Rewolucja obyczajowa

RllywMt2hzEF21

Zdjęcie przedstawia starodawny telewizor. Jego wypukły szklany ekran znajduje się w drewnianej szafce. Pod nim jest pomarańczowy dywan. W tle jest wzorzysta, brązowa tapeta.

Niezwykle intensywny rozwój nauki i technologii po drugiej wojnie światowej sprawił, że życie codzienne mieszkańców Zachodu stało się łatwiejsze i bardziej wygodne. Do powszechnego użytku weszły artykuły gospodarstwa domowego: pralki, lodówki czy kuchenki gazowe. Po 1945 r. nastąpił gwałtowny rozwój produkcji samochodów. Dzięki mechanizacji pracy oraz usprawnieniu komunikacji zachodnie społeczeństwa dysponowały większą ilością czasu wolnego niż kiedykolwiek wcześniej. Ludzie zaczęli poświęć więcej czasu na rozrywkę. W rezultacie doszło do zmiany stylu życia. Rozwijała się kultura masowakultura masowakultura masowa, przeznaczona dla przeciętnego odbiorcy, a więc często pozbawiona wysokich walorów estetycznych i głębszych treści. Skutek? Ujednolicenie postaw, poglądów oraz trendów kulturalnych w skali globalnej. Znaczący wpływ na poglądy i postawy ludzi zaczęła wywierać telewizja, która upowszechniła się w wielu krajach zachodnich już w latach 50. Dzięki telewizji zyskali łatwy i szeroki dostęp do informacji. Z drugiej strony oferowała ona niezbyt wyrafinowaną rozrywkę, która nie wymagała większego wysiłku intelektualnego. W twórczości filmowej również do głosu coraz silniej dochodziła koncepcja kina o charakterze czysto rozrywkowym. Podczas gdy Europa słynęła z ambitnej i artystycznej kinematografii, amerykańscy twórcy rodem z Hollywood zwracali się bardziej w komercyjnąkomercjakomercyjną, łatwiejszą w odbiorze stronę.

Zarówno telewizja, jak i kino promowały wykonawców muzyki popularnej. Największe gwiazdy modnej muzyki rockowej zyskiwały kultowy status. Mianem „króla rock n` rolla” okrzyknięto w latach 50. Elvisa Presleya. W latach 60. ogromne sukcesy odnosił brytyjski zespół the Beatles. Fani naśladowali sposób zachowania i styl swoich idoli oraz śledzili ich życie prywatne. Muzycy rockowi wywierali wpływ nawet na postawy polityczne swoich słuchaczy. Na przykład niezwykle popularni Bob Dylan czy John Lennon nie stronili od głoszenia wyrazistych poglądów, komentowali bieżące wydarzenia i angażowali się  w burzliwe spory światopoglądowe.

RlDzlDP7oUYhv

Czarno‑białe zdjęcie przedstawia trzech młodych muzyków, którzy grają na gitarach i śpiewają przed ustawionymi mikrofonami. Mężczyźni są ubrani w koszule z krawatami i zapięte na guziki marynarki. Mają gęste włosy z grzywkami na czole. W tle znajduje się publiczność.

RmsZr9xOQ5Nxq

Zdjęcie przedstawia czterech mężczyzn, którzy przechodzą przez przejście dla pieszych na ulicy. Pierwszy mężczyzna od lewej ubrany jest w dżinsową koszulę i spodnie, pozostali mają na sobie garnitury: szary, czarny i biały. W tle stoją zaparkowane przy chodniku samochody. Przy ulicy są budynki oraz drzewa.

Siła kobiet

R1ce4Na5fpfFm1

Czarno‑białe zdjęcie przedstawia cztery kobiety, które siedzą obok siebie. Pierwsza kobieta ma upięte włosy, ubrana jest w jasną sukienkę. Druga jest dojrzała, ma zmarszczki na twarzy i ubrana jest w ciemną sukienkę. Ma włosy sięgające ramion i splecione dłonie. Dalej siedzi młodsza kobieta z czapką na głowie, spod której wystaje jej grzywka. Ubrana jest w ciemną garsonkę. Po prawej siedzi starsza kobieta ze zmarszczkami na twarzy i wzorzystą czapką na głowie. Ubrana jest w garsonkę. Przed kobietami stoi stolik, na którym jest szklanka oraz popielniczka.

