Przeczytaj
Druga religia świata
Wymień kilka państw, w których religią dominującą jest islam.
Muzułmanie żyją głównie w Azji i Afryce, ale islam występuje również na innych kontynentach i zyskuje na znaczeniu w związku z dużą dzietnością muzułmańskich kobiet. Religię tę wyznają w większości Arabowie, Turcy, Persowie, Afgańczycy, Pakistańczycy i Indonezyjczycy. W Europie są to przede wszystkim mieszkańcy Bałkanów (Turcji, Bułgarii, Kosowa, Albanii), a także emigranci w Europie Zachodniej (głównie Arabowie, Turcy, Pakistańczycy, Afgańczycy). W Polsce funkcjonuje kilkutysięczna społeczność muzułmańskich Tatarów.
Po czym możemy rozpoznać, że mamy do czynienia z mizarem (cmentarzem muzułmańskim)?
Podstawy islamu
Wszyscy wyznawcy islamu wierzą w jedynego Boga Allaha, anioły, księgi objawione (KoranKoran, StaryStary i Nowy TestamentNowy Testament), proroków (od Adama, Abrahama, Jezusa do Mahometa) oraz życie pozagrobowe. Mają też obowiązki, które składają się na tzw. pięć filarów wiary.
Muzułmańskie filary wiary
szahada
wyznanie wiary w jedynego Boga Allaha
salat
modlitwa odmawiana pięciokrotnie w ciągu dnia, z twarzą zwróconą w stronę Mekki
saum
post w miesiącu ramadan
zakat
jałmużna (w krajach muzułmańskich w formie podatku dochodowego)
hadżdż
pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu
Życie każdego muzułmanina powinno być zgodne z Koranem i hadisamihadisami. Jako że bywają one ogólnikowe i często nie obejmują bezpośrednio wszystkich ważnych kwestii, muzułmańscy uczeni (alimowie) opracowali prawo muzułmańskie zwane szariatemszariatem, które reguluje nie tylko życie duchowe, ale także świeckie. Określa ono m.in. system sprawowania władzy państwowej oraz role kobiet i mężczyzn w społeczeństwie. Chociaż przepisy te zostały opracowane przed kilkunastoma wiekami, w niektórych krajach wciąż są ściśle przestrzegane. Część z nich, np. ukamienowanie kobiety za cudzołóstwo, może wydawać się nieludzka z perspektywy współczesnego Europejczyka. W wielu społeczeństwach muzułmańskich nie respektuje się praw człowieka ujętych w Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ. Przede wszystkim chodzi o wolność słowa (zakaz krytykowania religii) i wolność sumienia (w 12 państwach muzułmańskich apostazjęapostazję karze się śmiercią).
Różnorodność
Islam tradycyjnie dzieli się na trzy odłamy: sunnickisunnicki, szyickiszyicki i charydżyckicharydżycki. Spór między nimi toczy się o sukcesję po śmierci Mahometa. Sunnici uznają przywództwo kalifówkalifów, którzy zdobyli władzę w wyniku rywalizacji, natomiast szyici uważają, że należała się ona potomkom proroka. Konflikt między szyitami i sunnitami zgorszył część osób, które jako charydżyci odłączyli się i utworzyli własne państewka. Współcześnie najwięcej jest sunnitów (85−90 proc.). Szyici stanowią 10−15 proc. ogółu muzułmanów, a najmniejszą grupę tworzą charydżyci (ok. 1 proc.).
Wymień państwa, w których społecznością dominującą są szyici i charydżyci (sprawdź w słowniku z czym związany jest Ibadytyzm).
Szyici nie uznają sunnickich kalifatów, muzułmańskich przywódców mają zaś za uzurpatorów. Większość szyitów żyje poza światem islamskim, ponieważ w państwach muzułmańskich często padają ofiarami prześladowań. W wyniku podziałów, również wewnątrz trzech głównych odłamów na różne nurty, muzułmanie spierają się co do interpretacji poszczególnych sursur Koranu. W konsekwencji każdy odłam opracował swój własny szariat. Na przykład sunnitom wolno jeść wszystkie ryby, natomiast szyitom tylko te z łuskami. Ponadto tradycje i normy poszczególnych społeczności mają istotny wpływ na społeczną praktykę. Afgańczycy za cudzołóstwo karzą tylko kobietę, a Arabowie obie strony. Przenosząc się do Afryki, napotkamy jeszcze inne zjawiska. Fundamentalizm nawołujący do powrotu do pierwotnej wiary miesza się tu z modernizmem skupionym na bieżących kwestiach politycznych i tzw. czarnym islamem, w którym znajdziemy elementy animistyczne (np. wiarę w duchy przodków) i rodzime rytuały magiczno‑religijne.
