Przeczytaj
Cytoplazma
Wszystkie komórki są oddzielone od środowiska półprzepuszczalną błoną komórkową. Ich wnętrze wypełnia półpłynna substancja zwana cytozolem, która wraz z zawieszonymi w niej organellami komórkowymi (z wyjątkiem jądra komórkowego) tworzy cytoplazmę komórki.
Cytozol składa się z fazy wodnej i białkowej. Faza wodna to głównie woda wzbogacona w małocząsteczkowe substancje, takie jak aminokwasy i cukry. Fazę białkową tworzą różnego typu polipeptydy. Składnikiem cytozolu są także białka włókienkowe, które tworzą włókna cytoszkieletucytoszkieletu – elastycznej sieci włóknistych struktur utrzymujących organelle w odpowiednich miejscach w komórce. Cytoszkielet zbudowany jest z mikrotubulmikrotubul, filamentów aktynowych (mikrofilamentówmikrofilamentów) i filamentów pośrednichfilamentów pośrednich.
Więcej informacji na temat cytoszkieletu znajduje się w materiale pt. Cytoszkielet i jego funkcjeCytoszkielet i jego funkcje.
Zmiany cytoszkieletu skutkują zmianą struktury cytozolu. Dzięki łączeniu się ze sobą filamentów aktynowych powstaje sieć, która przekształca go z postaci płynnej (zoluzolu) do stałej (żelużelu). Proces ten nosi nazwę koagulacjikoagulacji i jest odwracalny w reakcji zwanej peptyzacjąpeptyzacją.
W ograniczonych ścianą komórkową, nieruchomych komórkach roślinnych zdolność transformacji zol−żel i oddziaływania filamentów aktynowych umożliwiają ruchy cytoplazmy pozwalające na rozprowadzanie substancji zawartych w komórce.
Ruchy cytoplazmy umożliwiają wybranym komórkom poruszanie się. Ruch pełzakowatyRuch pełzakowaty występuje u niektórych protistów zwierzęcych (ameb), neutrofilineutrofili oraz śluzowcówśluzowców. Jest on wywołany zmianami położenia filamentów aktynowych, które skutkują przelewaniem cytoplazmy i wytwarzaniem nibynóżek.
Ruch cytoplazmy umożliwia transport substancji pomiędzy organellami oraz między organellami a środowiskiem zewnętrznym komórki. Ponadto odpowiada za przemieszczanie się organelli komórkowych (np. chloroplastów w komórkach roślinnych) oraz pęcherzyków transportujących.
Rodzaje ruchów cytoplazmy
W zależności od kierunku przepływu cytoplazmy wyróżnia się jej ruch rotacyjny, cyrkulacyjny, fontannowy i pulsacyjny:
Ruch rotacyjny odbywa się w jednym kierunku. Cytoplazma przemieszcza się wokół centralnej wakuoli.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rz7j5SMgBGSA2
Film przedstawiający rotacyjny ruch cytoplazmy komórki roślinnej.
Słownik
wewnątrzkomórkowy system białkowych struktur zapewniający przestrzenną i dynamiczną organizację cytoplazmy
składniki cytoszkieletu zbudowane z różnych białek, w nabłonku głównie z keratyn; zapewniają wytrzymałość mechaniczną połączeń międzykomórkowych
proces łączenia się cząsteczek koloidalnych w większe agregaty; prowadzi do powstania żelu z zolu
włókniste, rurkowate struktury powstające w wyniku polimeryzacji białka tubuliny; elementy cytoszkieletu
filamenty aktynowe; włókniste struktury o średnicy 7–8 nm i zmiennej długości, zbudowane z białka aktyny; występują w postaci wiązek lub sieci w cytoplazmie komórek eukariotycznych
rodzaj leukocytów wykazujących zdolność do fagocytozy i uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej; występują u ssaków
przejście żelu lub osadu w zol; proces odwrotny do koagulacji
sposób poruszania się niektórych protistów zwierzęcych (ameb), neutrofili (rodzaj leukocytów) oraz śluzowców; polega na skurczach filamentów i przelewaniu cytoplazmy, co prowadzi do tworzenia tzw. nibynóżek
(łac. Myxomycota); grupa protistów; występują w różnych środowiskach, najczęściej w cienistych lasach liściastych, na murszejącym drewnie, butwiejących liściach, w ściółce na resztkach roślinnych i zwierzęcych; nieliczne są pasożytami roślin
układ koloidalny, w którym cząsteczki koloidalne zawieszone są w cieczy lub gazie
układ koloidalny, w którym cząsteczki koloidalne są połączone ze sobą, tworząc strukturę sieci przestrzennej