Przeczytaj

Włochy po kongresie wiedeńskim (1815 r.) pozostały rozbite politycznie. Odtworzono Państwo Kościelne (w którym rządził papież), utworzono Królestwo Obojga Sycylii (Neapol i Sycylia – Burbonowie), księstwo Toskanii z Florencją (Habsburgowie), Królestwo Sardynii z Piemontem (dynastia sabaudzka), księstwa Parmy i Modeny. Natomiast Lombardia z Mediolanem i Wenecja wchodziły w skład monarchii austriackiej.

RTJ8LxfC65x8i1

Mapa przedstawia Europę po kongresie wiedeńskim. Traktat wiedeński został zawarty w 1815 roku. W 1815 roku Związek Niemiecki obejmował obszar zachodniego Pomorza, Śląska, Czech, Moraw, Austrii, Karyntii, Trydentu, Tyrolu i cały teren dzisiejszych Niemiec. Tereny przyznane Królestwu Pruskiemu to Wielkie Księstwo Poznańskie, północna Saksonia, Westfalia i Nadrenia. Tereny przyznane Cesarstwu austriackiemu to Dalmacja, Tyrol, Kraina, Trydent, Wenecja, Lombardia oraz teren wokół Tarnopola. Cesarstwu Rosyjskiemu przyznano Królestwo Polskie utworzone z ziem Księstwa Warszawskiego. Na terenie Krakowa utworzono Rzeczpospolitą Krakowską. Do lenn Imperium Osmańskiego należała Serbia, Księstwo Mołdawskie i Księstwo Wołoskie. Restauracja monarchii dokonała się w Portugalii, Hiszpanii, Francji, Niderlandach Królestwie Sardynii oraz w Królestwie Obojga Sycylii. — Europa po kongresie wiedeńskim. Wskaż państwa włoskie, które znalazły się w granicach Włoch po zjednoczeniu w 1861 roku.
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.

R1YIQamZbnAU0

Na czarno‑białym zdjęciu znajduje się Giuseppe Garibaldi. Jest on ubrany w szeroki płaszcz ozdobiony w liczne poziome pasy. W rękach trzyma laskę. Na głowie ma ciemną czapkę we wzory. Ma siwą brodę. — Giuseppe Garibaldi (1807‑1882) – bohater narodowy Włoch, rewolucjonista, republikanin i bojownik o zjednoczenie ziem włoskich, członek tajnego stowarzyszenia karbonariuszy. Był wrogiem papiestwa i Austrii. W latach 30. Garibaldi walczył o wolność południowoamerykańskiej Republiki Rio Grande, a w 1842 r. objął dowodzenie nad niewielką flotą urugwajską. W Urugwaju, gdzie licznie zamieszkiwali emigranci z Włoch, powołał do życia legion „czerwonych koszul”. Zwróć uwagę na strój Garibaldiego, w którym pokazywał się do końca życia. Ma on na sobie południowoamerykańskie poncho, które narzucone na czerwone koszule nosili również żołnierze Garibaldiego.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Pierwszą nieudaną próbę zjednoczenia Włoch podjęto w czasie Wiosny Ludów. RisorgimentoRisorgimentoRisorgimento – włoski ruch ideowy i polityczny - dążył do budzenia świadomości narodowej i walki z obcym panowaniem oraz do zjednoczenia państwa. Dzielił się na dwa nurty: pierwszy reprezentowali republikanie (Giuseppe Mazzini, Giuseppe Garibaldi), drugi - monarchiści (Camillo Cavour, Wiktor Emanuel II). Do zjednoczenia dążyła lepiej rozwinięta gospodarczo północ, która chciała opanować rolnicze południe i znieść cła wewnętrzne. Istotną rolę w tym procesie odegrał PiemontPiemontPiemont i jego władca Wiktor Emanuel II, a także premier Camille Cavour, który wspierał rozwój gospodarczy i społeczny państwa.

Etapy zjednoczenia Włoch

Wojska francusko‑piemonckie pokonały Austrię (czerwiec 1859 r.) pod Magentą i Solferino. Na mocy pokoju w Villafranca (lipiec 1859 r.) Lombardia i Toskania zostały przyłączone do Piemontu, a Sabaudia i Nicea do Francji. Austriacy zatrzymali Wenecję.

