Przeczytaj
Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania procesu integracji Polski z Unią Europejską
Od zakończenia II wojny światowej Polska znajdowała się w sferze wpływów Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. Jako państwo satelickie nie mogła samodzielnie kształtować swojej polityki zagranicznej. Byliśmy państwem członkowskim Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej – organizacji konkurencyjnej względem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (poprzedniczki Unii Europejskiej).
Jednak pod koniec lat 80. system komunistyczny zaczął chylić się ku upadkowi, ponieważ trudności gospodarcze państw bloku sowieckiego potęgowały niezadowolenie społeczne związane z naruszeniami praw i wolności obywatelskich. Również w naszym kraju władzę stopniowo przejmować zaczęły siły prodemokratyczne. Wskutek osłabienia ZSRS na arenie międzynarodowej i władz komunistycznych w naszym państwie możliwa była zmiana kursu polskiej polityki zagranicznej i dążenie do przyłączenia się do zachodnioeuropejskich struktur integracyjnych.
Nowa sytuacja, jaką w Europie wytworzył upadek komunizmu, zaowocowała potrzebą zmiany koncepcji budowy bezpieczeństwa europejskiego, kształtowanego do tej pory w oparciu o postanowienia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w EuropieKonferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Na spotkaniu w Budapeszcie w 1994 roku uczestnicy konferencji zdecydowali o przekształceniu jej w trwałą Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Polska była jednym z inicjatorów i najbardziej zaangażowanych uczestników procesu KBWE/OBWE. Przyczyniło się to do znacznej poprawy wizerunku naszego państwa w Europie.
Duże znaczenie miało też przyjęcie Polski do Rady Europy w listopadzie 1991 roku. Przynależność naszego państwa do tej organizacji potwierdzała bowiem, że Polska jest państwem demokratycznym, w którym przestrzegane są prawa człowieka. W tym samym czasie Polska rozpoczęła również starania o przyjęcie w szeregi członków Sojuszu PółnocnoatlantyckiegoSojuszu Północnoatlantyckiego, a także angażowała się w liczne inicjatywy współpracy regionalnej:
Rada Państw Morza BałtyckiegoRada Państw Morza Bałtyckiego;
Inicjatywa ŚrodkowoeuropejskaInicjatywa Środkowoeuropejska;
Grupa WyszehradzkaGrupa Wyszehradzka;
Środkowoeuropejska Strefa Wolnego HandluŚrodkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu;
Trójkąt WeimarskiTrójkąt Weimarski.
Wszystkie te przedsięwzięcia w polityce zagranicznej świadczyły o konsekwentnym dążeniu Polski do zintegrowania się z państwami Europy Zachodniej i zdecydowanej zmianie kierunku naszych zainteresowań w tym obszarze ze wschodniego na zachodni. Konsekwencja ta zaś wpływała pozytywnie na ocenę starań naszego państwa o stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi, a później członkostwo w Unii Europejskiej.
W 1991 roku oficjalnie rozwiązano Radę Wzajemnej Pomocy GospodarczejRadę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz Układ WarszawskiUkład Warszawski, otwierając Polsce drogę do samodzielnego stanowienia o sobie w polityce zagranicznej.
W polityce wewnętrznej Polski również zachodziły istotne zmiany. Warunkiem koniecznym trwałego związania Rzeczypospolitej z zachodnioeuropejskimi strukturami integracyjnymi był przede wszystkim demokratyczny ustrój państwa z funkcjonującą gospodarką rynkową. Reformy zapoczątkowane upadkiem komunizmu zmierzały w tym właśnie kierunku. Totalitarny reżimreżim komunistyczny zastąpiono demokratycznym państwem prawa, a system gospodarki centralnie planowanejgospodarki centralnie planowanej – ustrojem wolnorynkowym.
