Przeczytaj
Geneza wojen
Wojna o niepodległość Izraela
kolor różowy – obszar zdobyty przez Izrael,
kolor zielony – obszary pod kontrolą Egiptu i Jordanii, kolor fioletowy – corpus separatum: Jerozolima nie miała być ani żydowska, ani arabska.
Na mocy decyzji ONZ z 29 listopada 1947 roku na terenie byłego brytyjskiego mandatu Palestyny miały zostać utworzone dwa niepodległe państwa: żydowskie (56% ziem) i arabskie (42% ziem). Pozostałe 2% terytorium, na którym znajdowały się tzw. miejsca święte trzech wielkich religii monoteistycznych, miały zostać umiędzynarodowione.
Państwa arabskie nie uznały podziału Palestyny. W 1948 roku król Jordanii Abdullah ogłosił się jej władcą i protektorem. 14 maja – w tym samym dniu, w którym Żydowska Rada Narodowa proklamowała powstanie państwa Izrael – wojska Egiptu, Libanu, Syrii i Arabii Saudyjskiej przystąpiły do walki mającej na celu zniszczenie Izraela. Ponieważ izraelskie siły zbrojne były jeszcze w fazie formowania, ciężar obrony wzięły na siebie oddziały Hagany, będącej paramilitarną jednostką samoobrony. Przełomem o znaczeniu psychologicznym było powstrzymanie po tygodniu arabskiej ofensywy w dolinie Jordanu, a przełomem o znaczeniu militarnym – powołanie po dwóch tygodniach Sił Obrony Izraela.
Izraelczycy nie przyjęli planu pokojowego ONZ, który zakładał oddanie pustyni Negew Arabom i włączenie Galilei do Izraela. Plan odrzuciła również strona arabska. Izrael przeszedł do kontrofensywy. Sukcesy zawdzięczał zarówno błyskawicznemu stworzeniu lotnictwa wojskowego (głównie dzięki pomocy USA), jak i wewnętrznym konfliktom w obozie arabskim. De facto każde z państw prowadziło własną wojnę, co umożliwiło Izraelowi przyjęcie taktyki stopniowej eliminacji kolejnych wrogów. Jako pierwsze wyparte zostały oddziały egipskie, a wojska izraelskie w pogoni za nimi zapuściły się aż na półwysep Synaj. Również na pozostałych frontach Żydzi mieli wyraźną przewagę. W wyniku układów pokojowych podpisywanych od stycznia do kwietnia 1949 roku – kolejno z Egiptem, Libanem i Syrią – Izrael powiększył swoje terytorium o prawie 7 tys. kmIndeks górny 22. Państwo arabskie w Palestynie nie powstało w ogóle.
Kryzys sueski
Kryzys sueski 1956
Biało‑czarny film przedstawia Kanał sueski, przez który płyną statki handlowe, pasażerskie, łodzie motorowe oraz stoi zacumowany statek wojskowy.
Przyczyny
Główną przyczyną kolejnej wojny była decyzja prezydenta Egiptu, Gamala Abdela Nasera, o nacjonalizacji Kanału Sueskiego (łamała ona postanowienia podpisanej przez Egipt Konwencji o wolności żeglugi na Kanale Sueskim). Stosunki zaostrzyły się już w 1955 roku, kiedy Egipt zamknął cieśninę Tiran dla statków izraelskich.
Biało‑czarny film przedstawia wiwatujący tłum ludzi w letnich strojach z lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku, a następnie moment wciągania na maszt flagi Egiptu przez żołnierzy w białych mundurach. Kolejna scena prezentuje marynarzy stojących w rzędach i prezentujących broń.
29 października 1956
Izrael, działając w porozumieniu z Wielką Brytanią i Francją, wkroczył na półwysep Synaj.
Biało‑czarny film przedstawia sceny z przeprawy żołnierzy izraelskich z brzegu na brzeg. Żołnierze płyną niewielkimi łodziami, a także idą w bród przez wodę. Na drugim brzegu kłębi się czarny, gęsty dym od dużego wybuchu. Następna scena pokazuje przemarsz oddziałów pieszych po otwartym terenie. Kolejna przebitka przedstawia płynące wodą szalupy z żołnierzami oraz w tle wojskowe statki. Są także lecące samoloty, które zrzucają bomby. Ukazane są spowodowanie przez nie wybuchy.