R122E7UImlurd

Ilustracja przedstawia grupę żołnierzy siedzących na koniach. Znajdują się oni na niewielkim wzgórzu. Przewodzi im mężczyzna dumnie siedzący na koniu i spoglądający poniżej na armię przemieszczających się, aż po horyzont żołnierzy. Obok stojących na wzgórzu jeźdźców widzimy ciała zabitych. W tle są wzgórza i gdzieniegdzie biały dym. — *Napoleon III pod Solferino.* Po bitwie pod Solferino francuski cesarz Napoleon III wjechał do Mediolanu i wezwał Włochów do walki z Austrią. Ten moment uznaje się za początek drogi do zjednoczenia państw włoskich.
Wyjaśnij, na co patrzy cesarz.
Źródło: Jean-Louis-Ernest Meissonier (1815–1891), 1863 r., Musée d’Orsay, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Po zwycięskich powstaniach ludności Toskanii, Parmy i Modeny państwa te uchwaliły przyłączenie do Piemontu (1859 r.). Chęć zjednoczenia w plebiscycie (1860 r.) wyraziła ludność środkowych Włoch. Garibaldi, nieoficjalnie popierany przez Piemont, z wyprawą tysiąca ochotników w czerwonych koszulach (tzw. czerwone koszuleCzerwone Koszuleczerwone koszule) wyruszył drogą morską w maju 1860 r. do Królestwa Obojga Sycylii, gdzie wybuchło powstanie chłopskie. Bojownicy Garibaldiego zyskali poparcie miejscowej ludności i wkrótce opanowali całą wyspę. Rządy tamtejszych Burbonów zostały obalone, a Garibaldi ogłosił się dyktatorem Sycylii. Następnie ruszył na południe – przeprawił się do Kalabrii, a 7 września wkroczył wraz z królem Wiktorem Emanuelem do Neapolu. Do pełnego zjednoczenia Włoch brakowało już tylko Wenecji i Państwa Kościelnego.

Rtsz6PMfsbUKE1

Mapa przedstawia zjednoczenie Włoch od 1859 do 1870 roku. W 1858 roku Cesarstwo Austriackie kontrolowało obszar Lombardii, Wenecji, Dalmacji, Austrii, Węgier oraz Krainy. Królestwo Sardynii zajmowało obszar Piemontu, Sabaudii i Sardynii. W 1859 roku podczas wojny z Austrią wojska Francuskie wraz z oddziałami Sardynii wkroczyły do Turynu, Mediolanu i dotarły Az pod Solferino. W 1859 po wygranej wojnie z Austrią, Lombardia została przyłączona do Królestwa Sardynii. W 1860 roku Sardyńska Sabaudia oraz obszar wokół Monako został przyłączony do Francji. W 1860 roku do Królestwa Sardynii został przyłączony region Wenecji. W 1860 roku z francuskiej Marsylii wyruszył tysiąca czerwonych koszul. Drogą morską wzdłuż wybrzeża dotarli oni do Sycylii, gdzie po stoczeni kilku zwycięskich bitew przedostali się na południe półwyspu Apenińskiego i dotarli do Neapolu. Jednocześnie wojna Sardyńskie wyruszyły na południe również w stronę Neapolu. W 1861 roku Królestwo Sardynii stało się Królestwem Włoch W 1866 roku do Królestwa Włoch przyłączono Księstwo Parmy, Księstwo Modeny, Wielkie Księstwo Toskanii, północną część Państwa Kościelnego oraz Królestwo Obojga Sycylii. W 1867 rozpoczęła się wyprawa na Rzym. Włoskie wojska zostały przerzucone z Sardynii do Toskanii i stamtąd wyruszyły i przejęły kontrolę nad resztą Państwa Kościelnego. W 1870 roku do Królestwa Włoch przyłączono południową część Państwa Kościelnego. W 1871 roku Rzym stał się stolicą Królestwa Włoch. — Zjednoczenie Włoch. Wskaż państwa włoskie, które wykazały tendencje zjednoczeniowe.
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.

W obawie przed wzrostem znaczenia republikanina Garibaldiego Wiktor Emanuel II wysłał na spotkanie z nim swoje wojska. Garibaldi nie podjął walki i podporządkował się królowi.

Ro0hc55jd85wb

Obraz przedstawia spotkanie dwóch mężczyzn jadących konno naprzeciw siebie. Mężczyzna z prawej strony, siedzący na białym koniu, ubrany jest w galowy mundur, a na piersi ma liczne ordery. Ma prawą rękę w białej rękawiczce wyciągniętą przed siebie. Drugi jeździec, na czarnym koniu, zdjął z głowy czapkę w geście powitania. Ubrany jest w czerwoną koszulę, na którą narzucone ma szare ponczo. Tuż za nimi widzimy dwóch kolejnych jeźdźców. W oddali rozłożyste konary drzew. — *Spotkanie Giuseppe Garibaldi z królem Wiktorem Emanuelem pod Teano.* To tutaj 26 października 1860 r. spotkali się Garibaldi, stojący na czele „wyprawy tysiąca”, i król Wiktor Emanuel maszerujący z północy z oddziałami lombardzkimi. Zwycięski wódz miał uścisnąć dłoń Wiktora Emanuela i ogłosić go królem całych zjednoczonych Włoch, porzucając tym samym swoje nadzieje na stworzenie republiki włoskiej. Ta scena jest częstym motywem włoskich obrazów i pomników o tematyce patriotycznej.
Wskaż na obrazie Garibaldiego i wyjaśnij, co świadczy o tym, że jest to dowódca „wyprawy tysiąca”.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Parlament ogólnowłoski w Turynie, po zapoznaniu się z wynikami plebiscytówplebiscytplebiscytów w środkowych Włoszech (18 lutego 1861 r.) ogłosił powstanie Królestwa Włoskiego z królem Wiktorem Emanuelem II na tronie.

RNNYl3hqn62f9

Obraz przedstawia scenę proklamacji Królestwa Włoch. Widzimy ludzi bardzo licznie zebranych w dużej, wysokiej i półokrągłej sali. W centralnej części mężczyzna ubrany w mundur siedzi na tronie. Skierowane są na niego spojrzenia ludzi zebranych wokół niego, zarówno siedzących , jak i stojących, a także tych zgromadzonych w lożach. Wszyscy są elegancko ubrani. W kilku miejscach na ścianach widzimy umocowane zielono‑biało‑czerwone flagi Włoch. — *Proklamacja Królestwa Włoch.* Królestwo Włoch zostało oficjalnie proklamowane 17 marca 1861 r. w Turynie, gdzie w Palazzo Carignano obradował pierwszy włoski parlament.
Co wskazuje na to, że na obrazie ukazane są obrady włoskiego parlamentu.
Źródło: Induno (1815-1878), 1861 r., Wikimedia Commons, domena publiczna.

Po przegranej wojnie Austrii z Prusami Włochy przyłączyły Wenecję (1866 r.), a następnie po klęsce Francji z Prusami - gdy Francuzi wycofali garnizon z Rzymu - zlikwidowano i przyłączono do Włoch Państwo Kościelne (1871 r.), zostawiając papieżowi tylko Watykan.

Najważniejsze wydarzenia

RO8pDKpQ984fQ1

Najważniejsze postacie

R1DH9r4yRptd8

Słownik

plebiscyt

(łac. plebiscitium - decyzja ludu) powszechne głosowanie ludności na danym terytorium w celu określenia jego przynależności państwowej lub ustalenia międzynarodowego statusu tego terytorium

Risorgimento

(wł. odradzanie się), ruch polityczny i ideowy, związany z walką o wyzwolenie narodowe i zjednoczenie Włoch;

Piemont

region w północno‑zachodnich Włoszech, przy granicy z Francja i Szwajcarią; zamienne określenie Królestwa Sardynii, we władaniu dynastii sabaudzkiej;

federacja

państwo o złożonej strukturze, w którego skład wchodzą kraje związkowe, zachowujące swoją suwerenność;

Czerwone Koszule

(wł. camicie rosse), określenie nadane ochotnikom, walczącym pod dowództwem Giuseppe Garibaldiego.

Słowa kluczowe

zjednoczenie Włoch, Giuseppe Garibaldi, Camillo Cavour, świat w II połowie XIX wieku, Europa w II połowie XIX wieku

Bibliografia

Historia 1789‑1990. Wybór tekstów źródłowych dla szkół średnich, J. Eisler, M. Sobańska‑Bodnaruk, Warszawa 1995.

Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji, 1815‑1849, pod red. W. Zajewskiego, Warszawa 1991.

P. Kennedy, Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek, Warszawa 1994.

Wprowadzenie

Gra edukacyjna