Przeczytaj
Źródła nauki Platona
Poprzedników, do których Platon się odwoływał, wskazać nie jest trudno. Zainteresowania etyczne oraz metodę dialektyki przejął od Sokratesa. W kwestiach metafizycznych czerpał inspirację zarówno u Heraklita, jak też Parmenidesa i pozostałych eleatów. Teorię duszy świata formułował w oparciu o Anaksagorasową koncepcję ducha poruszającego światem. Wiele zawdzięczał pitagorejczykom i orfikom, szczególnie jeśli idzie o poglądy na temat duszy i eschatologii, czyli życia pozagrobowego.
- Nazwa kategorii: Platon
- Nazwa kategorii: metoda dialektyki
- Nazwa kategorii: Sokrates Koniec elementów należących do kategorii metoda dialektyki
- Nazwa kategorii: metafizyka
- Nazwa kategorii: Heraklit
- Nazwa kategorii: Parmenides
- Nazwa kategorii: pozostali eleaci Koniec elementów należących do kategorii metafizyka
- Nazwa kategorii: teoria duszy
- Nazwa kategorii: Anaksygoras - koncepcja ducha poruszającego światem Koniec elementów należących do kategorii teoria duszy
- Nazwa kategorii: dusza i eschatologia (życie pozagrobowe)
- Nazwa kategorii: pitagorejczycy
- Nazwa kategorii: orficy Koniec elementów należących do kategorii dusza i eschatologia (życie pozagrobowe)
- Elementy należące do kategorii Platon
- Elementy należące do kategorii metoda dialektyki
- Elementy należące do kategorii metafizyka
- Elementy należące do kategorii teoria duszy
- Elementy należące do kategorii dusza i eschatologia (życie pozagrobowe)
Zdecydowanie odcinał się natomiast od sofistów i zwolenników materializmu. Zignorował również konkurencyjny w stosunku do swojego system filozoficzny współczesnego mu Demokryta.
Najpoważniejsza jednak opozycja spotka Platona ze strony jego najzdolniejszego ucznia, Arystotelesa, który miał wypowiedzieć i takie zdanie:

Platon pozostawił po sobie dużą spuściznę pisemną (dialogi i listy) oraz ustną, która później w formie pisemnej przekazywali jego uczniowie. Stworzył pierwszy system filozoficzny, który opisywał strukturę całej rzeczywistości, naturę ludzkiego poznania, cel i długość życia ludzkiego, najwyższe wartości i o organizację życia społecznego.
Alegoria jaskini platońskiej

Prawdziwe poznanie według Platona sprowadzało się do poznania świata ideiidei, które były prawdziwymi bytami w przeciwieństwie do iluzorycznych rzeczy. Idee mogły być postrzegane jedynie przez duszę odwołującą się do poznania rozumowego. Nie znaczy to jednak, aby zmysły w akcie poznania okazywały się zupełnie bezużyteczne, są one narzędziem dostarczającym podstawowych spostrzeżeń i wrażeń, które co prawda nie mogą uchodzić za wiedzę pewną, ale w toku rozumowania doprowadzają do poznania idei, czyli prawdziwych bytów. Tym kolejnym stopniom poznawania rzeczywistości odpowiadają różne rodzaje wiedzy: istnieje wiedza prawdziwa (episteme) uzyskiwana dzięki rozumowi, w jej ramach Platon rozróżniał jeszcze wiedzę pośrednią wynikającą z poznania tworów matematycznych (dianoia) oraz z bezpośredniego poznania idei (noesis). Poznanie zmysłowe świata rzeczy nazywał filozof mniemaniem lub domysłem (doxa) i też wyróżniał jego dwie odmiany: doskonalsze, odnoszące się bezpośrednio do rzeczy świata empirycznego (pistis), oraz odnoszące się do samych rzeczy (eikasia).
Broda Platona
W metafizyce, broda Platona to teza przedstawiona przez Willarda Quine'a, jako próba zrozumienia czegoś, w oparciu o to, co nie istnieje. Quine przedstawił paradoks brody Platona następująco:
O tym co istniejeJest to stara platońska zasada niebytu. Niebyt musi w pewnym sensie być, gdyż inaczej – czym jest to, czego nie ma? Tej powikłanej doktrynie można by nadać miano brody Platona. Historycznie rzecz biorąc, broda ta okazała się bardzo twarda, stępiając często ostrze brzytwy Ockhama.
Źródło: O tym co istnieje, [w:] W. O. V. Quine, Z punktu widzenia logiki,, Warszawa, s. 10.
Trwałym dziedzictwem filozofii europejskiej okazał się idealizm Platona, chociaż warto zaznaczyć, że w omawianym tu okresie nie było to dominujące stanowisko filozoficzne. Dużo bardziej powszechny był materializm, reprezentowany chociażby przez Demokryta, którego atomizm kontynuował co prawda tradycję filozofii przedsokratejskiej, ale on sam działał w czasie młodości Platona.
Obraz przedstawia szkołę ateńską. W przestronnym, starożytnym budynku, pełnym rzeźb i płaskorzeźb znajduje się liczna grupa mężczyzn. Mężczyźni chodzą, siedzą, rozmawiają ze sobą, gestykulują.
Platon był jedną z najbardziej wpływowych postaci w dziejach filozofii europejskiej. Brytyjski filozof Alfred North Whitehead pokusił się nawet o stwierdzenie, że „najbezpieczniejsza ogólna charakterystyka europejskiej tradycji filozoficznej jest taka, iż polega ona na szeregu przypisów do Platona”. Na wczesny platonizm wpływ wywierały doktryny pitagorejczyków i sceptyków.
