Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Historia, funkcje, systemy źródeł prawa
Funkcje prawa
Konstytucja
Konstytucja to najwyższy akt prawny państwa. W konstytucji:
reguluje się ustrój polityczny (określenie suwerena, jego organizacja i kompetencje, wyłanianie i odwoływanie władz);
określa się system społeczno‑gospodarczy (zakres swobody inicjatywy gospodarczej, dominujący system własności, zakres udziału państwa w kształtowaniu stosunków pracy);
wymienia się katalog podstawowych wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela oraz sposób legalnej nowelizacji (zmiany) samej konstytucji.
We współczesnych demokracjach istnieją materialne, instytucjonalne i proceduralne narzędzia gwarantujące nadrzędność ustawy zasadniczej nad wszystkimi innymi aktami prawnymi.
Ze względu na różne aspekty rozróżniamy różne rodzaje konstytucji.
Rodzaje konstytucji
Ustawa
Jest to normatywny akt prawnynormatywny akt prawny uchwalany przez organ przedstawicielski – centralną władzę ustawodawczą (w państwach federalnych przez władze ustawodawcze podmiotów federacji). Normy ustawowe są nadrzędne wobec wszystkich aktów podstawowych, czyli wykonawczych.
Dekret
W niektórych systemach konstytucyjnych dekret to akt prawny równy ustawie, wydawany przez organy władzy wykonawczej. Ścieżka dekretowa pełni z reguły funkcję zastępczą w stosunku do zwykłego trybu ustawodawczego. Przewidziana jest w sytuacjach wymagających bezzwłocznego rozstrzygnięcia (np. stany nadzwyczajne). Materie regulowane dekretami są z reguły znacznie ograniczone przez ustawę zasadniczą. Wykluczona jest w tym trybie np. zmiana konstytucji, ordynacji wyborczej, budżetu. Dekrety podlegają zazwyczaj kontroli następczej ze strony parlamentu, który może je łatwo uchylić.
Akty podustawowe
Są to akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie ustawy i w granicach przez tę ustawę wskazanych, które z zasady uszczegóławiają rozwiązania ogólniej w niej sformułowane.
Prawo miejscowe
Są to akty normatywne wydawane przez władze lokalne/regionalne, obowiązujące wszystkich obywateli jedynie na terenie ich działania. Akty prawa miejscowego mogą być wydawane na podstawie i w granicach upoważnienia zawartego w akcie rangi ustawowej (ustawie lub dekrecie).
Słownik
akt organu państwa, zawierający ogólne reguły postępowania (normy prawne) sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów