Racja stanu

Rację stanu najkrócej można określić jako nadrzędny interes państwowy, wspólny dla większości obywateli i organizacji działających w państwie oraz poza jego granicami, ale na rzecz (korzyść) tego państwa. Zawartość treściowa pojęcia racji stanu to niepodległość, suwerenność i integralność terytorialna państwa, a także ochrona jego bezpieczeństwa, tożsamości narodowej i możliwości rozwojowych. Po raz pierwszy pojęcie racji stanu pojawiło się w pracy włoskiego filozofa Giovanniego Botero pt. Della Ragion di Stato w 1589 r., natomiast za twórcę koncepcji racji stanu jest uważany Niccolò Machiavelli.

Zgodnie z Białą Księgą Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej polska racja stanu obejmuje kilka bardzo istotnych obszarów.

RYgvqS8hFk3Pe
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: obszary polskiej racji stanu zgodnie z „Białą Księgą Bezpieczeństwa Narodowego RP”Elementy należące do kategorii obszary polskiej racji stanu zgodnie z „Białą Księgą Bezpieczeństwa Narodowego RP”Nazwa kategorii: istnienie niepodległego państwa polskiego w nienaruszalnych granicachNazwa kategorii: wolne i bezpieczne życie obywateliNazwa kategorii: rozwój społecznego potencjału państwa z podkreśleniem dziedzictwa narodowegoNazwa kategorii: rozwój gospodarczy potencjału państwa z podkreśleniem ochrony środowiska naturalnegoKoniec elementów należących do kategorii obszary polskiej racji stanu zgodnie z „Białą Księgą Bezpieczeństwa Narodowego RP”
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Kierowanie się polską racją stanu przez podmioty prowadzące politykę zagraniczną powinno odnosić się do wszystkich państw i podmiotów prawa międzynarodowego, w tym szczególnie do sąsiadów Polski.

Podmioty zaangażowane w realizację polskiej polityki zagranicznej

Polska polityka zagraniczna jest prowadzona przez Radę Ministrów, natomiast Prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych współdziała z Prezesem Rady Ministrów i ministrem spraw zagranicznych. Do zadań ministra spraw zagranicznych należy koordynowanie polityki zagranicznej rządu i zapewnienie utrzymania stosunków z innymi państwami, dbanie o interesy Polski i jej obywateli, a także o międzynarodowy wizerunek Polski. Polską politykę zagraniczną realizują urzędnicy i dyplomaci pracujący w Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz na placówkach zagranicznych. Funkcjonują oni w ramach służby zagranicznej.

RZ5oZakP1dKll
Źródło: domena publiczna.
bg‑gray3

Rozważ, który podmiot odgrywa ważniejszą rolę w polskiej polityce zagranicznej: Prezydent RP czy Prezes Rady Ministrów.

Podstawy prawne wzajemnych stosunków Polski z sąsiadami

Polska graniczy z siedmioma państwami, w tym czterema wchodzącymi w skład Unii Europejskiej (Niemcy, Czechy, Słowacja, Litwa) i trzema spoza Unii Europejskiej (Rosja, Białoruś, Ukraina). Z wszystkimi sąsiadami Polska ma podpisane bilateralnebilateralnebilateralne traktaty o przyjaźni i współpracy, zawarte kolejno:

  • 17 czerwca 1991 r. z Niemcami;

  • 6 października 1991 r. z Czechosłowacją (w 1993 r. podpisanie odrębnych protokołów z Czechami i Słowacją o sukcesji traktatów z Czechosłowacją);

  • 18 maja 1992 r. z Ukrainą;

  • 22 maja 1992 r. z Rosją;

  • 23 czerwiec 1992 r. z Białorusią;

  • 26 kwietnia 1994 r. z Litwą.

Relacje Polski z państwami sąsiedzkimi, będącymi członkami Unii Europejskiej

Polska – Niemcy

Relacje polsko‑niemieckie mają bardzo długą i burzliwą historię. Znajdziemy w nich zarówno sukcesy, jak i problemy.

R16xHGIKucjh8
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Za istotne problemy w tych relacjach należy uznać:

  • asymetrię w partnerstwie obu państw, szczególnie w dziedzinie gospodarczej i społecznej;

  • nierówny status polskiej mniejszości w Niemczech;

  • krytykowanie przez Niemcy uczestnictwa Polski w wojnie w Iraku w 2003 r.;

  • krytykę wymierzoną w polski rząd za popieranie rozszerzenia NATO o Ukrainę i Gruzję;

  • krytykę niemieckiego rządu przez polskie władze w związku z budową gazociągu północnego z pominięciem Polski;

  • krytykę Niemiec związaną z popieraniem przez ten kraj traktatu konstytucyjnego UEUEUE, planów utworzenia z Unii federacji, a także pakietu klimatycznego;

  • domaganie się przez stronę niemiecką odszkodowań za mienie utracone przez Niemców wysiedlonych po 1945 r.;

  • polskie roszczenia odszkodowawcze związane ze zbrodniami i szkodami wyrządzonymi przez Niemcy w latach 1939–1945;

  • podejmowanie przez Niemcy działań mających na celu wypaczanie historii i rozmywanie odpowiedzialności, którą ponoszą Niemcy w związku z wybuchem i skutkami II wojny światowej;

  • budowę przez Niemcy i Rosję gazociągu Nord Stream II.

R1PtEwsViP9Zh
Ruiny Zamku Królewskiego w Warszawie
Źródło: domena publiczna.
bg‑gray3

Zastanów się, jakie znaczenie ma kwestia reparacji wojennych dla relacji polsko‑niemieckich.

Polska – Czechy i Polska – Słowacja

RLPLddsaouoZ5
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Z kolei problemami są:

  • zaszłości historyczne związane z aneksją przez Polskę Zaolzia w 1938 r., a także wkroczenie polskich wojsk do Czechosłowacji w 1968 r. w ramach interwencji Układu Warszawskiego;

  • próby ograniczania czeskiego rynku dla polskich produktów spożywczych w 2012 r. zwane „wojną spożywczą”;

  • stosunkowo niski poziom inwestycji polsko‑słowackich.

R1XwnyRPXatrg
Państwa Grupy Wyszehradzkiej
Źródło: domena publiczna.
bg‑gray3

Podaj główne motywy utworzenia Grupy Wyszehradzkiej dla Polski, Czech i Słowacji. Uzasadnij swoje zdanie.

Polska – Litwa

Po stronie sukcesów w relacjach polsko‑litewskich są m.in.:

RYl1c8Os8Uoot
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Problemy w stosunkach z Litwą, to m.in.:

  • spory historyczne dotyczące np. żądania strony litewskiej uznania, że w latach 1920–1939 Wileńszczyzna znajdowała się pod polską okupacją, różnej oceny działań AK i oddziałów litewskich na tym obszarze podczas II wojny światowej;

  • nierespektowanie wobec Polaków na Litwie postanowień traktatu o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy (dyskryminacja polskiej mniejszości).

RzKcEvEjtbc7Y
Przemarsz Polonii w Wilnie
Źródło: Sfu, licencja: CC BY-SA 4.0.

Słownik

bilateralne
bilateralne

dwustronne

dywersyfikacja
dywersyfikacja

różnicowanie

Grupa Wyszehradzka
Grupa Wyszehradzka

zrzeszenie Polski, Czech, Słowacji i Węgier mające na celu pogłębianie współpracy między tymi państwami

Trójkąt Weimarski
Trójkąt Weimarski

organizacja utworzona przez ministrów spraw zagranicznych trzech państw: Polski, Niemiec i Francji w celu rozwoju współpracy pomiędzy tymi państwami, a także promowania odradzającej się Polski na arenie międzynarodowej

UE
UE

Unia Europejska