Chów zwierząt jest powszechnie rozumiany jako planowa i kontrolowana działalność człowieka (z zapewnieniem zwierzętom właściwych warunków) w celu wykorzystania ich cech użytkowych, dla zaspokojenia różnych potrzeb. Chów obejmuje zabiegi takie jak: żywienie, pielęgnacja i utrzymywanie zwierząt w dobrym zdrowiu. Celem chowu jest określone wykorzystanie gospodarcze danego zwierzęcia, np. chów zwierząt dla mleka, mięsa lub wykorzystanie do pracy (jako siłę pociągową). Hodowla zwierząt jest to zespół zabiegów zmierzających do poprawienia cech dziedzicznych zwierząt gospodarskich – przede wszystkim w celu doskonalenia ich cech użytkowych.

W Polsce chów prowadzony jest przede wszystkim w kierunku mleczarskim (głównie chów bydła), kierunku mięsnym (np. chów trzody chlewnej, drobiu oraz bydła), w minimalnym stopniu w kierunku rekreacyjno‑sportowym. Poza tym gatunki zwierząt hodowlanych mogą dostarczać: wełny, skór, futer (hodowla zwierząt futerkowych), pierza, włókien zwierzęcych, kości i jedwabiu (hodowla jedwabnika). W wielu rejonach Polski w stawach hodowlanych odbywa się także hodowla ryb, np. karpia, pstrąga, szczupaka, suma czy sandacza.

W Polsce wyróżnia się dwa podstawowe sposoby chowu zwierząt:

• chów ekstensywny – występujący głównie w biedniejszych regionach Polski, słabo rozwiniętych lub o niewielkiej gęstości zaludnienia (prowadzony jest on głównie z przeznaczaniem na własne potrzeby);

• chów intensywny – występujący głównie w regionach wysoko rozwiniętych i gęsto zaludnionych (często w pobliżu wielkich miast).

W naszym kraju notuje się wzrastającą przewagę produkcji zwierzęcej nad produkcją roślinną. Jest to skutkiem intensywności chowu zwierząt oraz większego zainteresowania rolników chowem bydła. Wprawdzie zmniejsza się liczba gospodarstw hodowlanych, ale za to zwiększeniu ulega średnia liczebność stad.

Bydło

RUDHVQ3zsWsfR

Zdjęcie przedstawia krowy. Część z nich stoi a część leży. Mają one czarno białe umaszczenie. W uszach posiadają żółte znaczniki. Znajdują się one na łące.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

Chów bydła w Polsce jest prowadzony w trzech głównych kierunkach:

• mlecznym,

• mięsno‑mlecznym,

• mięsnym.

Największe znaczenie w chowie bydła ma:

• jego rasa: typowo polskie rasy bydła (np. czarno‑białego bydła) wypierane są na rzecz obcych, lepszych, bardziej wydajnych ras (np. bardziej mlecznych),

• charakter chowu: jednokierunkowy lub dwukierunkowy.

Ri3l1TUqCaHhw

Mapa Polski przedstawia chów bydła według powiatów. Ponad 60 sztuk bydła na 100 hektarów użytków rolnych występuje na Podlasiu, na wschód od Olsztyna, na zachód i północ od Łodzi, na południe od Poznania. Od 46 do 60 było w południowej Wielkopolsce, w okolicy Torunia. Od 31 do 45 było w okolicach Poznania, Olsztyna, Kielc, Opola. Od 16 do 30 było w okolicach Szczecina, Gorzowa Wielkopolskiego, Zielonej Góry, Opola, Katowic, Krakowa, Rzeszowa, Lublina. Poniżej 15 sztuk było w okolicach Wrocławia, Katowic, północnym Podkarpaciu, okolicach Warszawy, Szczecina i Gdańska.

RxCiGWt75Ac3q

Mapa Polski przedstawia liczbę sztuk bydła na 100 hektarów użytków rolnych. Od 61,7 do 95,7 wystąpiło w województwie podlaskim i wielkopolskim. Od 48,2 do 61,7 wystąpiło w województwie mazowieckim i kujawsko pomorskim. Od 32,8 do 48,2 wystąpiło w województwie warmińsko mazurskim, łódzkim i śląskim. Od 25 do 32,8 wystąpiło w województwie pomorskim, lubelskim, świętokrzyskim, małopolskim i opolskim. Od 13,1 do 25 wystąpiło w województwie zachodniopomorskim i lubuskim. Od 11,6 do 13,1 wystąpiło w województwie dolnośląskim i podkarpackim.

Największe pogłowie zwierząt na 100 ha użytków rolnych znajduje się w województwach podlaskim i wielkopolskim. Najmniejsze w województwach dolnośląskim i lubelskim.

W Polsce wschodniej i północno‑wschodniej hodowli sprzyjają duże obszary pastwisk i uprawy roślin pastewnych, a w centralnej i zachodniej – intensywne uprawy zbóż, roślin pastewnych oraz odpady roślin przemysłowych (odpady przemysłu olejarskiego, liście buraka cukrowego, wysłodki).

W wielkości produkcji mleka w 2020 roku występowały duże różnice przestrzenne. Największą produkcję zanotowano w województwie mazowieckim (3 087, 4 tys. litrów), podlaskim (2 867 tys. litrów) oraz wielkopolskim (2 274, 7 tys. litrów). Najmniejsza produkcja mleka była w województwach lubuskim (101, 3 tys. litrów), zachodniopomorskim (199 702 tys. litrów) i dolnośląskim (194, 6 tys. litrów). Ogółem w 2020 roku w Polsce wyprodukowano 14 399, 9 tys. litrów mleka.

Bydło dostarcza również mięsa wołowego i cielęcego. Najwięcej mięsa wołowego dostarczyły w 2020 roku województwa: wielkopolskie (230 ,6 tys. t), mazowieckie (179, 9 tys. t) oraz łódzkie (138,0 tys. t). Mięsa cielęcego dostarczyły województwa: mazowieckie (20,7 tys. t), podlaskie (14,4 tys. t) i lubelskie (0,46 tys. t). Najmniej mięsa wołowego pochodzi z województw: lubuskiego, zachodniopomorskiego i podkarpackiego, a mięsa cielęcego: lubuskiego, dolnośląskiego i opolskiego. Ogółem w Polsce w 2020 roku wyprodukowano  1 092 tys. t mięsa wołowego i 9,2 tys. t mięsa cielęcego.

Trzoda chlewna

RzWW9PjpRS0vx

Zdjęcie przedstawia świnię hodowlaną. Jest ona bladoróżowa. W uchu posiada znacznik. Stoi na sianie. W tle znajduje się zarys metalowego ogrodzenia.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

R1dyKaUXPZu3c

Mapa Polski z podziałem na powiaty przedstawia chów trzody chlewnej. Ponad 200 sztuk trzody chlewnej na 100 hektarów użytków rolnych wystąpiło w Wielkopolsce, w kujawsko pomorskim, pod Łodzią i pod Opolem. Od 151 do 200 sztuk wystąpiło w okolicy Bydgoszczy, Torunia, Opola, Poznania. Od 101 do 150 sztuk wystąpiło w okolicy Lublina, Łodzi, Gdańska, Opola. Od 51 do 100 sztuk wystąpiło w okolicy Krakowa, Lublina, Szczecina, Gorzowa Wielkopolskiego, Zielonej Góry, Wrocławia, Katowic. Poniżej 50 sztuk wystąpiło w okolicy Olsztyna, Białegostoku, Warszawy, Rzeszowa, Kielc, Katowic, Wrocławia, Zielonej Góry, Gorzowa Wielkopolskiego, Szczecina.

R1AHuFJjQmQMY

Mapa Polski przedstawia liczbę sztuk trzody chlewnej na 100 hektarów użytków rolnych. Od 122,7 do 242,3 sztuk wystąpiło w województwie wielkopolskim i łódzkim. Od 67,1 do 122,7 sztuk wystąpiło w województwie pomorskim, kujawsko pomorskim i mazowieckim. Od 56,8 do 67,1 sztuk wystąpiło w województwie warmińsko mazurskim i opolskim. Od 39 do 56,8 sztuk wystąpiło w województwie śląskim i świętokrzyskim. Od 27,1 do 39 sztuk wystąpiło w województwie podlaskim, lubelskim i małopolskim. Od 19,3 do 27,1 sztuk wystąpiło w województwie podkarpackim, dolnośląskim, lubuskim i zachodniopomorskim.

Duże pogłowie trzody chlewnej wynika głównie z dominacji w naszym kraju zbożowo‑ziemniaczanej produkcji roślinnej, z łatwości i szybkości uzyskania produktu finalnego oraz ze względu na tradycję spożywania wieprzowiny i upodobania kulinarne Polaków. Występuje głównie tam, gdzie funkcjonują nowoczesne, wyspecjalizowane gospodarstwa rolne.

Największy chów trzody chlewnej obejmuje obszary w zachodniej Polsce (w pasie pomiędzy Wrocławiem a Gdańskiem i Olsztynem), ponieważ funkcjonują tam od wielu lat najnowocześniejsze, wyspecjalizowane gospodarstwa. Najmniejsze pogłowie i obsada występuje na terenach o niesprzyjających warunkach przyrodniczych, w których dominują małe gospodarstwa rolne.

Największe pogłowie zwierząt na 100 ha użytków rolnych znajduje się w województwach wielkopolskim i łódzkim, a najmniejsze w województwach: zachodnio‑pomorskim, dolnośląskim, lubuskim i lubelskim.

Trzoda chlewna dostarcza nam mięsa wieprzowego. Największa produkcja żywca rzeźnego wieprzowego w 2020 r. była w województwie: wielkopolskim (552,2 tys. t), kujawsko‑pomorskim (209,5 tys. t) i łódzkim (293,0 tys. t). Najmniejsza produkcja pochodzi z województw: dolnośląskiego (18,1 tys. t), lubuskiego (25,5 tys. t) oraz podkarpackiego (38,1 tys. t). Ogółem w Polsce w 2020 roku wyprodukowano 2 375,9 tys. t mięsa rzeźnego wieprzowego.

Owce

RcnQ02VfJ8UIz

Zdjęcie przedstawia owcę. Posiada gładki biały pyszczek, wokół którego na całym ciele posiada skręconą sierść. W tle na trawie stoją inne owce.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

R1aHY0ugfgnIG

Mapa Polski przedstawia chów owiec według powiatów. Ponad 15 owiec na 100 hektarów użytków rolnych wystąpiło w w południowej Małopolsce, na południowym Podkarpaciu i południowym Śląsku. Od 11 do 15 sztuk wystąpiło na południowym Śląsku, południowym Podkarpaciu, w południowej Małopolsce. Od 6 do 10 sztuk wystąpiło w okolicy Białegostoku, Gdańska, Bydgoszczy, Poznania, Katowic. Od 3 do 5 sztuk wystąpiło w okolicy Gdańska, Lublina, Rzeszowa, Krakowa, Łodzi, Kielc, Poznania, w Sudetach. Poniżej 2 sztuk wystąpiło w każdym województwie.

R1CDej8jhwFub

Mapa Polski przedstawia liczbę owiec na 100 hektarów użytków rolnych. Od 3,9 do 13,95 sztuk wystąpiło w województwie śląskim i małopolskim. Od 1,8 do 3,9 sztuk wystąpiło w województwie podlaskim, podkarpackim, pomorskim i lubuskim. Od 1,47 do 1,8 sztuk wystąpiło w województwie warmińsko mazurskim, łódzkim i świętokrzyskim. Od 0,96 do 1,37 sztuk wystąpiło w województwie lubelskim, dolnośląskim, wielkopolskim, kujawsko pomorskim i zachodniopomorskim. Od 0,41 do 0,96 sztuk wystąpiło w województwie opolskim i mazowieckim.

Najwięcej gospodarstw specjalizujących się w hodowli owiec znajduje się na terenach o słabszych glebach i dużym odsetku łąk i pastwisk, na obszarach o wieloletnich tradycjach hodowli owiec. Obecnie produkcja wełny i mięsa owczego ma małe znaczenie w wartości globalnej produkcji zwierzęcej. Załamanie chowu owiec nastąpiło w latach 90. XX wieku z powodu nieopłacalności produkcji i trudności ze zbytem mięsa oraz owczej wełny.

Największe pogłowie owiec w 2020 r. na 100 ha użytków rolnych występowało w województwie: podkarpackim i śląskim. Najmniejsze pogłowie owiec występowało w województwie: opolskim i mazowieckim.

Głównym powodem hodowli owiec jest produkcja mięsa baraniego i wełny owczej. W mniejszym stopniu produkcja mleka owczego, skór i futer.

Największa produkcja żywca rzeźnego baraniego w 2020 r. była w województwie: lubelskim (498 t), podlaskim (396 t), pomorskim (363 t). Najmniejsza produkcja wystąpiła w województwie: lubuskim (27 t), opolskim (34 t),  i zachodniopomorskim (53 t ). Ogółem w Polsce w 2020 roku wyprodukowano 3208 t żywca rzeźnego baraniego.

W związku z możliwością otrzymania wełny z włókien sztucznych oraz lepszej jakościowo i tańszej wełny z Australii i Nowej Zelandii produkcja w Polsce wyraźnie spadła (ostatnio zaczyna lekko wzrastać). Największa produkcja wełny owczej pochodzi z województw: małopolskiego (153,9 tys. kg), śląskiego (67,6 tys. kg), podlaskiego (67,1 tys. kg), podkarpackiego (66,1 tys. kg) i lubelskiego (60,6 tys. kg). Najmniejsza – opolskiego (8,7 tys.kg), zachodniopomorskiego (14,4 tys. kg), świętokrzyskiego (16,5 tys. kg) oraz warmińsko‑mazurskiego (26,1 tys. kg). Ogólnie w 2016 r. wyprodukowano w Polsce 774,0 tys. kg wełny owczej.

Kozy

RPBC79t5kHhLS

Zdjęcie przedstawia kozę. Posiada brodę, rogi wygięte do tyłu, żółte znaczniki w uszach. Jej umaszczenie jest brązowo białe.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

Hodowlę kóz prowadzi się głównie ze względu na ich mleko i mięso. Zwierzęta te są łatwe w hodowli i mało wybredne pod względem karmy.

Najwięcej kóz hoduje się w czystych ekologicznie obszarach Polski, głównie w Małopolsce, w rejonach podgórskich i górskich (województwa: małopolskie, podkarpackie, śląskie, świętokrzyskie i lubelskie).

W 2016 roku w Polsce wyprodukowano 19 t mięsa rzeźnego koziego – najwięcej w województwie małopolskim, wielkopolskim, podkarpackim i lubelskim. Najmniej w województwie opolskim, lubuskim i podlaskim.

Konie

R2FFiVN8Ksi3B

Zdjęcie przedstawia dwa konie. Jeden ma ciemnobrązowe umaszczenie a drugi jasnobrązowe. Oba posiadają długie grzywy i ogony. Pasą się na pastwisku. W tle są drzewa.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

Najwięcej koni hoduje się w województwach wschodniej i centralnej Polski, m.in z powodu tradycji hodowli, dobrej bazy paszowej, małych powierzchni gospodarstw (aby można było konia wszędzie zastąpić traktorem). Najmniej koni jest w województwach północnej i zachodniej Polski, które są stosunkowo silnie zmechanizowane.

Największe pogłowie koni występuje w województwie: mazowieckim, lubelskim, wielkopolskim, małopolskim i podlaskim; najmniejsze – w opolskim, lubuskim, zachodniopomorskim, świętokrzyskim.

Obecnie wiele koni hoduje się dla celów sportowych i rekreacyjnych. Polska odgrywa istotną rolę w światowym handlu końmi rasowymi – arabskimi. Konie hoduje się także jako siłę pociągową i dla mięsa. W 2016 roku w Polsce wyprodukowano 23 227 t żywca rzeźnego koniny. Najwięcej pochodzi z województw: mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego, małopolskiego i śląskiego.

Drób

R1Tlezlqc0ao3

Zdjęcie przedstawia pięć kur. Dwie są brązowe a trzy białe. Cztery z nich posiadają czerwone grzebienie na głowie. Mają żółte trójpalczaste łapki. Stoją na betonowym bloku.

Polska należy obecnie do czołówki producentów mięsa drobiowego w Unii Europejskiej.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

REYTez2z2qmxY

Mapa Polski przedstawia chów kur według powiatów. Ponad 1000 kur oraz od 601 do 1000 kur na 100 hektarów użytków rolnych wystąpiło w każdym województwie. Od 451 do 600 kur wystąpiło w okolicy Łodzi, Katowic, na Podkarpaciu. Od 301 do 450 kur wystąpiło na Pomorzu, w Wielkopolsce, w okolicy Kielc, Lublina. Od 151 do 300 kur wystąpiło w każdym województwie. Poniżej 150 kur wystąpiło w okolicy Warszawy, Olsztyna, pod Wrocławiem.

R1SQ2owO6ROUs

Mapa Polski przedstawia liczbę kur na 100 hektarów użytków rolnych. Od 1408 do 2080 sztuk wystąpiło w województwie zachodniopomorskim, wielkopolskim, mazowieckim i śląskim. Od 1083 do 1408 sztuk wystąpiło w województwie podlaskim, kujawsko pomorskim, łódzkim i świętokrzyskim. Od 866 do 1083 sztuk wystąpiło w województwie lubuskim, opolskim i podkarpackim. Od 680 do 866 sztuk wystąpiło w województwie pomorskim, dolnośląskim i małopolskim. Od 455 do 680 sztuk wystąpiło w województwie lubelskim i warmińsko mazurskim.

