Poważnym problemem współczesnego świata jest bezrobocie. Ze społecznego punktu widzenia jest to zjawisko polegające na tym, że część populacji zdolna i gotowa do pracy nie znajduje zatrudnienia. Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo wyrażony w procentach.

Podział bezrobocia

Bezrobocie dobrowolne – sytuacja, w której bezrobotnybezrobotnybezrobotny świadomie nie przyjmuje oferowanej pracy i nie akceptuje warunków zatrudnienia.

Bezrobocie przymusowe – bezrobocie wynikające z niemożliwości znalezienia pracy pomimo jej poszukiwania.

Bezrobocie frykcyjne (przejściowe) – występuje w każdej gospodarce, polega na przechodzeniu pracowników z jednego miejsca pracy do drugiego.

Bezrobocie strukturalne – związane jest z potrzebą zmian kwalifikacji pracowników w wyniku przemian gospodarczych, restrukturyzacji gospodarki, zamykania pewnych działalności i otwierania nowych, często związanych z wprowadzaniem innowacji technologicznych. W Polsce bezrobocie strukturalne najbardziej odczuwalne jest w regionach, w których rozwijało się górnictwo, hutnictwo czy przemysł stoczniowy.

Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) – występuje okresowo w wyniku zmian koniunktury gospodarczej. W okresie recesji zatrudnienie maleje, a w okresie wzrostu gospodarczego rośnie.

Bezrobocie utajone – bezrobocie, które jest nierejestrowane, trudne do określenia. Bezrobotni są zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy mimo gotowości do podjęcia pracy w pełnym wymiarze albo pracują na stanowiskach niewymagających posiadanych przez nich kwalifikacji lub zniechęceni przestają szukać pracy po wielu bezskutecznych próbach zatrudnienia się. Może ono też wynikać z dużej liczby zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarki.

Najwyższą stopę bezrobocia notuje się w krajach najsłabiej rozwiniętych. W Europie w większości krajów jej wartość jest niższa od 10%, a np. w Norwegii, Holandii, Danii, Luksemburgu, Austrii i Irlandii jest niższa niż 5%. W Polsce wysokość stopy bezrobocia oscyluje w ostatnich latach na poziomie 5–10%. Podobnie niskie wartości stopy bezrobocia notuje się także w USA i Japonii.

Przyczyny bezrobocia:

• zmiany w strukturze zatrudnienia (wzrost znaczenia usług),

• restrukturyzacja gospodarki,

• transformacja gospodarcza w krajach postkomunistycznych,

• prywatyzacja przedsiębiorstw,

• wzrost wydajności pracy poprzez automatyzację produkcji,

• wydłużanie czasu pracy,

• okresowe wahania koniunktury gospodarczej,

• sezonowość niektórych zawodów,

• konkurencja na światowych rynkach,

• duży przyrost naturalny w krajach rozwijających się,

• polityka państwa – podnoszenie wieku emerytalnego, skomplikowane przepisy dotyczące zakładania działalności gospodarczej,

• wysokie podatki, rozbudowany system pomocy socjalnej,

• niedostosowanie szkolnictwa do potrzeb rynku.

REtURlZYp6OdO

Ilustracja przedstawia wykres dotyczący stopy bezrobocia w Polsce od stycznia 2003 roku do stycznia 2020 roku. Na wykresie jest jedna krzywa z tendencją malejącą. W styczniu 2003 roku stopa bezrobocia wynosi 21%, następnie stopa bezrobocia spada do wartości około 9% w styczniu 2009. Rośnie do wartości prawie 15% w styczniu 2013 roku, po czym stopniowo spada do 5% w styczniu 2020 roku.

Skutki bezrobocia

Negatywne skutki bezrobocia pod względem ekonomicznym:

• zmniejszenie poziomu produkcji,

• spadek wpływów do budżetu państwa,

• rozwój tzw. szarej strefyszara strefaszarej strefy,

• środki publiczne przekazywane na walkę z bezrobociem oraz wsparcie socjalne,

• spadek kwalifikacji i umiejętności wśród bezrobotnych.

Negatywne skutki bezrobocia pod względem społecznym:

• bieda i ubóstwo,

• patologie społeczne,

• migracje zarobkowe,

• wykluczenie społeczne,

• pogarszający się ogólny stan zdrowia społeczeństwa,

• zanik statusu społecznego.

Pozytywne skutki bezrobocia:

• zwiększająca się konkurencja na rynku pracy mobilizuje społeczeństwo do zdobywania wykształcenia i nabywania nowych umiejętności,

• wyznaczanie nowych celów zawodowych i ścieżek kariery,

• lepsza produktywność pracowników, motywacja oraz dyscyplina pracy,

• popularne stają się elastyczne formy pracy,

• zmniejszona inflacja (mała presja na podnoszenie płac),

• dobra alokacja siły roboczej.

Słownik