały wszystkie towary. Zastosujmy więc filtrowanie dla pola towar. Zostawmy zaznaczony jedynie towar o nazwie T5.

Rzhs3vvUumJDZ

Ilustracja przedstawia arkusz. Po lewej stronie są kolumny z datami oraz kolumna T5 Suma i Suma końcowa. Pod wierszami podano Sumę końcową 1568. Po prawej stronie jest wykres kolumnowy dotyczący towaru T5 W oraz T5 Z. Na osi X są kolejne daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. Na górze wykresu w lewym rogu napis: Suma ile z ton. Na dole w lewym rogu: rrrr‑mm. Dalej po prawej stronie od wykresu otwarte okno zatytułowane Pola wykresu przestawnego. Zaznaczono: towar, Z/W, ile ton, rrrr‑mm. Następnie napis: Przeciągnij pola między obszarami poniżej. Filtry: puste pole. Legenda (seria): Towar, Z/W. Oś kategorie: rrrr‑mm. Wartości: Suma z ile to.

Wykres jest niemalże gotowy, jednak zwróćmy uwagę, że w zadaniu proszeni jesteśmy o wyświetlenie liczby ton załadowanego oraz wyładowanego towaru w każdym miesiącu, musimy więc wyświetlić również te miesiące, w których liczba ton towaru na statku nie zmieniła się. Aby to zrobić, wystarczy przejść do ustawień pola rrrr‑mm, a następnie w zakładce Układ i drukowanie zaznaczyć opcję Pokaż elementy bez danych.

RqyTEhZ8ixffK

Ilustracja przedstawia okno zatytułowane: Ustawienia pola. nazwa źródła: rrrr‑mm. Nazwa niestandardowa - wpisano rrrr‑mm. Wybrano zakładkę: Układ i drukowanie. Układ: zaznaczono Pokaż etykiety elementów w formie konspektu. Wyświetl etykiety z następnego pola w tej samej kolumnie (forma kompaktowa). Wyświetl sumy częściowe na górze każdej grupy. Pokaż elementy bez danych. Zastosowano przycisk OK.

Pozostało nam dodać tytuł wykresu oraz osi. Tak prezentuje się wykres po uzupełnieniu tych elementów:

RObj9ORpPDm5R

Ilustracja przedstawia wykres kolumnowy zatytułowany: załadunek i wyładunek towaru T5 w poszczególnych miesiącach. Na osi X są kolejne daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. Na górze wykresu w lewym rogu napis na tle szarego prostokąta: Suma ile z ton. Na dole w lewym rogu na tle szarego prostokąta: rrrr‑mm. Oś X zatytułowana: miesiące od pierwszego stycznia dwa tysiące szesnastego roku do osiemnastego grudnia dwa tysiące osiemnastego roku. Oś Y: liczba ton. Legenda jest po prawej stronie wykresu. Kolumny wykresu oznaczają: kolor niebieski T5- W. kolor pomarańczowy: T5 - Z. Nad legendą na tle szarych prostokątów: towar, Z/w.

Dzięki temu udało nam się uzyskać informacje, o które zostaliśmy poproszeni w zadaniu

Jeśli do arkusza nie dodamy kolumny pomocniczej, a w obszarze Oś (kategorie) wstawimy pole data, pogrupowane według miesięcy i roku, otrzymany wykres wyglądać będzie następująco:

R12Df0fT15hV1

Ilustracja przedstawia wykres kolumnowy zatytułowany: załadunek i wyładunek towaru T5 w poszczególnych miesiącach. Na osi X są kolejne daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. Na górze wykresu w lewym rogu napis na tle szarego prostokąta: Suma ile z ton. Na dole w lewym rogu na tle szarego prostokąta: Lata, Data. Oś X zatytułowana: miesiące od pierwszego stycznia dwa tysiące szesnastego roku do osiemnastego grudnia dwa tysiące osiemnastego roku. Oś Y: liczba ton. Legenda jest po prawej stronie wykresu. Kolumny wykresu oznaczają: kolor niebieski T5- W. kolor pomarańczowy: T5 - Z. Nad legendą na tle szarych prostokątów: towar, Z/W.

Wyświetlane przez wykres wartości są poprawne, zawiera on też odpowiedni przedział dat oraz zostały poprawnie nadane tytuły osi jak i samego wykresu, jednak etykiety osi poziomej nie posiadają odpowiedniego formatu. Wykresy przestawne nie są tak elastyczne pod względem edytowania etykiet osi, zwłaszcza w przypadku dat, dlatego właśnie tworzymy kolumnę pomocniczą.