W Polsce hodowla drobiu to głównie kury trzymane w systemie chowu klatkowego. Jednak szybko rośnie ekologiczny chów z wolnego wybiegu oraz chów ściółkowy. Największa obsada kur na 100 ha użytków rolnych w Polsce w 2020 r. występowała w województwie: mazowieckim, wielkopolskim, śląskim i zachodnio - pomorskim. Wzrost znaczenia w ostatnich latach obserwuje się w chowie nie tylko kur, ale także indyków. Największe pogłowie indyków notuje się w województwie: warmińsko‑mazurskim, wielkopolskim, mazowieckim i lubuskim. Oprócz tego hoduje się kurczaki, kaczki, gęsi. Drób jest hodowany głównie dla mięsa drobiowego i jaj.

W 2020 roku wyprodukowano w Polsce 3 748 730 t żywca rzeźnego drobiowego, najwięcej w województwie: mazowieckim (1 361 645 t), wielkopolskim (648 793 t), warmińsko‑mazurskim (277 369 t). Najmniej w województwie: podkarpackim (22 872 t), świętokrzyskim (48 386 t), małopolskim (49 157 t).

W Polsce w 2020 roku wyprodukowano  11 739 921 tys. sztuk jaj kurzych. Najwięcej w województwie: wielkopolskim ( 4 552 648 tys. szt.), mazowieckim ( 1 975 806 tys. szt.), łódzkie ( 607 207 tys. szt.), a najmniej: w  warmińsko‑mazurskim (134 199 tys. szt.), opolskim (232 878 tys. szt.) i zachodnio‑pomorskim ( 277 396 tys. szt.)

Pszczoły

RERhuNXFVoBYT

Zdjęcie przedstawia pszczołę. Ma ona głównie czarny odwłok z jaśniejszymi pasami. Cała jest pokryta włoskami. Na odnóżach posiada przyklejony nektar. Pszczoła znajduje się na żółtych pręcikach kwiatu.

Indeks dolny Źródło danych: GUS. Indeks dolny koniec_{Źródło danych: GUS.}

Hodowla pszczół dostarcza przede wszystkim miodu. W Polsce w 2016 roku wyprodukowano go 18 893 tys. kg. Najwięcej w województwach: wielkopolskim, lubelskim, warmińsko‑mazurskim i małopolskim. Obecny wzrost liczby uli w Polsce wynika z coraz większej popularności produktów pochodzenia pszczelego. Niestety, ze względu na nieprzemyślaną gospodarkę rolną, czyli głównie przez powszechne stosowanie środków ochrony roślin, chów pszczół jest wysoce zagrożony.

Pozostałe zwierzęta

Od dawna w Polsce hoduje się również zwierzęta futerkowe, np. króliki, lisy, norki, jenoty, szynszyle, gronostaje, nutrie, wydry, fretki, tchórzofretki. Dostarczają one głównie futer i skór, a rzadziej mięsa (wyjątkiem są tutaj króliki chowane przede wszystkim dla mięsa).

R16YsEE69D3Ob

Zdjęcie przedstawia trzy króliki. Dwa z nich mają jasnobrązowe futerko a jeden biało szaro brązowe pasy. Mają długie stojące uszy. Siedzą one w otwartych drewnianych drzwiach.

Hodowla ryb dostarcza wartościowego mięsa z punktu widzenia zdrowia człowieka (zawierającego m.in. kwasy tłuszczowe omega‑3). W Polsce tradycje hodowli ryb związane są głównie z karpiem, który corocznie trafia na nasze wigilijne stoły. W stawach hoduje się też m.in. pstrągi, szczupaki, sumy, sandacze.

R1RO3zSRpaWWw

Zdjęcie przedstawia ryby. Są one długie o szarych nakrapianych łuskach. Pływają pod powierzchnią wody stawu hodowlanego. Na dnie są drobne kamyczki.

Jedwabniki morwowe wytwarzają kokony, z których można wyprodukować jedwab naturalny. Hodowla polega na uprawie drzew i krzewów morwy.

Indeks dolny Źródło danych statystycznych wykorzystanych w materiale: GUS, Zwierzęta gospodarskie w 2017 r., GUS, Warszawa 2018, dostępne w internecie: stat.gov.pl. Indeks dolny koniec_{Źródło danych statystycznych wykorzystanych w materiale: GUS, Zwierzęta gospodarskie w 2017 r., GUS, Warszawa 2018, dostępne w internecie: stat.gov.pl.}

Słownik