nazizm

Definicja: nazizm

R2LKedT8n1f5A1

Czarno-biała fotografia przedstawiająca grupę mężczyzn w nazistowskich mundurach na tle flag z symbolami nazistowskimi

Nazizm (narodowy socjalizm), skrót od niem. Nationalsozialismus, to ideologia wyznawana przez faszystowski nurt polityczny powstały w Niemczech po I wojnie światowej. Czasem zamiennie ze słowem nazizm stosuje się termin hitleryzm (od twórcy ideologii Adolfa Hitlera). Nazizm był ideologią państwową w czasie sprawowania władzy w totalitarnych Niemczech przez NSDAP - Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników w latach 1933–1945.

Nazizm nie stanowi uporządkowanej doktryny politycznej czy też teorii państwa i prawa. Jest zbiorem dobrze przykrojonych idei i koncepcji politycznych, których źródła to: rasistowski socjaldarwinizmdarwinizm społecznysocjaldarwinizm (Joseph Arthur de Gobineau,  Georges Vacher de Lapouge, Houston Stewart Chamberlain) i szczególny rodzaj rasizmu:  antysemityzmantysemityzmantysemityzm. Ideologię nazizmu wyłożył Adolf Hitler w Mein Kampf (1925) i Alfred Rosenberg w Micie dwudziestego wieku (1930).

W nazizmie można wyróżnić dwie, przejęte z faszyzmu włoskiego zasady: państwa wodzowskiego i elitaryzmu władzy.

„Zasada wodzostwa” (Fűhrerprinzip)

Bezwzględny, polityczno‑prawny obowiązek posłuszeństwa wobec dyktatora: Wódz ma zawsze rację (Der Fűhrer hat immer Recht). Relacja między wodzem a członkami partii była budowana na wzór więzi łączącej drużynę z germańskim wodzem oraz na lojalności aż do oddania życia włącznie. Od tłumów wódz żądał jedynie aklamacjiaklamacjaaklamacji podjętych przez niego decyzji.

R1TG7W8A70V6F

Zdjęcie przedstawia przemawiającego w Reichstagu Hitlera. Stoi on przy mównicy. Po jego obu stronach siedzą mężczyźni w wojskowych mundurach.

Elitaryzm władzy

R1w08CyEJcUST1

Zdjęcie przedstawia jadącego otwartym samochodem Hitlera. Mężczyzna ubrany jest w mundur, stoi wsparty o przednią szybę. Samochód otacza tłum ludzi pozdrawiający go uniesionymi rękami w geście nazistowskim. Na pobliskich budynkach wiszą niemieckie flagi ze swastykami.

W III Rzeszy obowiązywała zinstytucjonalizowana prawnie zasada hierarchii społecznej dzieląca społeczeństwo na „wspólnotę narodową” i pozostających poza nią „wrogów” (marksistów, „dekadentów”, liberałów, pacyfistów). W tej grupie znajdowały się również jednostki „obce rasoworasarasowo” (nie‑Niemcy, np. Romowie, Słowianie, a przede wszystkim Żydzi). Na czele państwa nazizm umieścił hitlerowską elitę władzy (NSDAP), wyselekcjonowaną grupę z wyłącznym uprawnieniem do rządzenia.

Teorie rasistowskie i nazizm w praktyce społecznej zaowocowały w XX w. bestialstwem niespotykanym w dziejach cywilizacji. Doprowadziły do celowego ludobójstwa poprzez stworzenie sieci obozów masowej zagłady. W większości nowoczesnych ustrojów demokratycznych odwoływanie się do ideologii nazistowskiej jest zakazane prawem.

Doktryna

Rasizm dzisiaj

Nawiązanie do terminologii czy emblematów nazistowskich jest zakazane w większości cywilizowanych krajów, a partie otwarcie neonazistowskie mają znaczenie marginalne. Jednakże należy zwrócić uwagę na fakt, iż mimo że rasizm został potępiony, a pojęcie rasy uległo dekonstrukcji, tożsamość rasowa jest jedną z najważniejszych tożsamości kolektywnych. Wbrew faktom, że rasa nie istnieje, uprzedzenia i konflikty rasowe wciąż mają miejsce nawet we współczesnych demokracjach liberalnych, z tym zastrzeżeniem, że termin rasa zastąpiony został terminem grupa etniczna, a termin rasizm – terminem ksenofobiaksenofobiaksenofobia.

Oponenci

R44A0XTh7AQ1W1

Plakat przedstawia karykaturę. Ścieżką idą dwaj mężczyźni, trzymając się za rękę. Mężczyzna od lewej jest niemal nagi. Jest wysoki, bardzo szczupły. Na głowie ma czapkę z napisem SPD. W prawej ręce trzyma maczugę. Z ramion mężczyzny wyrastają ogromne, białe skrzydła. Idący po prawej stronie mężczyzna jest mały i chorobliwie otyły. W lewej ręce trzyma worek z napisem: 100000. W tle za mężczyznami widoczne są małe swastyki.

Przeciwnikami ideologii nazistowskiej są w zasadzie wszystkie nurty ideowe: marksiści, socjaldemokraci, liberałowie oraz katolicka nauka społeczna. Mocnym głosem sprzeciwu wobec polityki III Rzeszy, choć dla wielu niewystarczającym, była encyklika papieża Piusa XI: Mit brennender Sorge (Z palącą troską) (1937), która krytycznie odniosła się do sytuacji politycznej w Niemczech. W kościele protestanckim również uformował się ruch antynazistowski. We wrześniu 1933 r. powstała organizacja Przymierze Pastorów (Pfarrernotbund). W 1934 w Barmen ewangeliccy pastorowie podpisali deklarację, która potępiała nazistowskie działania zmierzające do usuwania osób pochodzenia żydowskiego ze wspólnot protestanckich. Sprzeciwiano się w niej również nazistowskim próbom zawłaszczenia życia duchowego i prześladowaniu pastorów. W środowiskach studenckich uformowała się organizacja Biała Róża (Weisse Rose) zajmująca się kolportażem ulotek potępiających nazizm i pisaniem antynazistowskie haseł na murach. Jednym z młodych aktywistów był Hans Scholl, który ostatecznie został ujęty przez gestapo i wraz z siostrą Sophie i przyjacielem Christophem Probstem zgilotynowany. Zdążył jednak przed śmiercią wykrzyknąć „Niech żyje wolność!”, co zainspirowało młodych do dalszego oporu. Nazizmowi równie mocno sprzeciwiały się środowiska liberalne, które oponowały przeciwko kultowi jednostki, starały się nadal wspierać moralne idee demokratyczne i stanowczo potępiały wszelkie ruchy totalitarne.

Słownik