LibreOffice Calc

Zanim stworzymy wykres, do komórki G1 wprowadzimy nazwę pomocniczej kolumny, może być to na przykład „rrrr‑mm”. Wprowadzimy do niej daty właśnie w takim formacie, dzięki czemu nie będziemy mieć problemu z etykietami osi poziomej. Formuła, która do komórki G2 zwróci daty w zakładanym formacie wyglądać będzie następująco:

=TEKST(A2;"yyyy-mm")

Formułę kopiujemy do pozostałych komórek w kolumnie. Tak prezentuje się arkusz po dodaniu dodatkowej kolumny:

RHHqdtTxu15mG

Ilustracja przedstawia arkusz z danymi. W arkuszu jest siedem kolumn. Kolumna A - Data, B - port, C - towar, D - Z/W, E - ile ton, F - cena za tonę w talarach, G - rrrr‑mm. W wierszach podano odpowiednie dane.

Teraz przejść możemy do stworzenia wykresu. Zaznaczamy dowolną komórkę zawierającą dane, a następnie wybieramy polecenie Tabela przestawna.

ROnBSVXXNAapc

Ilustracja przedstawia arkusz w programie LibreOffice Calc. Na tle arkusza z danymi dotyczącymi portów i towarów wyświetla się lista. Wybrano z niej: Tabelę przestawną. Z arkusza wybrano wiersz siedemnasty, kolumnę F.

Wstawmy pola do odpowiednich obszarów. Skoro mamy przedstawić, ile załadowano i wyładowano towaru T5 w kolejnych miesiącach, to do obszaru Pola kolumn wstawimy pola towar oraz Z/W, do obszaru Pola wierszy pole rrrr‑mm, a do Pola danych – ile ton. Tabelę wstawimy do nowego arkusza.

Tak będzie wyglądać tabela przestawna:

R16QP6tPZhfKl

Ilustracja przedstawia dużą tabelę. Ma kolumny od A do L. Kolumna A na samej górze napis: Suma - ile ton. W wierszu trzecim napis: rrrr‑mm, obok strzałka w dół. Poniżej wpisano daty. Kolumna B, pierwszy wiersz: towar, obok strzałka w dół, drugi wiersz T1, trzeci wiersz litera W. Kolumna C pierwszy wiersz Z/W, obok strzałka w dół, w trzecim wierszu litera Z. W kolumnie D i E drugi wiersz T2, w trzecim wierszu Kolumna D litera W, kolumna E litera Z. Kolumna F i G drugi wiersz T3, trzeci wiersz kolumna F litera W, kolumna G litera Z. Kolumna H i I drugi wiersz T4, trzeci wiersz kolumna H litera W, kolumna I litera Z. Kolumny J oraz K: drugi wiersz T5, trzeci wiersz kolumna J litera W, kolumna K litera Z. Kolumna L, drugi wiersz wpisano: Razem Wynik. W wierszach kolumn są dane liczbowe. Na dole tabeli wierszu czterdziestym jest Razem Wynik.

Sprawdźmy, jak na tym etapie wyglądać będzie wykres. Zaznaczmy dowolną komórkę wchodzącą w skład tabeli, a następnie wybierzmy polecenie wstawiania wykresu.

R1nf9YapsZ7g2

Ilustracja przedstawia arkusz w programie LibreOffice Calc. Na tle arkusza z danymi dotyczącymi portów i towarów wyświetla się lista. Wybrano z niej opcję: Wykres. W arkuszu wybrano wiersz jedenasty, kolumnę E.

Jako typ wykresu wybierzemy kolumnowy zwykły i zamkniemy kreator wykresu przyciskiem Zakończ. Jak widzimy, w arkuszu wyświetlone zostały wszystkie towary. Zastosujmy więc filtrowanie dla pola towar. Zostawmy zaznaczony jedynie towar o nazwie T5.

