Przeczytaj
Mechanizmy odpornościowe ludzi i zwierząt
Organizmy zwierzęce chronią się przed chorobami dzięki sprawnemu funkcjonowaniu układu immunologicznego. Jego sprawność zależy od wielu czynników, m.in. wieku, diety, aktywności fizycznej czy statusu genetycznego.
Pierwszą linię obrony tworzy odporność nieswoista (wrodzona) obejmująca czynniki mechaniczne, humoralne i komórkowe:
czynniki mechaniczne to m.in. specyficzna budowa skóry i błon śluzowych;
czynniki humoralne to białka organizmu uczestniczące w zwalczaniu drobnoustroju – są to m.in. układ dopełniaczaukład dopełniacza, lizozymlizozym czy interferonyinterferony;
czynniki komórkowe to m.in. makrofagimakrofagi i granulocytygranulocyty, zdolne do fagocytozyfagocytozy patogenu.
Odporność swoista bazuje na działaniu limfocytów, przeciwciał i komórek pamięci. Mechanizmy swoiste są precyzyjne, jednak na ich wytworzenie potrzeba czasu. Możemy je indukować poprzez szczepienia ochronne. Są one najskuteczniejszą metodą zapobiegania infekcjom wirusowym.
Kontrola nad rozprzestrzenianiem się wirusów
Istnieje wiele metod zapobiegania infekcjom wirusowym. Jak uchronić się przed wirusami?
Możemy kontrolować rozprzestrzenianie się wirusów przez:
szczepienia ochronne;
przestrzeganie zasad higieny – większość wirusów przenosi się drogą „brudnych rąk”, więc częste i poprawne mycie dłoni zdecydowanie zmniejsza ryzyko infekcji;
ograniczanie dotykania błon śluzowych nosa i ust, przez które najczęściej wnikają wirusy;
zachowania ograniczające rozprzestrzenianie się wirusów od osoby zainfekowanej, np. zasłanianie twarzy chusteczką lub łokciem podczas kichania i kasłania;
unikanie kontaktu z chorymi;
kwarantannę, czyli ograniczenie epidemii przez czasowe odosobnienie ludzi, zwierząt czy też przedmiotów mających kontakt z czynnikiem zakaźnym;
sanityzacjęsanityzację (eliminację mikroorganizmów) przedmiotów skażonych, dezynfekcjędezynfekcję wody – metoda ta ma głównie znaczenie w zapobieganiu zakażeniom pokarmowym;
zmiany stylu życia – niektóre mogą zapobiec zakażeniom przenoszonym drogą płciową;
zdrowe odżywianie i aktywność fizyczną – pozytywnie wpływają na kondycję organizmu, wspierając układ odpornościowy;
eliminację wektorówwektorów i ochronę przed nimi – wektory odgrywają dużą rolę w przenoszeniu zakażeń wirusowych.
Jak zapobiegamy konkretnym chorobom wirusowym?
Obrona komórek roślinnych przed wirusami
Mimo braku układu immunologicznego rośliny wytworzyły szereg mechanizmów chroniących ich komórki przed infekcją wirusową. Należą do nich:
zmiany przepuszczalności błony komórkowej;
apoptoza – następuje śmierć (apoptoza) komórek wokół miejsca zakażenia, aby wirusy nie mogły atakować innych tkanek;
reakcje systemiczne polegające na produkcji białek o aktywności przeciwwirusowej;
produkcja reaktywnych form tlenureaktywnych form tlenu;
degradacja materiału genetycznego wirusów.
Oporność bakterii na bakteriofagi
W bakteriach, podobnie jak w innych komórkach, wirusy mogą się namnażać i powodować ich śmierć lub integrować się z ich genomem (wirusy takie nazywane są bakteriofagami). Komórki bakteryjne wytworzyły kilka mechanizmów obrony przed bakteriofagami (nazywamy je opornościąopornością dla odróżnienia od odporności związanej z mechanizmami działania układu odpornościowego u organizmów wyższych).
