Powstanie systemów operacyjnych Linux to zasługa dwóch marzycieli‑informatyków. Pierwszy nazwa się Richard Stallman, natomiast drugi – Linus Torvalds.

Stallman był hakerem komputerowym, ale przede wszystkim gorącym entuzjastą i zwolennikiem wolnego oprogramowaniawolne oprogramowaniewolnego oprogramowania. Natomiast Linus Torvalds to programista, któremu zamarzyło się stworzenie własnego systemu operacyjnego niezależnego od wielkich korporacji. 17.09.1991 r. Torvalds wydał pierwszą wersję jądra systemu operacyjnegojądro systemu operacyjnegojądra systemu operacyjnego (ang. kernel), a już w roku 1992 wydał je licencji GNU GPLlicencja GNU GPLlicencji GNU GPL, pod nazwą Linux. Była to wersja oznaczona jako 0.01.

Wersja 1.0 ujrzała światło dzienne w marcu 1994 r.

Dystrybucja

Linux nie jest pełnoprawnym systemem operacyjnym. Tą nazwą określamy tylko jądro systemu, czyli jeden z trzech głównych elementów, który realizuje jego najważniejsze zadania. Nie jest to jednak system operacyjny sam w sobie.

Aby z jądra Linux powstał pełnoprawny system operacyjny, potrzebne są jeszcze:

• oprogramowanie narzędziowe,

• powłoka systemowa,

• aplikacje użytkownika.

Obecnie na rynku jest dostępnych kilkadziesiąt różnych dystrybucji, niektóre z nich są skierowane do użytkowników domowych, do uczniów, do pracy biurowej, natomiast inne do zastosowań korporacyjnych czy specjalistycznych. Doskonałym przykładem jest tutaj dystrybucja Kali, przeznaczona dla specjalistów od zabezpieczeń systemów informatycznych. Ten system posiada zintegrowane, rozbudowane narzędzia umożliwiające testowanie i badanie zabezpieczeń informatycznych.

Większość popularnych dystrybucji Linux jest dostępna w dwóch wersjach:

• desktop – wersja kierowana do użytkowników domowych oraz pracowników firm;

• serwer – wersja kierowana do pracy w centrach danych oraz serwerowniach obsługujących firmowe sieci komputerowe.

Jaką dystrybucję wybrać?

To pytanie pojawia się bardzo często wśród osób, które chcą rozpocząć swoją przygodę z tym systemem. Odpowiedź nie jest wcale taka prosta, jak mogłoby się wydawać. Wiele zależy od zastosowań. Jeśli z komputera korzystamy, surfując w internecie czy oglądając filmy albo tworzymy tylko dokumenty tekstowe, to świetnym wyborem będzie Ubuntu Desktop, bo to dystrybucja przyjazna dla użytkownika. Jeśli chcemy stworzyć serwer, który będzie zarządzał naszą firmową siecią komputerową, to wybierzemy dystrybucję Ubuntu Server lub też Debian albo Fedora, również w wersji serwerowej. Każda z dystrybucji ma zarówno swoich zagorzałych zwolenników, jak i przeciwników. Trudno jednoznacznie określić, która z nich jest najlepsza czy najciekawsza. Natomiast ważne jest to, że większość dystrybucji Linux jest darmowa i można korzystać z nich, nie ponosząc żadnych opłat licencyjnych. Można więc przetestować kilka i wybrać najlepszą dla siebie.

Twórcami większości dystrybucji Linux są prywatne firmy lub społeczności programistów, które rozwijają daną wersję, to znaczy przygotowują do wydania, a później dostarczają aktualizacje. Decydując się na jedną z dystrybucji oraz wersji, warto zwrócić uwagę, czy ma ona oznaczenie LTS (ang. Long Term Support). Skrót ten oznacza wydłużony okres wsparcia i tak np. w przypadku dystrybucji Ubuntu, którą wydaje firma Canonical, znaczy, że dana wersja będzie otrzymywać ważne aktualizacje aż przez pięć lat od daty wydania.