Zmiany obyczajowe na Zachodzie wyraźnie przyspieszyły w 1962 r., kiedy w sprzedaży pojawiła się pigułka antykoncepcyjna. Łatwy i tani dostęp do antykoncepcji zapoczątkował tzw. rewolucję obyczajową (seksualną), która przejawiała się większą swobodą w życiu seksualnym. Europejczycy częściej wchodzili w przelotne i krótkotrwałe związki. W stosunku do poprzednich dziesięcioleci wzrosła średnia wieku życia, w którym pary decydowały się na założenie rodziny. W latach 70. ok. 30% Szwedów i Duńczyków w wieku 20‑24 lat nie decydowało się na zawarcie małżeństwa. Wzrastała także liczba rozwodów. Zmianom obyczajowym towarzyszyła w wielu krajach legalizacja aborcji. Społeczeństwa zachodnie zaczęły również wykazywać większą tolerancję względem par homoseksualnych. Jednocześnie kobiety zyskały większy wpływ na planowanie rodziny. Rzadziej podejmowały tradycyjne role społeczne matek i żon, poświęcając się edukacji i karierze zawodowej. Na początku lat 70. w USA pracowało już ponad 40% kobiet. Wciąż jednak znajdowały one zatrudnienie głównie w mniej płatnych i prestiżowych zawodach, takich jak przedszkolanki, pielęgniarki lub urzędniczki niższego szczebla. Tymczasem mężczyźni nadal dominowali w życiu politycznym i społecznym.

Przeciwko nierównościom na rynku pracy oraz dyskryminacji w życiu społecznym i politycznym od początku lat 60. występowały ruchy feministyczne. Feministki zwalczały negatywne i krzywdzące stereotypy dotyczące kobiet i walczyły o legalizację aborcji. Wybitną rolę w rozbudzaniu aspiracji kobiet odegrała amerykańska psycholożka Betty Friedan, autorka niezwykle popularnej książki Mistyka kobiecości wydanej w 1963 roku. Friedan zakwestionowała w niej dotychczasowy podział ról społecznych w Stanach Zjednoczonych, zgodnie z którym kobieta powinna zajmować się głównie prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci, zaś mężczyzna karierą i pracą zawodową. Przekonywała, że kobiety nie powinny się wstydzić swoich aspiracji w dziedzinach tradycyjnie zarezerwowanych dla mężczyzn. Podobne poglądy głosiła w Europie francuska feministka Simone de Beauvoir, autorka książki Druga płeć. Europejskie feministki kładły jednak większy nacisk na tradycyjny podział ról płciowych. Domagały się od władz tworzenia takich warunków, które pozwoliłyby im realizować się w życiu zawodowym, społecznym czy politycznym bez konieczności rezygnacji z macierzyństwa i wychowania potomstwa. Ruch feministyczny w USA przybrał w latach 60. masowe rozmiary. W 1966 r. powstała Narodowa Organizacja Kobiet, największa amerykańska organizacja feministyczna, zrzeszająca z czasem 500 tys. osób.  W 1961 r. pod wpływem aktywistek prezydent USA John F. Kennedy powołał do życia specjalną komisję do zbadania statusu kobiet. Po dwóch latach Amerykanki uzyskały prawo do takiej samej płacy jak Amerykanie. Szerokie prawa uzyskały także Europejki. Liczba kobiet obecnych w życiu publicznym w krajach skandynawskich, Austrii, Niemczech, Holandii, Włoszech i Hiszpanii przekroczyła poziom amerykański. Nawet stosunkowo konserwatywne Włochy zrównały prawa mężczyzn i kobiet oraz zalegalizowały aborcję. Politykę równouprawnienia w zakresie dostępu do edukacji i rynku pracy prowadziły także kraje bloku komunistycznego. Komuniści w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej, m.in. w ZSRS, Polsce, Rumunii czy na Węgrzech, nie zmienili jednak tradycyjnej roli mężczyzn, stąd - obok pracy zawodowej - na kobietach wciąż ciążyły obowiązki domowe. W tym przypadku „równouprawnienie” oznaczało więc większe obciążenie kobiet pracą.