Słownik
niszczenie w określonym środowisku drobnoustrojów chorobotwórczych i ich form przetrwalnikowych, mające na celu zapobieganie zakażeniom (antyseptyka); do dezynfekcji stosuje się środki fizyczne (wysoka temperatura, promieniowanie słoneczne, nadfioletowe) lub chemiczne (środki odkażające); rozróżnia się dezynfekcję zapobiegawczą i ogniskową (w bezpośrednim otoczeniu chorego), szczególnym rodzajem dezynfekcji jest wyjaławianie
(gr. phágos – pożeracz, kýtos – naczynie, komórka) rodzaj endocytozy, proces pochłaniania (pożerania) cząstek nieorganicznych oraz komórek lub ich fragmentów przez organizmy jednokomórkowe bądź wyspecjalizowane komórki organizmów o bardziej złożonej budowie (fagocyty)
rodzaj leukocytów (krwinek białych) o wielopłatowym jądrze komórkowym, zawierających w cytoplazmie ziarnistości; zależnie od różnego powinowactwa ziarnistości do barwników rozróżnia się granulocyty zasadochłonne (bazofile), granulocyty kwasochłonne (eozynofile) i najliczniejsze granulocyty obojętnochłonne (neutrofile); granulocyty pełnią funkcje fagocytowe (pochłaniają i niszczą bakterie, martwe komórki, kompleksy antygen‑przeciwciało, niektóre wirusy), z wyjątkiem granulocytów zasadochłonnych, które odpowiadają głównie za produkcję i wydzielanie substancji wspomagających działanie układu odpornościowego (np. histamina, heparyna, serotonina)
element odporności nieswoistej; białka wytwarzane przez komórki zakażone wirusem i przenikające do komórek sąsiednich jeszcze nie zainfekowanych; silnie hamują replikację wirusów oraz aktywują i pobudzają niektóre komórki układu immunologicznego
element odporności nieswoistej; enzym należący do klasy hydrolaz; rozkłada wiązania glikozydowe między N‑acetylo‑D-glukozaminą a kwasem N‑acetylomuraminowym w mureinie, czyli ścianie komórkowej bakterii; istnieją także doniesienia naukowe o aktywności przeciwwirusowej lizozymu, np. wobec wirusa HIV‑1
rodzaj leukocytów wywodzących się z monocytów; mają zdolność bezpośredniej, nieswoistej fagocytozy różnych cząsteczek, w tym bakterii, wirusów, pierwotniaków, grzybów oraz fragmentów zniszczonych komórek – pochłonięte przez makrofagi cząsteczki ulegają degradacji w lizosomach
zjawisko niepodatności drobnoustrojów chorobotwórczych na działanie skierowanych przeciwko nim preparatów, np. antybiotyków
np. rodnik nadwodorotlenkowy (HOIndeks dolny 22·), anionorodnik ponadtlenkowy (OIndeks dolny 22Indeks górny −−·) i rodnik hydroksylowy (·OH); biochemiczne produkty niepełnej redukcji cząsteczki tlenu OIndeks dolny 22; mają niesparowany elektron, więc są bardziej reaktywne niż OIndeks dolny 22; są produktem ubocznym metabolizmu tlenowego; służą obronie organizmu przed patogenami i biorą udział w sygnalizacji międzykomórkowej; nadmierne wytwarzanie RFT wywołane jest stresem oksydacyjnym, który pojawia się w wielu stanach patologicznych
proces eliminacji mikroorganizmów z przedmiotów codziennego użytku czy powierzchni płaskich
element humoralnej, nieswoistej odpowiedzi odpornościowej; układ około 40 białek zawarty w surowicy krwi kręgowców; efektem jego działania jest śmierć patogenów
jest to organizm (np. kleszcz, mucha, mszyca), który przenosi drobnoustroje wywołujące choroby (np. wirusy, bakterie, protisty) na zwierzę lub roślinę, nie zapadając na chorobę przez nie powodowaną