Przeczytaj
Biblia – dzieło wielu autorów
Biblia została napisana przez kilkudziesięciu autorów na przestrzeni ponad tysiąca lat, dlatego trudno ustalić czas tworzenia poszczególnych ksiąg. Niektóre fragmenty Księgi Wyjścia spisano jeszcze w czasach Mojżesza (XV‑XIII w. p.n.e.), natomiast Apokalipsę napisał św. Jan prawdopodobnie pod koniec I w. n.e. Teksty tworzono w różnych warunkach politycznych i gospodarczych, w trzech językach: hebrajskim, aramejskim, greckim. Analizując poszczególne fragmenty Biblii, można zauważyć, że nie wszyscy autorzy byli ludźmi wykształconymi, biegłymi w sztuce pięknego pisania. Czynniki te wiodą do jednego wniosku: Biblia to dzieło niejednorodne stylistycznie.
Księgi biblijne
Poszczególne księgi ze względu na temat i charakter dzielą się na:
Biblia to również bogactwo gatunków literackich:
Nazwa gatunku | Definicja |
---|---|
apokalipsa | objawienie zawierające proroctwo dotyczące przyszłości, zwłaszcza w czasach ostatecznych, np. Apokalipsa św. Jana |
hymn | uroczysta pieśń na cześć Boga lub szczególnie docenianej wartości, np. Hymn do miłości, wchodzący w skład I Listu do Koryntian św. Pawła |
kazanie | gatunek literatury użytkowej, przemowa o charakterze religijnym lub politycznym, np. wygłoszone przez Jezusa Kazanie na górze (zawierające osiem błogosławieństw) |
list | gatunek literatury stosowanej, pisemna wypowiedź skierowana do określonego adresata (osoby lub społeczności), zawierająca rady dotyczące zachowania i wzorców moralnych, np. Listy Apostolskie |
modlitwa | wypowiedź skierowana do Boga w imieniu pojedynczej osoby lub zbiorowości, np. Ojcze nasz – modlitwa, której nauczał Jezus w ramach Kazania na górze |
przypowieść | alegoryczna opowieść, której fabuła ma charakter budującego przykładu moralnego, np. Przypowieść o siewcy |
psalm | pieśń religijna, w której wyrażano względem Boga: prośby, podziękowania, przeprosiny, pochwały; Księga Psalmów |
kronika | gatunek prozatorski zazwyczaj chronologicznie opisujący dzieje przeszłe lub współczesne autorowi, np. Pierwsza Księga Kronik, Druga Księga Kronik |
Style biblijne
Styl biblijny Pisma Świętego jest zróżnicowany. Wynika to m.in. z faktu, że teksty poszczególnych ksiąg powstawały w ciągu ponad tysiąca lat i były przekazywane najpierw ustnie, a potem utrwalane w piśmie. Zadaniem autorów ksiąg biblijnych było przede wszystkim przekazywanie Bożej myśli. Musieli przy tym trafić do prostego słuchacza, dlatego teksty nasycili symbolamisymbolami i analogiami, a abstrakcyjne pojęcia zastąpili obrazami. Bibliści wskazują na kilka głównych stylów typowych dla Pisma Świętego:
hieratyczny: uroczysty, podniosły, wykorzystywany do przekazania treści mówiących o Bogu;
objawiający: cechą charakterystyczną jest użycie formy 1. osoby liczby pojedynczej;
liturgiczny: przejawiający się m.in. użyciem słów: amen, alleluja, hosanna itp., uwydatniający się w aklamacjach, czyli uroczystych wezwaniach, śpiewach całej wspólnoty, która potwierdza słowa kapłana (amen) lub dziękuje (Bogu niech będą dzięki), ewentualnie przygotowuje do słuchania ewangelii (alleluja, hosanna);
mądrościowy: wyrażany za pomocą sentencjisentencji i anegdotanegdot;
kaznodziejski: zauważalny zwłaszcza w Nowym Testamencie, moralizatorski;
jurydyczny: widoczny głównie w Pięcioksięgu Mojżeszowym, zawierający pouczenia, wskazania, które odnoszą się do norm postępowania;
apokaliptyczny: cechuje go symbolika i opisy tajemniczych wizji.
Styl biblijny
Mimo wielu różnic pozwalających na wyodrębnienie wspomnianych stylów, język Biblii ma sporo powtarzających się cech, które sprawiają, że można mówić o jednym stylu biblijnym. Należą do nich:
symbolesymbole i alegoriealegorie, np. baranek, wąż, ziarno, wdowi grosz,
metafory i porównania,
inwersjeinwersje, czyli szyk przestawny,
powtórzenia (w tym powtarzanie spójników),
krótkie zdania współrzędnie złożone, często rozpoczynane przez spójniki,
paralelizmparalelizm składniowy (podobieństwo składniowe),
używanie imiesłowowych równoważników zdań z imiesłowem przysłówkowym uprzednim,
stosowanie przydawki wyrażonej zaimkiem (twój, mój, jego).
W czasach nowożytnych wielu twórców nadawało swoim dziełom cechy stylu biblijnego. Zazwyczaj decydowali się na, by podkreślić wagę poruszanych problemów. Z zasobów stylu biblijnego korzystali m.in.: polski kaznodzieja Piotr Skarga w Kazaniach sejmowych (1597 r.), ważny barokowy poeta Wespazjan Kochowski w Psalmodii polskiej (1695 r.) , romantyczny wieszcz Adam Mickiewicz w Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego (1832 r.) .
Cytaty
Słownik
(gr. aphorismós – definicja) – błyskotliwe, zwięzłe, zwykle jednozdaniowe sformułowanie potwierdzające ogólnie przyjętą prawdę
(gr. allēgoría – mówienie obrazowe) – motyw w dziele literackim, który poza znaczeniem dosłownym posiada także sens ukryty, nieoczywisty. Alegoria w odróżnieniu od symbolu posiada jedno, utrwalone w kulturze znaczenie
(gr. anékdotos – nie opublikowany) – sytuacyjne krótkie opowiadanie dotyczące zdarzeń zabawnych lub nietypowych, o często zaskakującym zakończeniu
(łac. inversio – odwrócenie) – szyk przestawny wyrazów w zdaniu, odczuwany jako nietypowy
(gr. parallēlismós – zestawienie, porównanie) – podobieństwo konstrukcyjne lub treściowe
(łac. senentia – sąd, opinia) – krótkie sformułowanie wyrażające myśl o charakterze moralnym, filozoficznym, psychologicznym
(gr. sýmbolon – znak rozpoznawczy) – motyw w dziele literackim, który wnosi sensy ukryte i nieoczywiste. Symbol w odróżnieniu od alegorii może być wieloznaczny