W obrębie rośliny możemy wyróżnić dwa rodzaje transportu wody i soli mineralnych: tzw. transport krótkodystansowy (od komórki do komórki) i transport długodystansowy (w elementach ksylemuksylem (drewno)ksylemu). Aby woda mogła dotrzeć do najdalszych i najwyższych partii rośliny, musi najpierw pokonać drogę w poprzek korzenia. Z gleby przez włośniki dostaje się do komórek miękiszowych kory pierwotnej. Następnie pokonuje endodermę, czyli wewnętrzną warstwę komórek kory pierwotnej, która odgrywa istotną rolę w transporcie wody i soli mineralnych. W końcu przenika do komórek walca osiowego, a stamtąd do elementów ksylemu (naczyń lub cewek). Dopiero wtedy woda wraz solami mineralnymi – jako sok ksylemowy – przemieszcza się daleko w górę rośliny. Na wstępie rozważań o transporcie długodystansowym nasuwa się pytanie: czy woda jest w górę rośliny „zasysana” czy raczej „tłoczona”?

Dzięki transportowi aktywnemu jonów z komórek walca osiowego do wnętrza elementów ksylemu (wbrew gradientowi stężeń, z nakładem energii) sok ksylemowy osiąga wyższe stężenie jonów niż występujące w komórkach walca osiowego. Potencjał wodypotencjał wodyPotencjał wody soku ksylemowego obniża się wtedy w stosunku do potencjału wody komórek walca osiowego, a powstała różnica potencjałów między komórkami sprawia, że woda napływa do elementów ksylemu. Stale napływająca w ten sposób do elementów ksylemu (naczyń lub cewek) woda wywołuje ciśnienie, które „tłoczy” sok ksylemowy w górę rośliny. Ciśnienie to nazywamy parciem korzeniowym.

Parcie korzeniowe jest jednak ciśnieniem zbyt słabym, żeby przeciwstawić się sile grawitacji i popchać płyn w górę na więcej niż kilka metrów. Z tego powodu w przewodzeniu wody w roślinieprzewodzenie wody w roślinieprzewodzeniu wody w roślinie współdziała z nim transpiracjatranspiracjatranspiracja, która powoduje pasywne zasysanie wody i soli mineralnych.

Parcie korzeniowe ma szczególne znaczenie np. w nocy, podczas ciepłego dnia z dużą wilgotnością powietrza oraz wczesną wiosną, gdy roślina nie ma jeszcze liści, ponieważ wtedy transpiracja jest mocno ograniczona lub nie zachodzi wcale i transport wody odbywa się głównie dzięki niemu. Skutkiem parcia korzeniowego są eksudacja i gutacja.

Nazywana także „płaczem roślin”. Jest to wydzielanie się płynu z uszkodzonej powierzchni pędu (pnia) lub korzenia (po odcięciu części nadziemnej). Wydzielony płyn (eksudat) zawiera rozpuszczone w wodzie jony soli i proste związki organiczne, a także niektóre fitohormonyfitohormonyfitohormony. Eksudacja wynika z silnego parcia korzeniowego. Intensywna eksudacja jest właściwością nielicznych gatunków roślin. U drzew umiarkowanego klimatu (np. klonów, brzóz) pojawia się na wiosnę przed rozwojem liści, u palm – przed zakwitaniem.

R1mXliSom1SkR

Zdjęcie przedstawia łodygę zielonej rośliny przeciętą na pół. Z miejsca przecięcia wypływa półprzeźroczysta, żłocista substancja, która spływa w dół łodygi.

RMO0SkpL676LA

Zdjęcie przedstawia uszkodzony pień drzewa, z którego wypływa półprzeźroczysta, złocista substancja. Krople soku rośliny są ze sobą połączone tworząc większą, nieregularną kulę, spoczywającą na korze drzewa.

RAGu8cUjOxjwr1

Zdjęcie przedstawia zielony liść rośliny. Na jego krawędzich, w regularnych odstępach, znajdują się okrągłe, przeźroczyste krople.

Gutacja (łac. gutta – kropla) to wydzielanie wody w postaci kropel przez rośliny lądowe i niektóre grzyby. U roślin woda jest wydzielana przez specjalne twory, hydatodyhydatodyhydatody, znajdujące się na brzegach lub na końcu liścia w miejscach zakończenia wiązek przewodzących. Wyróżnia się:

• hydatody epidermalne – specjalne komórki skórki (niekiedy typu włosków), zwykle z nierównomiernie zgrubiałą ścianą komórkową, przez którą w pewnych miejscach przecieka woda;

• hydatody epitemalne – utwory ze specjalną tkanką miękiszową (zwaną epitemem), do której dochodzi zakończenie wiązki przewodzącej. Woda wypływa z epitemu na powierzchnię przez por zmodyfikowanego aparatu szparkowegoaparat szparkowyaparatu szparkowego.

Gutacja jest wynikiem działania parcia korzeniowego. Występuje np. u nasturcji, zbóż, roślin obrazkowatych.

R1JSXFIEhnOSh

Zdjęcie przedstawia zieloną łodygę skrzypu polnego. Na jego kłączach, w regularnych odległościach od siebie znajdują się przeźroczyste krople.

RlSdUliyP1aey

Zdjęcie przedstwia przybliżenie na zielony liść rośliny. Na jego krawędzich znajdują się okrągłe, przeźroczyste krople.

RvALE49YUhWKp

Zdjęcie przedstawia grzyby o białym kapeluszu, przypominającym puchaty koc. W otworach jego kapelusza widoczne są krwistoczerwone krople cieczy, które odbarwiają kapelusz na jasnoróżowy kolor.

Słownik