Listopad 1956
W następnych dniach samoloty brytyjskie i francuskie nieustannie bombardowały egipskie cele wojskowe. Izraelskie wojska lądowe 5 listopada dotarły do kanału, podczas gdy brytyjsko‑francuski oddział desantowy został zrzucony na Port Said i Port Fuad.
Biało‑czarny film przedstawia lecące po niebie w szyku cztery samoloty myśliwskie, a następnie jeden bombowiec. Kolejna przebitka przedstawia trzy statki wojskowe płynące jeden za drugim.
„Bezstronne siły”
W oficjalną wersję, że wojska brytyjsko‑francuskie są w rejonie walk jedynie po to, by jako bezstronne siły zapobiec eskalacji konfliktu, nikt nie wierzył. Obydwa państwa za swą awanturniczą politykę zostały potępione przez ONZ.
Biało‑czarny film przedstawia defiladę i przegląd wojsk. Żołnierze maszerują w kolumnach, następnie wysoki stopniem oficer przechodzi między stojącymi na baczność żołnierzami. Ukazana jest sceny dekorowania żołnierza medalem. Kolejne sceny pokazują jadące czołgi i samochody terenowe, w których siedzą uzbrojeni żołnierze.
Grudzień 1956
W wyniku międzynarodowych nacisków Brytyjczycy i Francuzi wycofali się z Egiptu w grudniu 1956 roku. Izrael oddał półwysep Synaj, ale osiągnął to, co zamierzał – odblokowanie dla swojej żeglugi Cieśniny Tirańskiej. Ze Strefy Gazy Izrael wycofał się ostatecznie w marcu 1957 roku.
Biało‑czarny film przedstawia otwarte okno, w kolejnych kadrach ukazane są zbombardowane budynki mieszkalne. Są pozbawione okien i drzwi, częściowo zburzone. Na ulicach leży gruz. W ścianach budynków znajdują się liczne dziury po pociskach. Przed jednym, z budynków stoi grupa mężczyzn. Kilku z nich jest rannych, mają na głowach bandaże. Jest także widok ulicy miejskiej, po której idzie wiele osób. Na ulicy znajdują się liczne, porozrzucane worki wypełnione nieznaną zawartością. W kolejnych scenach widać żołnierzy wyjmujących puste nosze z samochodów ciężarowych, a także stojących przy ciężarówkach żołnierzy z karabinami na ramionach. Są także tłumnie zgromadzeni ludzie na nabrzeżu portowym.
Wojna sześciodniowa
W drugiej połowie lat 60. napięcie w stosunkach izraelsko‑arabskich ponownie zaczęło narastać. Syria, zaniepokojona izraelską inicjatywą doprowadzania wody z Jeziora Tyberiadzkiego do pustyni Negew i związanymi z tym działaniami podejmowanymi również w strefie zdemilitaryzowanej pomiędzy Syrią a Izraelem, zarzuciła Izraelowi naruszanie jej integralności terytorialnej i wezwała państwa arabskie do wypowiedzenia wojny państwu żydowskiemu. Również państwa arabskie zamierzały wykorzystać problem niedoboru wody w regionie przeciwko Izraelowi – Liga Państw Arabskich w 1964 roku zatwierdziła plan zmiany kierunku górnego biegu dwóch z trzech źródeł rzeki Jordan, co odcięłoby ich dopływ do Jeziora Tyberiadzkiego i pozbawiło Izrael większości wody zdatnej do picia.
Egipt i Syria zawarły wówczas porozumienie o współpracy wojskowej na wypadek izraelskiej napaści. Również Jordania przeprowadziła mobilizację swoich wojsk, przyczyniając się do zwiększenia napięcia w regionie. ONZ podjęła próbę pokojowych mediacji, jednak bezskutecznie. Sytuację wykorzystał Związek Sowiecki, który przekazał egipskiemu wiceprezydentowi Anwarowi Sadatowi fałszywą informację o koncentracji izraelskich sił zbrojnych przy granicy z Syrią.
Egipcjanie, przekonani, że Izrael przygotowuje się do inwazji, zarządzili mobilizację armii i rozpoczęli remilitaryzacjęremilitaryzację półwyspu Synaj. Zażądali również wycofania z tego terenu międzynarodowych sił pokojowych ONZ. Sekretarz Generalny ONZ podjął kolejną próbę mediacji, lecz ani strona egipska, ani izraelska nie były nią zainteresowane. W rezultacie ONZ ewakuowała swoją misję z półwyspu Synaj i Strefy Gazy.
Egipt podjął decyzję o zamknięciu Cieśniny Tirańskiej dla statków płynących do Izraela, co rząd izraelski uznał za akt agresji, „pierwszy strzał w nowej wojnie”. Kolejne państwa arabskie deklarowały poparcie dla stanowiska Syrii, Egiptu i Jordanii. Nasilała się też agresywna retoryka przywódców państw arabskich, którzy mówili o tym, że już samo istnienie państwa izraelskiego jest aktem agresji. W tej sytuacji Izrael zdecydował się na wojnę prewencyjną.
5 czerwca rano izraelskie samoloty myśliwsko‑bombowe zniszczyły lotniska w Egipcie, a po południu – w Syrii, Jordanii i Iraku. Następnie wojska lądowe opanowały Strefę Gazy, a do 7 czerwca cały półwysep Synaj. Wojska jordańskie przejściowo zajęły strefę zdemilitaryzowaną, jednak wojska izraelskie w wyniku udanego kontrataku nie tylko błyskawicznie odzyskały utracone terytoria, lecz także zajęły Zachodni Brzeg Jordanu. Najtrudniejsza sytuacja była na froncie syryjskim, gdzie trwał ostrzał wschodniej Galilei. Oddziały syryjskie wdarły się ponadto 20 km w głąb terytorium Izraela. W wyniku szybkiego przegrupowania armii Żydzi odparli przeciwnika i zajęli Wzgórza Golan. Ich ofensywa zagroziła też Damaszkowi. W wyniku wojny sześciodniowej Izrael zajął również całą Jerozolimę, ze wzgórzem świątynnym włącznie.
Dzięki mediacji ONZ działania zbrojne zakończyły się 10 czerwca. Izrael zatrzymał półwysep Synaj, Zachodni Brzeg Jordanu, Strefę Gazy i Wzgórza Golan.
Wojna Yom Kippur
Dzień żydowskiego Święta Pojednania (Yom Kippur) w 1973 roku stał się jednak początkiem kolejnej wojny. Świat arabski – chcąc wziąć odwet za dotychczasowe przegrane i odzyskać utracone terytoria – przygotował operację „Iskra”. Główne uderzenie przeprowadzono na frontach egipskim i syryjskim 6 października.
Izraelski wywiad miał informacje o nadchodzącej wojnie, między innymi od Aszrafa Marwana, zięcia byłego prezydenta Egiptu, który prawdopodobnie był podwójnym agentem. Generałowie zlekceważyli jednak zagrożenie.
Zwolennikami takiego rozwiązania byli premier Golda MeirGolda Meir oraz minister obrony Mosze DajanMosze Dajan. Groźba ataku atomowego skłoniła do interwencji USA, które otworzyły dla odciętych od zaopatrzenia i sparaliżowanych sił Izraela most powietrzny. Dzięki temu wojska izraelskie mogły przejść do kontrataku. Na froncie syryjskim ponownie zagroziły Damaszkowi. Na półwyspie Synaj 14 października doszło do bitwy pancernej, która zakończyła się spektakularnym zwycięstwem Izraela. Części sił izraelskich pod dowództwem gen. Ariela Szarona udało się przedostać do Afryki, a wojska egipskie znalazły się w okrążeniu.
Wcześniej do akcji włączył się ZSRS, który już 10 października przerzucił swoje wojska w rejon Bliskiego Wschodu, a następnie postawił Izraelowi ultimatum. Wywiad izraelski donosił, że Leonid BreżniewLeonid Breżniew szykuje się do użycia broni atomowej. ZSRS wycofał się w końcu z tych planów.
W wyniku mediacji ONZ 24 października zakończono działania wojenne. Izrael utrzymał większość zdobyczy terytorialnych z czasów wojny sześciodniowej. Z półwyspu Synaj wycofał się w 1974 roku na mocy układu Synaj I. Na Wzgórzach Golan stacjonują Doraźne Siły Zbrojne ONZ, w skład których wchodzi również polski kontyngent wojskowy.