Nie wszystkie wersje, jakie wypuszcza na rynek firma Canonical, mają dopisek LTS. Firma co roku udostępnia użytkownikom dwa nowe systemy, natomiast wersje LTS są wydawane co dwa lata. Obecnie najnowsza wersja z dopiskiem LTS ma oznaczenie 20.04, które informuje, że system został wydany w kwietniu 2020 r. Kolejne wydanie LTS firma planuje na kwiecień 2022, będzie to wersja 22.04.

Interfejs użytkownika

Na wczesnych etapach rozwoju jądra Linux i w jego pierwszych dystrybucjach komunikacja użytkownika z systemem odbywała się za pomocą tekstowego interfejsu i sprowadzała się do wpisywania wykonywanych przez system poleceń. Ten sposób porozumiewania się nadal jest stosowany przez bardziej zaawansowanych użytkowników.

Mniej doświadczeni do dyspozycji mają graficzny interfejs użytkownika, który pozwala korzystać z systemu za pomocą myszki czy gestów. W odróżnieniu od systemów operacyjnych Windows czy MacOS użytkownicy Linux nie muszą ograniczać się do jednego interfejsu graficznego, do jednej graficznej nakładki. Mogą wybierać z wielu. Co prawda każda dystrybucja kierowana do użytkowników (wersje Desktop) ma zainstalowaną jedną graficzną nakładkę, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby samodzielnie ją zmienić. Systemy oparte na jądrze Linux są bardzo elastyczne, w większości ich kod źródłowy jest otwarty, więc można je praktycznie w nieograniczony sposób modyfikować.

Nie tylko komputery...

Jądro Linux okazało się tak dobrym produktem informatycznym, że zaczęto stosować je na szeroką skalę, nie tylko w wypadku systemów operacyjnych komputerów. Android, czyli jeden z najpopularniejszych systemów operacyjnych na smartfony, jest również oparty na jądrze Linux. Podobnie jest w przypadku telewizorów SMART, oprogramowania samochodów czy urządzeń sieci komputerowych.

Ciekawostka

R9ZSVMKZpfqqJ1

Ilustracja przedstawia logo dystrybucji Linux w postaci uśmiechniętego siedzącego pingwina.

Oficjalna maskotka jadra Linux to TUX, który jest... pingwinem. Dlaczego Linus, twórca jądra, wybrał akurat objedzonego i uśmiechniętego pingwina? Podobno imię maskotki pochodzi od słów: Torvalds Unix (w skrócie Tux). Istnieje też konkurencyjna teoria, która głosi, że to skrócona nazwa smokingu (ang. tuxedo). Owszem, pingwiny rzeczywiście wyglądają, jakby nosiły smokingi. Natomiast anegdota głosi, że Linusa Torvaldsa podczas wizyty w ZOO… ugryzł pingwin – jakkolwiek brzmi to niewiarygodnie – i to właśnie dlatego to zwierzę wybrał na maskotkę. Tux stał się rzeczywiście symbolem zarówno społeczności użytkowników systemów operacyjnych Linux, jak i zwolenników wolnego oprogramowania na całym świecie.

Czy warto? Dlaczego?

O wyższości jednego systemu nad drugim można dyskutować bez końca. Jednak jakie są powody, by chociaż spróbować, jak korzysta się z systemu z rodziny Linux?

1. Mnogość dystrybucji Linuxa pozwoli ci dobrać system, który będzie najlepszą odpowiedzią na twoje potrzeby oraz możliwości twojego sprzętu.

2. Linux może przyczynić się do tego, że spisany na straty komputer jeszcze trochę posłuży, oszczędzając planetę i pieniądze.

3. Linux wciąż jest bezpieczniejszym systemem. Wynika to z tego, że wciąż przegrywa w starciu z systemami Microsoft oraz Apple, więc hakerzy nie są tak zainteresowani jego użytkownikami.

4. Możesz dostosować niemal każdy element wyglądu systemu.

Słownik