Zderzenie cywilizacji
Na początku XX w. islam zdawał się ewoluować w kierunku laicyzacji. W 1924 r. Turcja zlikwidowała kalifat, a w drugiej połowie stulecia powstały reformatorskie organizacje zrzeszające muzułmanów z całego świata, takie jak Organizacja Konferencji Muzułmańskiej (1971 r.). Jednocześnie pojawiła się przeciwwaga dla tego typu inicjatyw w postaci ruchu fundamentalistycznego (tzw. islamizm), którego głównym celem było ponowne upolitycznienie islamu. W Egipcie powstało Stowarzyszenie Braci Muzułmanów, które całkowicie odrzuciło zachodnie wartości i nawoływało do stosowania szariatu we wszystkich aspektach życia społecznego. Od lat 70. radykalny islam rośnie w siłę. Bogate w ropę konserwatywne państwa islamskie mają zasoby, aby go wspierać, a rewolucja w Iranie i powstanie republiki muzułmańskiej zwiększyły poparcie dla ruchów fundamentalistycznych w całym świecie muzułmańskim.
Niech żyje antyimperializm i siły demokratyczne.
Jakie emocje rysują się na twarzach uczestniczących w manifestacji mężczyzn?
Antyzachodnie nastroje podsycają również interwencje zbrojne mocarstw (Afganistan, Liban, Irak) oraz działalność międzynarodowych korporacji, którą miejscowi uznają za przejaw neokolonializmuneokolonializmu. Wielu młodych przyłącza się do radykalnych organizacji islamistycznych, ponieważ w swoich państwach nie mogą znaleźć zatrudnienia i żyją na skraju ubóstwa. W ostatnich latach nasila się także zjawisko radykalizacji młodych muzułmanów w Europie. Głównie dotyczy to kolejnych pokoleń emigrantów, którzy ze względu na swoje pochodzenie czują się dyskryminowani i wykluczani przez większość. Ich frustracje wykorzystują organizacje terrorystyczne, takie jak Państwo Islamskie, które nakłaniają do przeprowadzania aktów agresji na symbole kultury zachodniej w imię dżihadudżihadu. Poddane indoktrynacjiindoktrynacji, osoby te przeprowadzają takie akcje jak atak na siedzibę satyrycznego magazynu „Charlie Hebdo” w 2015 r. czy zabójstwo nauczyciela podparyskiego gimnazjum Samuela Paty’ego w 2020 r. za to, że na lekcji o wolności słowa pokazywał uczniom publikowane przez „Charlie Hebdo” karykatury Mahometa. Akty te, choć przeprowadzane przez garstkę osób, zniechęcają Zachód do całej wspólnoty muzułmańskiej i utrudniają pokojową koegzystencję.
Jakie przesłanie niesie za sobą hasło „Nous sommes tous Charlie” (Wszyscy jesteśmy Charliem)?