Ruchy młodzieżowe i subkulturysubkulturasubkultury

RMva6gmGpilTo1

Zdjęcie przedstawia podłużny samochód z kilkoma oknami. Karoseria jest pomalowana na kolorowo. Znajduje się na niej syrena, plaża, morze, kwiaty, gwiazdy na nocnym niebie, słońce oraz posążek kobiety o krągłych kształtach. Samochód stoi zaparkowany na parkingu.

Stosunkowo zamożne zachodnie społeczeństwa posiadały w latach 60. wystarczające środki materialne, aby zapewnić młodym ludziom szeroki dostęp do edukacji. Studenci stosunkowo szybko osiągali samodzielność. Zrywali lub ograniczali kontakty ze środowiskiem rodzinnym, tworząc własne wspólnoty, często krytycznie nastawione do tradycyjnych autorytetów. W Stanach Zjednoczonych nastroje buntownicze dodatkowo podsycała kosztowna, angażująca tysiące młodych rekrutów, niezwykle brutalna i prowadzona z przyczyn niezrozumiałych dla wielu Amerykanów interwencja zbrojna w Wietnamie. Niepokorna młodzież na Zachodzie chętnie tworzyła różnego rodzaju subkultury. W latach 50. działali beatnicybeatnicybeatnicy, którzy przeciwstawiali się konsumpcyjnemu stylowi życia. W kolejnej dekadzie rzesze sympatyków zyskał ruch hippisowski. Hippisi gardzili własnością, przemocą, fascynowali się duchowością Wschodu oraz sympatyzowali z ruchami lewicowymi lub lewackimi. Ponadto odrzucali religię i tradycyjne autorytety polityczne, a także eksperymentowali z substancjami odurzającymi i propagowali wolną miłość. Często tworzyli wspólnoty - komuny, w których nie obowiązywała zasada własności prywatnej. Hippisi, określani też jako dzieci kwiaty, wyróżniali się charakterystycznymi, wielobarwnymi i swobodnymi strojami. Ważną rolę w subkulturze hippisowskiej odgrywała często eksperymentalna muzyka, głównie rockowa. Z tradycji hipisowskiej wywodzą się wybitni twórcy muzyki popularnej, na przykład zespoły Led Zeppelin, the Animals, The Mamas and the Papas, czy soliści - Janis Joplin, Bob Dylan i Joe Cocker. Życie hippisów inspirowało twórców filmów dokumentalnych i fabularnych oraz musicali, np. Hair czy Jesus Christ Superstar. Niepisaną stolicą ruchu hippisowskiego w USA stało się San Francisco, stolica festiwalu Monterey Pop Festival, który w 1967 r. przyciągnął rzesze hipisów i zapoczątkował tzw. „lato miłości”.

W latach 70. zachodnia młodzież, która zetknęła się z bezrobociem oraz ograniczonymi możliwościami awansu, krytycznie odnosiła się do barwnej i radosnej subkultury hipisowskiej. Narastająca frustracja sprzyjała powstaniu nowej masowej subkultury - punków.  Słowo punk pochodzi z języka angielskiego i oznacza m.in. coś zgniłego, bezwartościowego, śmieć. Przedstawiciele tej subkultury ostentacyjnie nosili niedbałe stroje oraz fryzury, szokowali swoim aspołecznym zachowaniem oraz hałaśliwą muzyką. Głosili pesymistyczne hasło no future („nie ma przyszłości”). Podobnie jak wcześniej hippisi silnie identyfikowali się z muzyką. Do najważniejszych zespołów punkrockowych należała brytyjska grupa Sex Pistols i amerykański zespół the Stooges.

R1WDnwbLgkmvb

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi, który znajduje się błotnistym klepisku. Na ziemi leżą śmieci oraz kawałki materiału. Osoby na pierwszym planie są owinięte kocami.

RewoltarewoltaRewolta studentów

RwWLHn7EQe1cr1

Zdjęcie przedstawia barykady na miejskiej ulicy między kamienicami. Barykada znajdująca się na pierwszym planie składa się z biurka oraz ławek. Druga barykada w tle zdjęcie składa się z różnych mebli: szafek, półek, krzeseł i ławek. Pomiędzy barykadami leżą kawałki materiału oraz kostki brukowe.