Proces integracji
Od momentu, w którym Tadeusz MazowieckiTadeusz Mazowiecki, pierwszy premier III RP, zadeklarował chęć otwarcia naszego państwa na Europę i świat, do chwili przystąpienia Polski do Unii Europejskiej minęło niemal 15 lat. W tym czasie kolejne rządy, niezależnie od reprezentowanych poglądów politycznych, konsekwentnie i ciężko pracowały nad zbliżeniem naszego państwa do członkostwa w UE. To ponadpartyjne porozumienie w kwestii kierunku polityki zagranicznej świadczy o tym, jak ważnym celem było dla Polski uczestnictwo w procesie integracji europejskiej. Czas potrzebny do osiągnięcia tego celu pokazuje, że był to proces niezwykle złożony, wymagający licznych dostosowań i pokonania wielu trudności.
Historia procesu integracji Polski z Unią Europejską to przede wszystkim umowy międzynarodowe obejmujące różne obszary życia – od kwestii gospodarczych po polityczne. Każda z nich wymagała długotrwałych negocjacji, a następnie ratyfikacji – z jednej strony polskich władz, z drugiej – organów wspólnotowych, a często także władz poszczególnych państw członkowskich. Najważniejsze spośród tych umów to Układ Europejski oraz Traktat akcesyjny. Ważną rolę w tym procesie odgrywały instytucje i dokumenty tworzone w naszym państwie, których zadaniem było organizowanie, koordynowanie i monitorowanie postępów procesu integracji: Komitet Integracji Europejskiej, Narodowa Strategia Integracji, Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa.
Unia Europejska także przygotowywała się do rozszerzenia. Tutaj ogromną rolę odgrywały kolejne szczyty Rady Europejskiej, czyli spotkania przywódców państw członkowskich. W ich trakcie zapadały istotne decyzje dotyczące wymagań stawianych państwom kandydującym i terminów realizacji kolejnych etapów integracji (np. kryteria kopenhaskiekryteria kopenhaskie, Biała Księga). Jedną z najistotniejszych kwestii ustalonych podczas takich szczytów była decyzja o przyznaniu państwom kandydującym możliwości skorzystania z funduszy przedakcesyjnych: PHARE, ISPA oraz SAPARD. Warto wreszcie pamiętać o niebagatelnej roli, jaką w procesie integracji Polski z Unią Europejską odegrali politycy, tacy jak Jan KułakowskiJan Kułakowski, Jacek Saryusz‑WolskiJacek Saryusz‑Wolski i Danuta HübnerDanuta Hübner.
Euroentuzjaści i eurosceptycy – korzyści i koszty integracji Polski z Unią Europejską
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, jak w przypadku każdego innego państwa, które włączało się w jej struktury, wiązało się zarówno z licznymi nadziejami, jak i obawami. Dyskusja eurosceptyków i euroentuzjastów toczyła się na poziomie merytorycznych argumentów – faktów i danych, ale nie brakowało też głosów bazujących na stereotypach, a także lękach, jakie budziła nadchodząca zmiana.
