Przeczytaj
O autorze
Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku (nie znamy dokładnej daty) w Sycynie koło Radomia w średnio zamożnej rodzinie ziemiańskiej herbu Korwin. W wieku 14 lat Kochanowski rozpoczął naukę w Akademii Krakowskiej, gdzie studiował sztuki wyzwolonesztuki wyzwolone, nie zdobywając jednak żadnych stopni naukowych. Kształcił się też w innych ośrodkach europejskich, podróżując przez następne 15 lat.
Niewątpliwie pobyt Kochanowskiego w Padwie i jego późniejsze podróże owocujące kontaktami z centrami kulturalnymi renesansowej Europy miały ogromne znaczenie dla kształtowania się światopoglądu, kunsztu pisarskiego i postawy twórczej poety.
Okres dworski
Wraz z powrotem do Polski rozpoczął się w życiu Kochanowskiego okres dworski. Początkowo poeta przebywał na dworze Tarnowskich lub Tęczyńskich, a na przełomie lat 1563 i 1564 został jednym z sekretarzy i dworzan króla Zygmunta Augusta. Kraków przeżywał wówczas swój złoty wiek, był prężnym ośrodkiem kulturalnym, ważnym centrum umysłowym, politycznym i twórczym. Pobyt na dworze królewskim zaowocował wszechstronnym rozwojem twórczości Jana Kochanowskiego. Powstały wtedy utwory bardzo urozmaicone pod względem treści i gatunku: od epiki okolicznościowej, satyrycznej, elegijnej i publicystycznej oraz dialogów politycznych po twórczość liryczną. Właśnie wtedy powstała zupełnie wyjątkowa w polskiej literaturze tragedia w stylu antycznym: Odprawa postów greckich.
W czasie pobytu na dworze królewskim Jan Kochanowski poznał kulisy polityki i zetknął się z wieloma osobistościami życia politycznego ówczesnej Rzeczpospolitej. Towarzyszył Zygmuntowi Augustowi podczas manewrów wojskowych na Litwie, uczestniczył w sejmie unijnym w Lublinie. Po śmierci Zygmunta Augusta poparł kandydaturę Henryka Walezego podczas elekcji w 1573 roku. Rozczarowany nowym królem, zerwał ostatecznie stosunki z dworem i osiadł na stałe w Czarnolesie.
RenesansOdprawa jest tragedią racji, które można by określić jako polityczne racje „rządnego królestwa”. Tym racjom podporządkowany jest układ postaci i pełnionych przez nie funkcji. Postaci bowiem, nie będąc pełnymi charakterami, reprezentują i uogólniają cechy społeczne. W tym sensie Odprawa jako zbiór postaci i zdarzeń jest opisowym i diagnostycznym modelem społeczeństwa (państwa), którego przyszłość zawisła od starcia przeciwnych sił.
(...)
Odprawa, która nie zajmuje się charakterami i namiętnościami, jest tragedią wypełnioną przede wszystkim żywiołem dialektycznodialektyczno-retorycznymretorycznym. Przeważa tu funkcja pouczania, przekonywania i ostrzegania.
Źródło: Jerzy Ziomek, Renesans, Warszawa 1976, s. 303.
Poeta doctus zatroskany o losy ojczyzny
Postawa twórcza i światopoglądowa Jana Kochanowskiego odpowiada wzorcom renesansu. To wykształcony poeta doctus, otwarty na świat, oczytany, zwłaszcza w literaturze antycznej. Idąc za tradycją zapoczątkowaną przez Homera, Kochanowski był zwolennikiem monarchii, uważał, że na czele państwa powinien stać mądry, dobry i sprawiedliwy władca. Na drugim miejscu, po miłości do Boga, stawiał miłość do ojczyzny, która otwiera człowiekowi drogę do nieba. W swojej twórczości wielokrotnie zwracał się do rządzących, przypominając o odpowiedzialności, jaka na nich ciąży, o zasadach moralnych, którymi powinni się kierować. Upominał, że władza królewska to nie tylko przywileje i prawa, ale także obowiązki. Władca stoi na straży prawa, jest zobowiązany do opieki nad poddanymi, dlatego powinien rzetelnie i sprawiedliwie ją wykonywać. Według poety niegodziwość i niedociągnięcia osób będących w służbie publicznej są szczególnie szkodliwe, ponieważ mogą zgubić całe społeczeństwa.
Słowniczek
zespół przedmiotów wykładanych w szkołach w starożytnym Rzymie i średniowiecznej Europie, obejmujący gramatykę, retorykę, dialektykę oraz arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę