Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Ustrój państwowy

Pojęcie ustroju państwaustrój państwaustroju państwa obejmuje dwa składniki: reżim politycznyreżim politycznyreżim polityczny oraz formę rządu.

Reżim polityczny

Charakteryzuje on istotę danego ustroju i wyraża rodzaj relacji panujących między władzą a społeczeństwem. Podstawowe znaczenie dla tych relacji mają:

• sposób kształtowania się ośrodka władzy (zależny lub niezależny od społeczeństwa);

• istnienie lub brak kontroli nad władzą (odpowiedzialność lub nieodpowiedzialność przed społeczeństwem; mechanizmy odnawiania składu personalnego władz państwa: wybór parlamentu, głowy państwa, szefa rządu itp.);

• struktura ośrodka władzy (podzielność lub niepodzielność);

• zakres swobód jednostek i gwarantujące je mechanizmy.

Ze względu na charakter relacji władza – społeczeństwo rozróżniamy reżimy: demokratyczne, autorytarne i totalitarne.

Funkcje konstytucji

Forma rządu

Forma rządu to cecha ustroju państwa określana przez to, kto sprawuje funkcję głowy państwa: czy dożywotni i z reguły dziedziczny monarcha, czy też prezydent wybierany na określoną kadencję.

Monarchia

Monarchia to jednocześnie historyczna forma ustroju państwowego oraz współczesna forma rządu. W pierwotnej postaci charakteryzowała się skupieniem suwerennej władzy państwowej dożywotnio w rękach dziedzicznego monarchy (rzadziej elekcyjnego lub desygnowanego w ramach rodu). Współcześnie taka postać monarchii (zwana absolutną) należy do wyjątków. Występuje w Arabii Saudyjskiej. Do tytułów monarchów należą m.in. król, cesarz oraz (wielki) książę. Swoistym monarchą jest papież – głowa Kościoła katolickiego, a zarazem Państwa Watykańskiego. W sensie prawnym jest on monarchą absolutnym i elekcyjnym: wybiera go Kolegium Kardynalskie, a urząd sprawuje dożywotnio. Inną nietypową monarchią jest Malezja. Jest ona federacją księstw, których władcy wybierają spośród siebie króla na 5‑letnią kadencję.

W wielu współczesnych państwach monarchia jest formą ustroju dostosowaną do demokratycznej treści systemu politycznego. Określa się ją mianem monarchii konstytucyjnej lub parlamentarnej. Takimi państwami w Europie są np. Wielka Brytania, Hiszpania, Szwecja, Norwegia, Dania, Niderlandy, Belgia, Luksemburg, Liechtenstein. Z punktu widzenia formalnego monarchiami są tzw. suwerenne dominia brytyjskie: Kanada i Australia. Monarcha pełni w nich funkcje reprezentacyjne i integrujące wspólnotę obywatelską w ramach Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth).

Republika

Republika to forma rządu, w której głowa państwa jest wybierana przez parlament na określoną kadencję. Najczęściej jest to prezydent, który swą funkcję sprawuje jednoosobowo. Wybory republikańskiej głowy państwa dokonywane są w wyborach powszechnych bezpośrednich lub pośrednich (przez wyłonione specjalnie w tym celu zgromadzenia wyborcze; dzieje się tak np. w Stanach Zjednoczonych lub w niektórych państwach europejskich). Alternatywną drogą elekcji jest wybór przez parlament (z reguły przez obie jego izby). W tym trybie wybierani są prezydenci Niemiec, Włoch oraz Węgier.

Ustrój, reżim, forma rządu a forma rządów

Słownik