Obraz przedstawia dwóch mężczyzn. Mężczyzna po lewej stronie jest starszy, mówi coś, unosząc do góry prawą dłoń z wskazującym palcem. Młodszy mężczyzna, po prawej stronie patrzy na rozmówcę, trzyma dłoń wyciągniętą przed siebie. Obaj mężczyźni są ubrani w długie, obszerne szaty. Są pochłonięci rozmową. Otaczają ich i słuchają inni mężczyźni.
W III w. n.e. w Aleksandrii narodził się neoplatonizm. Zapoczątkowany został przez Ammoniosa Sakkasa, a dojrzałą postać przyjął w dziele Plotyna. Neoplatonizm nawiązywał też do hinduskiej i żydowskiej myśli mistycznej. W szkołach nauczano go do VI w. n.e. W tym czasie oddziaływał znacząco na kształtującą się właśnie filozofię chrześcijańską, szczególnie na patrystykę, czyli naukę Ojców Kościoła przede wszystkim św. Augustyna. Neoplatonizm zakładał istnienie hierarchicznej struktury bytu między Bogiem a materią, podtrzymał dualizm świata idei i świata materii, choć w nieco złagodzonej formie. Na samym szczycie hierarchii bytów stał absolut tożsamy z Bogiem; to z niego emanowały kolejne postacie bytu, tzw. **hipostazy**, najpierw duch, czyli świat idei, potem dusza świata i na końcu materia. Była to tzw. teoria emanacji.
Obraz przedstawia starszego, brodatego mężczyznę w todze. Mężczyzna mówi coś, unosząc do góry prawą dłoń z wskazującym palcem.
W świetle podstawowych założeń teologicznych chrześcijaństwa materia ulegała jednak istotnej nobilitacji w akcie wcielenia Słowa, czyli Chrystusa, a w momencie zmartwychwstania ciał zostawała w jakiejś swej postaci utrwalona. Dusza ludzka w ciągu życia zniża się i wstępuje w ciało, ale nie po to, by je porzucić, jak to zakładał Platon, lecz by dokonać uduchowienia i sakralizacji materii, musi jednak w akcie nawrócenia odnaleźć w sobie siłę dźwigającą ją wzwyż.
Obraz przedstawia grupę mężczyzn w togach skupionych na schodach. Kilku z nich siedzi i zapisuje coś w większych czy mniejszych księgach. Stojący nieopodal mężczyzna wertuje książkę i patrzy na siedzących mężczyzn. Przygląda się im także młoda kobieta w długiej szacie.
Platon patronował wszystkim tym kierunkom filozoficznym, w których do głosu dochodził idealizm i spirytualizm. Oddziaływał na Kanta, F.W. Schellinga i Hegla; do niektórych aspektów platonizmu nawiązuje także fenomenologia.
Obraz przedstawia grupę mężczyzn, którzy w skupieniu obserwują mężczyznę rysującego coś na ziemi cyrklem. Obok nich stoi grupa kilku innych mężczyzn – dwaj z nich trzymają w dłoniach kule przypominające planety.
Zagadnienia kosmologiczne – kosmos jako kreacja demiurga
Poglądy w kwestii powstania i budowy wszechświata prezentuje Platon w dialogu Timajos. Materialny wszechświat powstał za sprawą demiurgademiurga, boskiego budowniczego, który nieuformowane, pierwotne i wieczne tworzywo (dechomenon), różne jednak od materii, ukształtował w sposób zaplanowany i rozumny, wzorując się na ideach. Rzeczy, będąc odbiciem idei, mają w nich uczestnictwo (metheksis). Powstał świat niedoskonały, ale najlepszy z możliwych – kosmos, w którym panuje harmonia, ciała niebieskie przybierają najdoskonalszy kształt kuli i poruszają się w najdoskonalszy sposób, czyli po okręgu. Największą wadą świata jest jego materialność. Tak ukształtowany kosmos ma jednak swoją duszę, podobnie jak wszystkie ciała niebieskie, a zatem rządzi nim rozum. Dusza świata nadaje kosmosowi celowości, to znaczy dąży on do zrealizowania Idei Dobra.
Słownik
(gr. anamnezis – przypomnienie) przypominanie sobie przez duszę idei, które oglądała przed połączeniem się z ciałem człowieka
(gr. demiurgos– artysta, twórca, rzemieślnik) pierwotnie rzemieślnik lub twórca; u Platona – boski budowniczy świata
(gr. dialektike – sztuka dyskutowania) sztuka prowadzenia dyskusji, metoda dochodzenia do prawdy przez ujawnianie i przezwyciężanie sprzeczności w rozumowaniu przeciwnika
( gr . Ὑpiόsigmataualfasigmaiotaς, hypóstasis) uprzedmiotowienie lub usamodzielniony atrybut Boga, zbliżony do personifikacji abstrakcyjnych cech bóstwa
(gr. idea – kształt, wyobrażenie) według Platona to, co istnieje naprawdę – doskonale, wiecznie i niezmiennie, stanowiąc wzór rzeczy materialnych – niedoskonałych, powstających w czasie i zmiennych; idee według Platona możemy poznać tylko rozumem, podczas gdy przedmioty materialne poznajemy zmysłami




