Przeczytaj
Polska leży w środkowej Europie, między Morzem Bałtyckim na północy oraz Karpatami i Sudetami na południu. Lądowa część kraju zajmuje obszar między punktem leżącym w okolicach przylądka Rozewie (54°50N, 18°18E) a położonym w Bieszczadach szczytem Opołonek (49°00N, 22°51E) oraz zakolem Odry na zachód od Cedyni (52°51N, 14°07E) i zakolem Bugu na wschód od Strzyżowa (Zosin - 50°52N, 24°09E). Rozciągłość południkowa terytorium Polski (północ południe) wynosi 5°50
Rozciągłość południkowa powoduje różnicę w długości trwania dnia między północną i południową częścią Polski. Na północy latem dzień jest dłuższy o ponad godzinę niż na południu, a zimą przeciwnie. Konsekwencją rozciągłości równoleżnikowej jest natomiast 40‑minutowa różnica czasu słonecznego między zachodnimi i wschodnimi krańcami kraju.
Matematyczne położenie Polski
Czy wiesz, że…
Na terenie Polski, w rejonie Suchowoli, krzyżują się linie łączące skrajne punkty Europy, wyznaczając geometryczny jej środek (współrzędne punktu 53°34
Pasowość rzeźby Polski
Pod względem fizycznogeograficznym terytorium Polski wykazuje strukturę pasową, będącą konsekwencją budowy geologicznej i historii rozwoju rzeźby, m.in. ruchów górotwórczych i zlodowaceń plejstoceńskich. Niziny, czyli obszary o wysokości bezwzględnej do 300 m n.p.m., występują w północnej i środkowej części kraju i zajmują 91,4% jego powierzchni. Od południowego wschodu sąsiaduje z nimi pas wyżyn z wysokościami bezwzględnymi od 300 do 500 m n.p.m., natomiast wzdłuż południowych krańców Polski przebiegają pasma niskich (500–600 m n.p.m.), średnich (600‑1000 m n.p.m.) i wysokich gór (powyżej 1000 m n.p.m.) oddzielone od pasa wyżyn obniżeniami (kotlinami) podgórskimi.
Wysokość | Udział w |
---|---|
poniżej 0 | 0,5 |
0 - 100 | 24,1 |
100 - 200 | 50,3 |
200 - 300 | 16,5 |
300 - 500 | 5,4 |
500 - 1000 | 3,0 |
powyżej 1000 | 0,2 |
Polska | 100 |
Indeks górny Źródło danych: Mały Rocznik statystyczny Polski 2019 Indeks górny koniecŹródło danych: Mały Rocznik statystyczny Polski 2019
Na Żuławach, w sąsiedztwie wsi Raczki Elbląskie, która powszechnie uznawana jest za najniżej położony punkt Polski, depresjadepresja sięga -1,8 m n.p.m. Nowsze pomiary wskazują jednak, że w leżącej również na Żuławach wsi Marzęcino depresja przekracza 2 m p.p.m. (najniższy punkt ma 2,07 m p.p.m.). Z kolei najwyżej położonym punktem Polski jest szczyt Rysy (2 499 m n.p.m.) w Tatrach Wysokich. Całkowita deniwelacja w granicach terytorium Polski przekracza więc 2 500 m, a średnia wysokość wynosi 173 m n.p.m.
Przez terytorium Polski biegnie ważna granica fizycznogeograficzna między Europą Wschodnią a Europą Zachodnią. Wyznacza ją strefa kontaktu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej z paleozoiczną platformą zachodniej i środkowej Europy. Granica ma charakter szerokiej strefy przejściowej, w obrębie której pewne cechy stopniowo zanikają, a inne się pojawiają. Jej ogólny przebieg determinują nie tylko cechy budowy geologicznej i rzeźby powierzchni terenu, ale także cechy klimatyczne i biogeograficzne. Terytorium Polski leży bowiem w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o charakterystycznych cechach przejściowych - wpływach morskich na zachodzie i kontynentalnych na wschodzie. Najczęściej spotykanymi zbiorowiskami leśnymi są bory iglaste i lasy mieszane, a na żyznych siedliskach występują wielogatunkowe lasy liściaste. Przez teren Polski przebiegają granice zasięgu gatunków roślin właściwych dla różnych części Europy (buk, jodła, świerk i in.).
Niemal cały obszar kraju leży w zlewisku Morza Bałtyckiego, w tym ponad 90% przypada na dorzecza Wisły i Odry. Pozostałą część odwadniają rzeki przymorza i rzeki dorzecza Niemna. Niewielkie obszary należą do zlewiska Morza Czarnego i Północnego.
Wody terytorialne i morskie wody wewnętrzne
Polska jest jednym z większych, pod względem powierzchni, krajów w Europie – całkowita powierzchnia państwa wynosi 322 719 km², z czego obszar lądowy, z wodami śródlądowymi, zajmuje 311 895 kmIndeks górny 2 Indeks górny koniec2 (96,6%), a pozostała część zajęta jest przez morskie wody wewnętrzne (Zalew Szczeciński, Zalew Kamieński, część Zalewu Wiślanego oraz część Zatoki Gdańskiej) i terytorialne (pas wody odległy od linii brzegowej o 12 mil morskich, czyli o ok. 22 km). Do wód terytorialnych Morza Bałtyckiego przylega wyłączna strefa ekonomiczna sięgająca nawet 120 km od linii wybrzeża.