Normalizacja stosunków
Procesowi pokojowemu na Bliskim Wschodzie patronowały głównie Stany Zjednoczone. Z inicjatywy prezydenta Jimmy’ego Cartera w Camp David premier Izraela Menachem Begin spotkał się z prezydentem Egiptu Anwarem Sadatem. Rozmowy toczyły się w dniach 5–17 września 1978 roku. W wyniku podpisanego układu obydwa państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne i zadeklarowały demilitaryzację obszarów przygranicznych. Zapowiedziały również podpisanie ostatecznego traktatu pokojowego, co nastąpiło 26 marca 1979 roku w Waszyngtonie. Na mocy traktatu Izrael zwrócił Egiptowi półwysep Synaj. Pokój zawarty z Egiptem zapoczątkował całą serię negocjacji mających na celu ostateczne uspokojenie sytuacji na Bliskim Wschodzie.
Rozmowy z Jordanią toczyły się w Madrycie i Waszyngtonie. Rolę mediatora pełniły Stany Zjednoczone. Porozumienie wstępne podpisano we wrześniu 1993 roku w Waszyngtonie. Uroczysta ceremonia podpisania aktu właściwego miała miejsce na granicy między Izraelem a Jordanią, w Ejn Ewrona, 26 października 1994 roku. W imieniu Izraela podpisał go premier Icchak Rabin, w imieniu Jordanii – premier Abd as‑Salam Madżali. Jako świadek podpis złożył prezydent USA Bill Clinton. Na mocy układu Izrael przekazał Jordanii część pustyni Negew, którą Jordania z kolei miała wydzierżawić izraelskim osadnikom. Obydwa państwa zobowiązały się do wspólnej walki z fundamentalizmemfundamentalizmem islamskimislamskim. Uregulowano problem korzystania z wody Jordanu oraz zapowiedziano współfinansowanie budowy kanału między Morzem Martwym a zatoką Akaba. Jerozolima pozostała w granicach Izraela, jednak król Jordanii, Husajn ibn Talal, jako strażnik miejsc świętych islamu został opiekunem Wzgórza Świątynnego.
Kwestia Autonomii Palestyńskiej
Najtrudniejszym do rozwikłania problemem pozostaje kwestia Palestyńczyków zamieszkujących terytorium Izraela. Ich celem jest niepodległe państwo, na którego utworzenie stracili szansę w wyniku wojny 1948–1949. Domagają się również praw do Jerozolimy. Na forum ONZ sprawa była zwykle blokowana przez Stany Zjednoczone. Nawet jeśli udało się przyjąć odpowiednie rezolucje, Izrael je ignorował. Lekceważenie świata arabskiego przychodziło Żydom tym łatwiej, że Arabowie byli wewnętrznie podzieleni.
Palestyńczycy również znacznie się między sobą różnili, jeśli chodzi o poglądy na temat metod odzyskania niepodległości. Na początku lat 60. istniały:
Palestyński Narodowy Ruch Wyzwolenia (Al‑FatahAl‑Fatah) z Jaserem Arafatem na czele,
Ludowy Front Wyzwolenia PalestynyLudowy Front Wyzwolenia Palestyny,
Ludowo‑Demokratyczny Front na rzecz Wyzwolenia Palestyny,
liczne mniej znaczące ugrupowania.
W 1964 roku Al‑Fatah, LFWP oraz LDFWP powołały wspólną strukturę polityczną – Organizację Wyzwolenia PalestynyOrganizację Wyzwolenia Palestyny (OWP), której przywództwo od 1969 roku objął Jaser Arafat. W swoim programie OWP ogłosiła, że jej celem jest zniszczenie Izraela oraz utworzenie świeckiego państwa palestyńskiego. Bazy organizacji znajdowały się w Jordanii i Libanie, co w 1982 roku doprowadziło do interwencji podjętej przez Izrael na terenie Libanu. Współpraca z grupami terrorystycznymi wpłynęła negatywnie na wizerunek OWP, więc Arafat zdecydował się ograniczyć zamachy jedynie do terytorium Izraela. Na mocy porozumienia z Camp David Palestyńczycy mieszkający na Zachodnim Brzegu Jordanu otrzymali prawo do powołania autonomicznego samorządu. Ponieważ Izrael ociągał się z pełną realizacją postanowienia, w 1985 roku doszło do oficjalnego zawarcia przymierza przeciw Izraelowi przez króla Husajna oraz Jasera Arafata.
W 1987 roku na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy wybuchła I intifadaintifada. Rok później król Husajn przekazał OWP Zachodni Brzeg Jordanu okupowany wciąż przez żołnierzy izraelskich. W Algierze w dniach 14–15 listopada 1988 roku zebrał się emigracyjny parlament – Narodowa Rada Palestyny – i uroczyście proklamował powstanie suwerennego państwa palestyńskiego na terytorium przyznanym rezolucją ONZ z 1947 roku. Tym samym uznano również istnienie Izraela. Gestem dobrej woli, choć – jak pokazała przyszłość – pozbawionym znaczenia, było wyrzeczenie się terroryzmu jako metody walki. Państwo bez terytorium zdobyło poparcie społeczności międzynarodowej. W styczniu 1993 roku izraelski KnesetKneset anulował prawo zakazujące utrzymywania kontaktów z OWP, wyrażając w ten sposób wolę części społeczeństwa żydowskiego.
Sytuacja gwałtownie pogorszyła się w 2000 roku, kiedy wybuchła II intifada. Według Palestyńczyków zostali oni do powstania sprowokowani przez demonstracyjną wizytę gen. Ariela Szarona na Wzgórzu Świątynnym. Żydzi z kolei twierdzili, że intifada była przygotowywana od dłuższego czasu, a pobyt Szarona na Wzgórzu był jedynie pretekstem. Na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy powstanie tłumione było przez regularne oddziały izraelskie za pomocą czołgów i śmigłowców bojowych.
Zamieszki wybuchły także w Jerozolimie. Wygrana partii Szarona w wyborach w lutym 2001 roku oznaczała dalsze zaostrzenie sytuacji. Nowy premier zdecydował się na użycie samolotów F‑16. ONZ wydawała się bezsilna. Wydarzenia z 11 września 2001 roku wpisały walkę z Palestyńczykami w ogólnoświatową wojnę z terroryzmem. Arafat został zamknięty w areszcie domowym w Ramallah, co odbierało mu możliwość działań.
Szaron natomiast wprowadził w życie „politykę buldożerów”. Po każdym zamachu terrorystycznym do palestyńskich miasteczek podejrzanych o ukrywanie bojowników wdzierały się buldożery, które zmieniały całą infrastrukturę w rumowisko, a następnie do akcji wchodziły oddziały pancerne. Po stronie palestyńskiej w odpowiedzi wyrastały kolejne organizacje terrorystyczne, z których największy rozgłos zyskała Brygada Męczenników Al‑AksaBrygada Męczenników Al‑Aksa. Nastąpiło natężenie nienawiści na niespotykaną skalę. Rada Bezpieczeństwa ONZ zdołała przemówić jednym głosem dopiero we wrześniu 2002 roku, kiedy to nakazała oddziałom izraelskim wycofanie się z rejonów zamieszkiwanych przez Palestyńczyków. Szaron rezolucję wykonał, co nie oznaczało jednak zakończenia walk.
W 2003 roku w wyniku rozmów przedstawicieli USA, Rosji oraz ONZ i Unii Europejskiej powstał plan pokojowy zwany „mapą drogową”. Jego realizację przewidziano w trzech etapach.
Premierzy: Izraela – Ariel Szaron oraz nowo powołany w Autonomii Palestyńskiej – Mahmud Abbas przyjęli plan. Zdecydowanie odrzuciły go jednak HamasHamas i Islamski Dżihad. Wprawdzie prezydentowi George'owi W. Bushowi udało się doprowadzić do rozmów na szczycie w Szarm el‑Szejk, których pośrednim efektem było zawieszenie broni zaaprobowane przez ugrupowania ekstremistyczne, sukces jednak był krótkotrwały. W Izraelu i na terenie Autonomii dochodziło do coraz krwawszych zamachów. Przyjęcie koncepcji budowy muru oddzielającego Żydów od Palestyńczyków pogrzebało „mapę drogową”. Mur zaczęto wznosić na przełomie 2003 i 2004 roku pod nazwą „bariery antyterrorystycznej”.
Równie wiele kontrowersji na arenie międzynarodowej wzbudziło zastrzelenie przez izraelskich pilotów niewidomego, poruszającego się na wózku inwalidzkim przywódcy Hamasu – szejka Ahmeda Jassina. W momencie ataku opuszczał on meczet. Wyeliminowanie groźnego przeciwnika nie przyniosło uspokojenia. Wręcz przeciwnie, sprowokowało całą serię zamachów na osiedla żydowskie. Ponieważ idea żydowskiego osadnictwa na terenach okupowanych zawiodła, Ariel Szaron zdecydował się na likwidację części osiedli. Plan został zatwierdzony przez Kneset w październiku 2004 roku, jednak dla części żydowskiego społeczeństwa premier stał się zdrajcą, o którego śmierć nakazywali modlić się rabini. Tymczasem w listopadzie 2004 roku zmarł w Paryżu Jaser Arafat, co znacznie osłabiło wpływy OWP (nadszarpnięte wcześniej negocjacjami z Izraelem). W konsekwencji wybory do parlamentu Autonomii w styczniu 2006 roku wygrał Hamas, a premierem został Ismail Haniya.
Słownik
Palestyński Ruch Wyzwolenia Narodowego, palestyńska organizacja polityczno‑wojskowa, świecka, mniej radykalna niż Hamas, związana z OWP i Jaserem Arafatem
palestyńskie zbrojne ugrupowanie terrorystyczne utworzone w 2000 r. na fali drugiej intifady
grupa wyznaniowa, która wyłoniła się z egipskiego ismailizmu w XI w. na Bliskim Wschodzie; Druzowie mieszkający w Izraelu są znani ze swojego patriotyzmu w stosunku do tego państwa, w związku z czym na równi z Żydami podlegają obowiązkowi służby wojskowej w izraelskiej armii, z której de facto zwolnieni są przedstawiciele innych mniejszości narodowych
dzień pamięci Palestyńczyków pokrzywdzonych przez działania sił Izraela przeciwko marszom i demonstracjom sprzeciwiającym się agresji tego państwa w marcu 1976 r.; nie należy mylić z Dniem Ziemi jako dorocznym wydarzeniem proekologicznym
rygorystyczne trzymanie się zasad i norm wyznaczonych przez daną religię, doktrynę polityczną lub ideologię
polityczno‑militarna fundamentalistyczna organizacja palestyńska
ludobójstwo około 6 milionów europejskich Żydów dokonane w czasie II wojny światowej przez III Rzeszę Niemiecką
arabskie określenie buntu, rebelii, powstania
radykalna ideologia polityczna wywiedziona z fundamentalizmu islamskiego; nie należy mylić z islamem, czyli religią wyznawaną przez muzułmanów (jest również różnica pomiędzy muzułmaninem, czyli wyznawcą islamu, a islamistą – zwolennikiem islamizmu); w islamizmie islam jest nie tylko religią, ale całościowym systemem politycznym, który powinien, zdaniem zwolenników tej ideologii, regulować prawne, gospodarcze i społeczne aspekty funkcjonowania państwa w oparciu o dosłowną interpretację Koranu; jego celem jest stworzenie państwa wyznaniowego rządzonego zgodnie z zasadami prawa religijnego – szariatu
islamistyczna organizacja o charakterze militarno‑terrorystycznym, jedna z najwcześniej powstałych grup tego typu
jednoizbowy parlament Izraela; składa się ze 140 deputowanych wybieranych na 4‑letnią kadencję
polityczno‑militarna organizacja palestyńskich komunistów
największa organizacja polityczna uważająca się za reprezentację narodu palestyńskiego, która ma na celu utworzenie niepodległego państwa Palestyny
proces polegający na powtórnym wprowadzeniu wojsk oraz budowie budynków i maszyn o charakterze wojennym na obszarze wcześniej poddanym rozbrojeniu
(nazwa pochodzi od Syjonu – wzgórza w Jerozolimie, na którym stała świątynia Salomona) ideologia oraz ruch polityczny i społeczny, który narodził się pod koniec XIX w.; jego celem było utworzenie państwa żydowskiego na terenie ówczesnej Palestyny (odtworzenie na terenie starożytnego Izraela)
w judaizmie siódmy dzień tygodnia (tu: sobota), dzień odpoczynku trwający od piątkowego do sobotniego zachodu słońca; wyznawcy ortodoksyjnego judaizmu w czas szabatu powstrzymują się od wykonywania niektórych prac
Doraźne Siły Narodów Zjednoczonych powołane w celu nadzorowania wycofania się wojsk brytyjskich, francuskich i izraelskich z Egiptu po wojnie sueskiej 1956 r.
jedna z zasad budowania trwałego pokoju na Bliskim Wschodzie zakładająca możliwość osiągnięcia porozumienia w zamian za ustępstwa terytorialne Izraela na rzecz Palestyny i innych państw arabskich