Zbuntowana młodzież w latach 60. nie ograniczała się jedynie do manifestowania swojej indywidualności poprzez strój i muzykę. Najbardziej aktywni młodzi ludzie mieli ambicję aktywnie wpływać na zmiany społeczne i polityczne. W Stanach Zjednoczonych młodzież masowo uczestniczyła w licznych protestach przeciwko wojnie w Wietnamie i włączyła się do walki na rzecz równouprawnienia czarnoskórych. W 1968 r. poważne zamieszki objęły kampus studencki na nowojorskim uniwersytecie Columbia. Nastroje kontestatorskiekontestacjakontestatorskie nie ominęły także Europy. Przywódcy buntów nie kryli fascynacji lewackimi (skrajnie lewicowymi) poglądami. Nawoływali do zwalczania kapitalizmu, krytykowali konsumpcyjny styl życia, kwestionowali system polityczny oraz normy i wartości świata zachodniego. Wśród idoli wymieniali argentyńskiego rewolucjonistę Ernesto „Che” Guevarę oraz chińskiego dyktatora, Mao Zedonga. W Niemczech dodatkowo kontestatorzy nawoływali do rozliczenia z nazistowską przeszłością przodków.

Prawdziwą rewoltę wzniecili studenci we Francji. Największe zamieszki wybuchły w maju 1968 r. na podparyskiej uczelni Nanterre. Bunt szybko objął inne ośrodki akademickie, na przykład paryską Sorbonę oraz uniwersytety w Tulucie, Strasburgu i Rennes. Studenci domagali się ograniczenia opłat za studia, a także zmian w programach i sposobie nauczania. Żądali większego wpływu na zarządzanie uczelniami oraz sprzeciwiali się tradycyjnym, konserwatywnym normom społecznym i obyczajowym. Kiedy władze zaczęły zamykać uczelnie, studenci uzyskali wsparcie robotników, a także niektórych polityków socjalistycznych. Buntownicy ogłosili strajk powszechny i zaczęli wznosić barykady. W odpowiedzi prezydent Charles de Gaulle rozpisał nowe wybory do Zgromadzenia Narodowego. Stronnicy prezydenta zdołali zdobyć większość w parlamencie, a fala protestów zaczęła opadać. Rewolta jednak mimo wszystko podłamała poparcie dla charyzmatycznego de Geaulle`a i przyspieszyła jego decyzję o wycofaniu się z życia politycznego.

RyCqov8uf0LWl

Zdjęcie przedstawia młodego mężczyznę na scenie, który przemawia do mikrofonu i gestykuluje rękami. Wokół niego są zgromadzeni młodzi ludzie z zawieszonymi na szyjach aparatami fotograficznymi. Przed przemawiającym mężczyzną siedzą ludzie na widowni.

Wystąpienia studenckie na szerszą skalę wybuchły także w Republice Federalnej Niemiec (RFN), we Włoszech, Belgii, a nawet w Japonii, w Meksyku i w komunistycznej Jugosławii. Sytuacja uspokoiła się na początku lat 70., kiedy liczne rządy zachodnie wprowadziły w życie postulaty ruchów kontestatorskich. W późniejszych latach część dawnych przywódców studenckich skupiła się na działalności ekologicznej. Niektórzy zradykalizowali się i podjęli działalność terrorystyczną. W RFN działała Frakcja Czerwonej Armii, odpowiedzialna za liczne zamachy na funkcjonariuszy państwowych. Z kolei we Włoszech lewackie Czerwone Brygady w 1978 r. uprowadziły a następnie zamordowały premiera Aldo Moro.

Słownik

Słowa kluczowe

antykoncepcja, feminizm, hipisi, kontrkultura, kultura masowa, punki, rewolta, rock, stereotypy, subkultury, telewizja, terroryzm, Woodstock, świat po II wojnie światowej, przemiany cywilizacyjne po II wojnie światowej

Bibliografia

K. Michałek, Amerykańskie stulecie. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1900‑2001, Warszawa 2004,s. 309‑310.

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.