R1SU3XKsDLKwi

Ilustracja przedstawia tabelę. Ma kolumny od A do D. Kolumna A na samej górze napis: Suma - ile ton. W wierszu trzecim napis: rrrr‑mm, obok strzałka w dół. Poniżej wpisano daty. Kolumna B, pierwszy wiersz: towar, obok strzałka w dół zaznaczona na niebiesko, drugi wiersz T5, trzeci wiersz litera W. Kolumna C pierwszy wiersz Z/W, obok strzałka w dół, w trzecim wierszu litera Z. W kolumnie D w drugim wierszu napis: Razem Wynik. W wierszach kolumn są dane liczbowe. Niektóre wiersze są z kolumny B i C są puste. Na dole tabeli w wierszu czterdziestym jest Razem Wynik. Obok jest wykres kolumnowy. Kolumny są ciemnoniebieskie i czerwone. Na osi X są daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. W dolnym lewym rogu pod wykresem jest zapis: rrrr‑mm w szarym prostokącie ze strzałką w dół. Obok wykresu jest legenda: niebieski kwadrat oznacza T5 - W, czerwony T5 -Z. Nad nimi w szarych prostokątach ze strzałką w dół, kolejno od góry - towar, Z/W, Dane.

Wykres jest niemalże gotowy, jednak zwróćmy uwagę, że w zadaniu proszeni jesteśmy o wyświetlenie liczby ton załadowanego oraz wyładowanego towaru w każdym miesiącu, musimy więc wyświetlić również te miesiące, w których liczba ton towaru na statku nie zmieniła się. Aby to zrobić, wystarczy przejść do ustawień pola rrrr‑mm, a następnie zaznaczyć opcję Pokaż elementy bez danych.

Tak prezentuje się arkusz po tych zmianach:

Rbmid2Bg8QMOU

Ilustracja przedstawia tabelę. Ma kolumny od A do D. Kolumna A na samej górze napis: Suma - ile ton. W wierszu trzecim napis: rrrr‑mm, obok strzałka w dół. Poniżej wpisano daty. Kolumna B, pierwszy wiersz: towar, obok strzałka w dół, pole strzałki jest niebieskie, drugi wiersz T5, trzeci wiersz litera W. Kolumna C pierwszy wiersz Z/W, obok strzałka w dół, w trzecim wierszu litera Z. W kolumnie D w drugim wierszu napis: Razem Wynik. W wierszach kolumn są dane liczbowe. Niektóre wiersze są z kolumny B i C są puste. Na dole tabeli w wierszu czterdziestym jest Razem Wynik. Obok jest wykres kolumnowy. Kolumny są ciemnoniebieskie i czerwone. Na osi X są daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. W dolnym lewym rogu pod wykresem jest zapis: rrrr‑mm w szarym prostokącie ze strzałką w dół. Obok wykresu jest legenda: niebieski kwadrat oznacza T5 - W, czerwony T5 -Z. Nad nimi w szarych prostokątach ze strzałką w dół, kolejno od góry - towar, Z/W, Dane.

Pamiętajmy jednak o opisach osi oraz tytule wykresu. Tak prezentuje się wykres po uzupełnieniu tych elementów:

RStAL70ZduFV6

Na ilustracji jest wykres kolumnowy. Ma tytuł: załadunek i wyładunek towaru T5 w poszczególnych miesiącach. Kolumny są ciemnoniebieskie i czerwone. Na osi X są daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. Oś X jest podpisana: miesiące do pierwszego stycznia dwa tysiące szesnastego do osiemnastego grudnia dwa tysiące osiemnastego. Oś Y: liczba ton. W dolnym lewym rogu pod wykresem jest zapis: rrrr‑mm w szarym prostokącie ze strzałką w dół. Obok wykresu jest legenda: niebieski kwadrat oznacza T5 - W, czerwony T5 -Z. Nad nimi w szarych prostokątach ze strzałką w dół, kolejno od góry - towar, Z/W, Dane.

Dzięki temu udało nam się uzyskać informacje, o które zostaliśmy poproszeni w zadaniu.

Jeśli do arkusza nie dodamy kolumny pomocniczej, a w obszarze Pola danych wstawimy pole data, pogrupowane według miesięcy i roku, otrzymany wykres wyglądać będzie następująco:

R4n3IF9hA2XAw

Na ilustracji jest wykres kolumnowy. Ma tytuł: załadunek i wyładunek towaru T5 w poszczególnych miesiącach. Miesiące zapisano cyframi rzymskimi. Kolumny są ciemnoniebieskie i czerwone. Na osi X są daty, na osi Y wartości od zera do dwustu pięćdziesięciu. Oś X jest podpisana: miesiące do pierwszego stycznia dwa tysiące szesnastego do osiemnastego grudnia dwa tysiące osiemnastego. Oś Y: liczba ton. W dolnym lewym rogu pod wykresem jest zapis: Lata, a obok: data w szarych prostokątach ze strzałką w dół. Obok wykresu jest legenda: niebieski kwadrat oznacza T5 - W, czerwony T5 -Z. Nad nimi w szarych prostokątach ze strzałką w dół, kolejno od góry - towar, Z/W, Dane.