Korzyści i koszty przystąpienia do UE
Polityczne
KorzyściKoszty
- uzyskanie przez Polskę gwarancji bezpieczeństwa
- utrwalenie demokracji w Polsce (wspólnota europejskie wartości: demokracja, państwo prawa, prawa człowieka i mniejszości, gospodarka rynkowa)
- możliwość uczestniczenia w inicjowaniu i podejmowaniu ważnych dla polskiej racji stanu decyzji (zarówno w skali kontynentu, jak i świata)
- praca dla polskich urzędników w administracji europejskiej
- konieczność znajdowania kompromisowych rozwiązań uwzględniających interesy pozostałych państw członkowskich
- odpływ doświadczonych i wykwalifikowanych urzędników z administracji państwowej
- konsekwencje deficytu demokracji w UE prowadzącego do utraty zaufania obywateli do instytucji publicznych, a w rezultacie m.in. do niskiej frekwencji wyborczej
Społeczno-ekonomiczne
KorzyściKoszty
- wzrost gospodarczy
- wzrost inwestycji zagranicznych w Polsce wynikający m.in. z postrzegania naszego państwa jako bardziej stabilnego pod względem prawnym i ekonomicznym
- dostęp do nowych rynków zbytu dla polskich przedsiębiorców na korzystniejszych niż dotąd warunkach
- dostęp polskich pracowników do europejskiego rynku pracy, spadek bezrobocia
- rozwój sektora turystycznego
- wsparcie rozwoju Polski dzięki środkom z funduszy europejskich
- przyspieszenie procesu modernizacji i restrukturyzacji rolnictwa, wzrost dochodów polskich rolników
- konieczność dostosowania polskich przedsiębiorstw do unijnych standardów
- drenaż mózgów, czyli emigracja ludzi dobrze wykształconych do krajów lepiej rozwiniętych
- trudności w wykorzystywaniu środków europejskich, m.in. ze względu na wymóg wkładu własnego, konieczność prawidłowego i terminowego rozliczenia środków, wykształcenia odpowiedniej kadry zdolnej do opracowania projektów i zarządzania nimi
Społeczno-kulturowe
KorzyściKoszty
- ułatwienie dostępu do dorobku kulturowego państw UE
- promocja polskiej kultury za granicą
- możliwość podejmowania studiów na najlepszych europejskich uczelniach przez polskich studentów na takich samych zasadach jak obywatele państw UE
- napływ cudzoziemców do Polski – wymiana doświadczeń, rozwój nauki
- zagrożenie dla polskiej tożsamości narodowej
Słownik
organizacja międzynarodowa, której celem była koordynacja współpracy gospodarczej państw podporządkowanych ZSRS
określone przez państwo wartości importu lub eksportu, które nie mogą być przekroczone w wyznaczonym okresie (np. jednego roku)
seria dyplomatycznych spotkań państw europejskich, Kanady i USA w drugiej połowie lat 70. XX wieku, której celem było opracowanie zasad i norm dotyczących bezpieczeństwa europejskiego i współpracy między państwami w dziedzinie gospodarki i praw człowieka
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), polityczno militarny układ, którego pierwotnym celem była obrona przed potencjalną agresją ZSRS
organizacja międzynarodowa będąca forum politycznej współpracy państw położonych w regionie Morza Bałtyckiego
zainicjowana w 1989 roku forma współpracy państw Europy Środkowo‑Wschodniej i Południowej
współpraca polityczna Czech, Słowacji, Polski i Węgier, początkowo ukierunkowana przede wszystkim na wzajemne wsparcie w procesie dążenia do członkostwa w Unii Europejskiej
porozumienie podpisane w 1992 roku między Polską, Węgrami i Czechosłowacją, którego celem było zniesienie ceł w handlu wzajemnym
organizacja, której celem jest stymulowanie współpracy Polski, Niemiec i Francji
polityczno‑wojskowy sojusz państw bloku sowieckiego z dominującą rolą ZSRS
system władzy, ustrój polityczny, najczęściej w odniesieniu do ustrojów niedemokratycznych
ustrój gospodarczy, w którym decyzje dotyczące produkcji i dystrybucji dóbr, a także dokonywanych inwestycji podejmowane są przez centralne władze państwa
negatywne zjawisko dotyczące sposobu funkcjonowania Unii Europejskiej związane z ograniczonym wpływem obywateli państw członkowskich na decyzje podejmowane przez organy Unii Europejskiej
grupa siedmiu państw, które są jednymi z najsilniejszych gospodarek na świecie
obszar, wewnątrz którego zniesiono cła i inne ograniczenia w handlu wzajemnym
wspólny rynek Unii Europejskiej, w ramach którego zagwarantowane są cztery swobody – swoboda przepływu towarów, usług, osób i kapitału
ustalone podczas spotkania Rady Europejskiej w 1993 r. polityczne i ekonomiczne warunki, jakie musi przed przystąpieniem do Unii Europejskiej spełnić państwo kandydujące