Wyszczególnienie | Powierzchnia (kmIndeks górny 22) | Udział w powierzchni kraju (%) |
---|---|---|
całkowite terytorium kraju | 322 719 | 100 |
obszar lądowy (łącznie z wodami śródlądowymi) | 311 895 | 96,6 |
morskie wody wewnętrzne | 2 041 | 0,6 |
morze terytorialne | 8 783 | 2,7 |
wyłączna strefa ekonomiczna | 22 595 | - |
Indeks górny Źródło danych: Mały Rocznik statystyczny Polski 2019 Indeks górny koniecŹródło danych: Mały Rocznik statystyczny Polski 2019
Granice Polski
Granice Polski podlegały zmianom na przestrzeni dziejów. Ich dzisiejszy kształt, zbliżony nieco do granic państwa Piastów, został ustalony w 1945 roku, czyli tuż po zakończeniu II wojny światowej. Porozumienie zwycięskich mocarstw miało miejsce w Jałcie i Poczdamie. Wschodnia granica została ustalona wzdłuż tzw. Linii Curzona biegnącej w znacznej części wzdłuż Bugu, natomiast zachodnią grań wyznaczała Odra i Nysa Łużycka. Do Polski jako tzw. Ziemie Odzyskane zostały włączone Warmia i Mazury, Pomorze Zachodnie, Dolny Śląsk i Śląsk Opolski.
Obecny kształt kraju, wyznaczany przebiegiem granic państwowych, jest regularny i charakteryzuje się dużą zwartością terytorialną. Świadczy o tym wspomniana powyżej zbliżona rozciągłość południkowa i równoleżnikowa (z południa na północ 649 km, z zachodu na wschód 689 km) oraz relatywnie mała wartość współczynnika rozwinięcia granicwspółczynnika rozwinięcia granic, który wynosi 1,77 i należy do najniższych w Europie (przed II wojną światową, współczynnik ten wynosił 2,95).
Łączna długość granicy Polski wynosi 3 511 km. W zdecydowanej większości jej przebieg pokrywa się z przebiegiem granic naturalnychgranic naturalnych biegnących wzdłuż rzek, górskich grani i morskiego brzegu. Pod względem fizyczno‑geograficznym największą długość, 1 337 km, ma południowy jej odcinek biegnący partiami szczytowymi gór (Karpat i Sudetów). Granica rzeczna (odcinki Bugu, Odry, Nysy Łużyckiej) to 830 km. Najkrótsza jest granica morskagranica morska wynosząca zaledwie 440 km. Długość pozostałych odcinków granicy państwa wytyczonych w sposób sztuczny, przecinających duże kompleksy leśne i obszary rolnicze, wynosi 864 km. Na 1 km granicy przypada 92 kmIndeks górny 2 Indeks górny koniec2 terytorium kraju.
Wyszczególnienie | Długość (km) | Udział w długości granic (%) |
---|---|---|
Granica państwowa | 3 511 | 100 |
• lądowa | 3 071 | 87,5 |
• morska | 440 | 12,5 |
z Rosją | 210 | 6 |
z Litwą | 104 | 3 |
z Białorusią | 418 | 12 |
z Ukrainą | 535 | 15 |
ze Słowacją | 541 | 15 |
z Czechami | 796 | 23 |
z Niemcami | 467 | 13 |
Linia brzegowa | 775 | - |
Indeks górny Źródło danych: Mały Rocznik statystyczny Polski 2019 Indeks górny koniecŹródło danych: Mały Rocznik statystyczny Polski 2019
Sąsiedzi Polski
Liczba państw graniczących z Polską zmieniała się na przestrzeni dziejów. W minionych wiekach naszymi sąsiadami były np. Turcja i Węgry (XVII w.), Rumunia i Łotwa (I poł. XX w.), Niemiecka Republika Demokratyczna, Czechosłowacja i Związek Radziecki (II poł. XX w.). Obecnie Polska graniczy z 7 krajami - Rosją na północy, Litwą na północnym wschodzie, Białorusią i Ukrainą na wschodzie, Słowacją i Czechami na południu oraz Niemcami na zachodzie. Na północy granica państwa przebiega wzdłuż linii wód terytorialnych Morza Bałtyckiego. Najdłuższa, licząca blisko 800 km, jest granica z Czechami biegnąca w znacznej części wzdłuż Sudetów. Nieco krótsze są odcinki graniczne z Ukrainą i Słowacją – długość każdego z nich przekracza 500 km. Najmniejszą długość, nieznacznie przekraczającą 100 km, ma granica z Litwą.
Słownik
obszar lądu położony poniżej poziomu morza
linia oddzielająca terytorium państwa od państw sąsiednich przebiegająca na lądzie stałym
umowna linia biegnąca wzdłuż wybrzeża naszego kraju oddalona od linii brzegowej o 12 mil morskich
granica wyznaczona wzdłuż naturalnych obiektów terenowych np. grzbietów gór, biegu rzek, brzegu morza, jeziora itp.
iloraz długości granicy jakiegoś obszaru do obwodu koła o powierzchni tego obszaru; dla koła wartość współczynnika wynosi 1, im współczynnik większy, tym granice bardziej kręte