Wyświetlane przez wykres wartości są poprawne, zawiera on też odpowiedni przedział dat oraz zostały poprawnie nadane tytuły osi jak i samego wykresu, jednak etykiety osi poziomej nie posiadają odpowiedniego formatu. Wykresy przestawne nie są tak elastyczne pod względem edytowania etykiet osi, zwłaszcza w przypadku dat, dlatego właśnie tworzymy kolumnę pomocniczą.

Wykres

Nie zawsze musimy jednak tworzyć wykresy przestawne, aby zadanie zostało przez nas poprawnie rozwiązane. Jako przykład weźmy zadanie 5.4 opracowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, które pojawiło się na egzaminie maturalnym z informatyki w lipcu $2020$ roku w terminie dodatkowym, w nowej formule (poziom rozszerzony, część $\text{II}$). Cały arkusz można znaleźć na stronie internetowej arkusze.pl.

Zadanie 5

Samochodowa jednostanowiskowa myjnia automatyczna Czyste auta jest otwarta od godziny $6.00$ do $24.00$. Klienci podjeżdżają do myjni, ustawiają się w kolejce i wybierają jeden z programów mycia. Poszczególne programy różnią się czasem realizacji. W myjni jest tylko jedno stanowisko, więc klienci muszą czekać, aż skończy się mycie poprzednich samochodów. Jeżeli czas oczekiwania przekracza 5 minut, klient rezygnuje z kolejki.

Plik myjnia.txt zawiera 144 wiersze danych z jednego dnia działania myjni. W każdym wierszu podano:

• po ilu minutach od przyjazdu poprzedniego klienta przyjechał dany klient (dla pierwszego klienta jest to liczba minut od otwarcia myjni);

• czas realizacji wybranego programu mycia – liczba naturalna z przedziału 〈1; 15〉;

• numer rejestracyjny – dwie duże litery i trzy cyfry.

Dane w wierszach pliku są rozdzielone średnikami.

Przykład:
3;5;NN792
12;13;FO434
1;10;GN103
7;2;EA828

Przedstawione dane oznaczają, że:

• pierwszy klient przyjechał 3 minuty po otwarciu myjni i miał myty samochód przez 5 minut, czyli mycie skończyło się 8 minut po otwarciu myjni,

• kolejny klient przyjechał 15 minut po otwarciu myjni i zakończył mycie samochodu 28 minut po otwarciu myjni,

• następny klient przybył 16 minut po otwarciu i musiałby czekać na mycie aż upłynie 28 minut po otwarciu myjni. Ponieważ czas oczekiwania na usługę przekraczał 5 minut (musiałby czekać 12 minut), to ten klient zrezygnował z kolejki,

• czwarty klient przybył 23 minuty po otwarciu i mycie jego samochodu zakończyło się 30 minut po otwarciu myjni (trwało 2 minuty, a zaczęło się po 28 minutach od otwarcia myjni).

Korzystając z dostępnych narzędzi informatycznych, znajdź i podaj odpowiedzi do poniższych zadań. Odpowiedzi zapisz w pliku wyniki5.txt, a każdą z nich poprzedź numerem odpowiedniego zadania.

Do oceny oddajesz:

• plik tekstowy wyniki5.txt zawierający odpowiedzi do poszczególnych zadań (odpowiedź do każdego zadania powinna być poprzedzona jego numerem),

• plik zawierający wykres do zadania 5.4.,

• plik(-i) zawierający(-e) komputerową realizację twoich rozwiązań.

Zadanie 5.4

Ilu klientów przybyło do myjni w pierwszej (czyli od $0$ do $59$ minut po otwarciu myjni), drugiej, trzeciej, czwartej, piątej i szóstej godzinie analizowanego czasu pracy?

Utwórz wykres kolumnowy liczby klientów przybyłych w podanych godzinach. Pamiętaj o czytelnym opisie wykresu.

Pobierz dane do rozwiązania zadania 5.4:

Importujemy dane do arkusza, tym razem pamiętając, że to znak średnika rozdziela kolejne pola.

RjOsjz8uR9vVy

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Są trzy kolumny: A, B, C. Po lewej stronie są liczebniki porządkowe. W kolumnie A i B są liczby. W kolumnie C w każdym wierszu jest zapis w postaci dwóch liter i trzech liczb. Wiersz pomiędzy dwudziestym czwartym a sto trzydziestym czwartym zaznaczono szarym paskiem.

