Przeczytaj
Różne odmiany kwarcu
Krystaliczny tlenek krzemu(IV) może występować w wielu odmianach polimorficznychodmianach polimorficznych. Trwałymi odmianami są: kwarc alfa, kwarc beta, trydymit alfa oraz krystobalit alfa. Natomiast do odmian nietrwałych należą: trydymit beta, trydymit gamma oraz krystobalit beta.
Kwarc alfa, inaczej określany jako kwarc wysokotemperaturowy, krystalizuje się w temperaturze 573°C. Jego układ krystalograficznyukład krystalograficzny to układ heksagonalny. Kwarc alfa kształtuje się z magmy, a jego oziębienie powoduje przekształcenie go w kwarc beta.
Kwarc beta, inaczej określany jako kwarc niskotemperaturowy, krystalizuje się poniżej temperatury 573°C. Jego układ krystalograficzny to układ trygonalny. Kwarc beta występuje powszechnie w przyrodzie.
Obie odmiany kwarcu wykazują podobne cechy. Wykazują twardość równą 7 w skali Mohsaskali Mohsa. Połysk obu odmian jest szklisty. PrzełamPrzełam: kwarc alfa - muszlowy i nierówny; kwarc beta- muszlowy. Wielkość kryształów: kwarc alfa – małe kryształy (średnica kilka mm); kwarc beta – większe kryształy (kilka lub kilkanaście cm, największe okazy mają 1 m długości). Kwarc alfa jest bezbarwny oraz szary, natomiast kwarc beta to bezbarwny kryształ górski. Obecność domieszek w kwarcu beta jest przyczyną występowania w przyrodzie wielu form, które mają osobne nazwy mineralogiczne.
Odmiany mineralogiczne
W mineralogii wyróżniamy dwie główne formy kwarcu: makrokrystaliczny oraz skrytokrystaliczny. Wśród form makrokrystalicznych znajduje się m.in.: kryształ górski, ametyst, cytryn, kwarc różowy, kwarc dymny, kwarc mleczny, kwarcowe kocie oko, a także kwarc rutylowy. Wśród form skrytokrystalicznych kwarcu wyróżniamy m.in.: jaspis, karneol, heliotrop, chryzopraz, agat, którego odmianą jest onyks, sardonyks czy sard.
Ze względu na swoją twardość, kwarc jest używany do wyrobu kul do młynów kulowych stosowanych w przemyśle.
Podsumowanie
Tlenek krzemu(IV) może występować w wielu odmianach, jednak najpowszechniej występującą odmianą jest kwarc. Już w starożytności kwarc był znany i ceniony. Występuje w wielu odmianach, które w mineralogii przyjmują osobne nazwy. Przykładem jest kryształ górski, często stosowany jako kamień szlachetny, ale także w produkcji przemysłowej, na przykład do wyrobu żyrandoli czy w magii.
Słownik
(polimorfizm; gr. polýmorphos „wielokształtny”) występowanie tej samej (pod względem składu chemicznego) substancji w 2 lub więcej odmianach krystalicznych, różniących się budową wewnętrzną i związanymi z nią postaciami krystalograficznymi oraz właściwościami fizycznymi i niektórymi właściwościami chemicznymi.
Poszczególne odmiany są trwałe w określonych warunkach termodynamicznych (ciśnienie, temperatura i in.). Przemiana jednej odmiany w drugą może być odwracalna lub nieodwracalna. Odmiany polimorficzne tworzą zarówno kryształy pierwiastków (alotropia), jak i związków chemicznych.
(gr. krýstallos – „lód”, „kryształ”) nazwa układu sieci krystalicznej, który opisuje ją na podstawie na przykład osi krystalograficznych oraz osi symetrii itp.; istnieje siedem układów krystalograficznych, pozwalających opisać sieci krystaliczne poszczególnych kryształów
powierzchnia kryształu minerału lub jego skupienia zbitego utworzona w wyniku pęknięcia, rozłupania
powszechnie używana skala służąca do określania względnej twardości minerałów; wzorcem jest w niej 10 minerałów uporządkowanych wg rosnącej twardości: 1 talk, 2 gips, 3 kalcyt, 4 fluoryt, 5 apatyt, 6 ortoklaz, 7 kwarc, 8 topaz, 9 korund, 10 diament; skalę tę wprowadził 1812 mineralog niem. F. Mohs (1773–1839)
przejrzysty minerał, formujący się w duże, widoczne gołym okiem, poddawalne obróbce kryształy
kwarc, którego kryształy nie uformowały się, ponieważ nie miały odpowiednich warunków, jego kryszały są drobne, czasem są sprasowane w warstwy
Bibliografia
Bárta M., Pierwiastki chemiczne wokół nas, Warszawa 2013.
Bielański A., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 1977.
Jaroszewski W., Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, Warszawa 1966.
Oldershaw C., Ilustrowany atlas klejnotów i kamieni szlachetnych, Warszawa 2007.
Ples M., Nieznane oblicze krzemu. Co i jak można otrzymać z piasku?, „Chemia w Szkole” 2016, 6, s. 38- 43.
Smulikowski K., Minerały skałotwórcze, Warszawa 1955.
Wasilewski M., Minerał jako lek. Między starożytnością a współczesnością, Warszawa 2008.