Słownik
(z gr. apostasia − odstąpienie, odstępstwo, bunt) porzucenie wiary
(arab.) najmniejszy z trzech głównych nurtów islamu; charydżyci uważali, że spór o sukcesję po proroku należało rozwiązać w wyniku walk; odłączyli się od stronnictwa Aliego (zięcia Mahometa) po tym, jak w 657 r. zamiast kontynuować walkę po bitwie pod Siffin, przystał na rozejm; do dziś interpretują Koran w sposób dosłowny i nie są otwarci na jego reinterpretację; uznawani za fundamentalistów religijnych
(arab., zmaganie, walka) termin istniejący przed pojawieniem się islamu i przez niego zaadaptowany; początkowo oznaczał wysiłek podejmowany w celu wzmacniania wiary (walka z pokusami, pielęgnowanie wiary w rodzinie); tłumaczony jest również jako „święta wojna”, czyli podejmowanie działań militarnych w celu obrony przed najeźdźcą lub nawracania siłą niewiernych
(arab.) przekaz o wypowiedziach i czynach Mahometa; hadisy łącznie tworzą Sunnę, najważniejsze po Koranie źródło muzułmańskiej moralności i prawa
(arab., wywędrowanie, ucieczka, inaczej: hegira) termin używany na określenie ucieczki Mahometa z Mekki do Jasribu (późniejszej Medyny) w 622 r.; wydarzenie to wyznacza początek tzw. ery muzułmańskiej
ruch w łonie charydżyzmu
(z łac. in- – pierwszy człon w wyrazach złożonych wzmacniający znaczenie drugiego + doctrina – nauka) świadomy i systematyczny proces, którego celem jest wpojenie człowiekowi określonych przekonań, zwłaszcza religijnych, politycznych lub społecznych, korzystający z propagandy stosowanej przez środki masowego przekazu oraz system oświaty
(z arab. chilafa) ustrój polityczny w świecie islamu, w którym głową państwa jest kalif z ogromną władzą; odpowiednik europejskiego cesarstwa
(z arab. kur’an – czytanie, recytacja) święta księga islamu, zawierająca słowa objawione Mahometowi przez archanioła Gabriela, spisana w latach 610–632; według tradycji jej twórcą był sam Allah; Koran został spisany w języku staroarabskim i początkowo był przeznaczony do recytacji
utrzymywanie kontroli nad krajami dawniej skolonizowanymi, a współcześnie niepodległymi, przez państwa zachodnie (głównie dawne mocarstwa kolonialne) przez związanie tych pierwszych z systemem gospodarki światowej na niekorzystnych dla nich warunkach; neokolonializm oznaczał realizację polityki eksploatacji i uzależniania krajów biedniejszych od bogatszych oraz powiązanych z nimi korporacjami ponadnarodowymi
zbiór ksiąg religijnych stanowiących część Biblii; powstały między I a II w. n.e.
(arab. ramadan – palący) dziewiąty miesiąc w kalendarzu muzułmańskim, podczas którego wedle tradycji doszło do objawienia Mahometa; w tym miesiącu obowiązuje post uznawany za jeden z filarów islamu
zbiór ksiąg religijnych stanowiących część Biblii; powstały między XI a III w. p.n.e.
(z arab. sunna – zwyczaj, tradycja) jeden z trzech wielkich odłamów współczesnego islamu; sunnici po śmierci Mahometa uważali, że władzę po nim powinien przejąć najszlachetniejszy z jego towarzyszy; uznają tradycję muzułmańską (Sunnę) za źródło wiary; obecnie stanowią większość w islamie (ok. 85−90 proc.)
(arab., rząd oliwek lub winorośli; rząd, porządek, norma) rozdział Koranu
(arab., droga prowadząca do wodopoju) zbiór zasad i przepisów obowiązujących każdego muzułmanina
(z arab. szi'a – stronnictwo [Alego]) jeden z trzech wielkich odłamów islamu, który powstał w wyniku konfliktu związanego z sukcesją po śmierci Mahometa; szyici wierzyli, że prawa do władzy mają tylko potomkowie Mahometa, czyli jego córki Fatimy i jej męża Alego
Słowa kluczowe
współczesny islam, szariat, meczet, wielokulturowość, Mahomet, fundamentalizm religijny, dialog międzykulturowy, świat na przełomie tysiącleci
Bibliografia
J. Bielawski, Islam, Warszawa 1980.
J. Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, t. 1−2, Warszawa 1998.
N. Göle, Muzułmanie w Europie. Dzisiejsze kontrowersje wokół islamu, tłum. M. Ochab, Kraków 2016.
F. Halliday, Islam i mit konfrontacji, tłum. R. Piotrowski, Warszawa 2002.
Oblicza współczesnego islamu, red. Ewa Machut‑Machecka, Warszawa 2003.
E. Sivan, Radykalny islam, tłum. A. Kosior, Kraków 2005.