W zadaniu jesteśmy proszeni o znalezienie, ilu klientów przybyło do myjni w kolejnych godzinach. Interesuje nas więc wyłącznie kolumna A. Na jej podstawie znajdziemy, w której godzinie pracy myjni przybył dany klient. W pierwszej kolejności obliczymy, ile minut minęło od otwarcia. Do komórki D1 przepiszemy wartość z komórki A1, a następnie do komórki D2 wprowadzimy formułęformułaformułę =D1+A2. Skopiujmy ją do pozostałych komórek w kolumnie.

Rmzxb7aSzJA2d

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Są cztery kolumny: A, B, C, D. Po lewej stronie są liczebniki porządkowe. W kolumnie A, B i D są liczby. W kolumnie C w każdym wierszu jest zapis w postaci dwóch liter i trzech liczb. Wiersz pomiędzy dwudziestym czwartym a sto trzydziestym czwartym zaznaczono szarym paskiem.

Na podstawie tych wartości możemy obliczyć, w której godzinie pracy myjni przybył dany klient. Aby tego dokonać, musimy podzielić wartości z kolumny D1 przez 60 – liczbę minut w godzinie – następnie zaokrąglimy tę wartość w dół do liczby całkowitej, a w dalszej kolejności dodamy liczbę 1, dzięki czemu godziny numerowane będą od 1, a nie od 0. Tak wygląda formuła, którą należy wprowadzić do komórki E1 =ZAOKR.DÓŁ(D1/60;0)+1. Skopiujmy ją do pozostałych komórek w kolumnie.

RYISKrDYlLZ8H

Ilustracja przedstawia fragment arkusza. Są cztery kolumny: A, B, C, D i E. Po lewej stronie są liczebniki porządkowe. W kolumnie A, B, D i E są liczby. W kolumnie C w każdym wierszu jest zapis w postaci dwóch liter i trzech liczb. Wiersz pomiędzy dwudziestym czwartym a sto trzydziestym czwartym zaznaczono szarym paskiem.

Skoro udało nam się znaleźć, w której godzinie przybył dany klient, musimy teraz obliczyć, ilu klientów przybyło w danej godzinie. Możemy stworzyć wykres przestawny, jednak zwróćmy uwagę, że całe zadanie składa się z kilku podpunktów. Na tym etapie w arkuszu znajdować się będzie kilka innych kolumn, przez co zrozumienie, jakie wartości powinny się w niej znaleźć, może być czasochłonne, a na maturze nie chcemy tracić niepotrzebnie czasu. Zamiast tworzyć wykres przestawny, możemy stworzyć zwykły wykres. Wystarczy, że do kolejnych komórek, np. w kolumnie G, wpiszemy godziny pracy, dla których szukamy liczby klientów. Jak widzimy w treści zadania, będą to godziny od pierwszej do szóstej. Następnie w komórce H1 wprowadzimy prostą formułę – =LICZ.JEŻELI(E1:E144;G1). Skopiujemy ją do pozostałych komórek z zakresu H2:H6.

R1bEUYVNzoxFy

Ilustracja przedstawia fragment arkusza z kolumnami G i H. Wiersze ponumerowano od jeden od sześciu. W wierszach kolumn są liczby.

Na podstawie tych danych tworzymy wykres kolumnowy grupowany. Serią danych będą wartości w kolumnie H, a etykietami osi poziomej – wartości w kolumnie G. Tak prezentuje się poprawnie stworzony wykres:

RFiveFogy6iq5

Ilustracja przedstawia wykres kolumnowy. Kolumny na osi X ponumerowano od jeden do sześciu. Na osi Y są wartości od zera do dwunastu. Najwyższa kolumna jest nad cyfrą 6 na osi X, sięga wartości dziesięć na osi Y.

Pamiętajmy o czytelnym opisie wykresu. Wstawmy więc odpowiedni tytuł, opisy osi, a także etykiety danych.

R4E5B0QVOtGkd

Ilustracja przedstawia wykres kolumnowy. Wykres zatytułowano: Ilu klientów przybyło w pierwszej, drugiej, trzeciej, czwartej, piątej i szóstej godzinie pracy myjni. Oś X ma tytuł: godzina pracy myjni, oś Y liczba klientów. Kolumny na osi X ponumerowano od jeden do sześciu. Na osi Y są wartości od zera do dwunastu. Najwyższa kolumna jest nad cyfrą 6 na osi X, sięga wartości dziesięć na osi Y. Nad kolumnami są wartości liczbowe dotyczące ich wartości.

Słownik