Przeczytaj
Transport kolejowy
Transport kolejowy należy do transportu szynowego (razem z transportem tramwajowym i metrem), a ten z kolei jest jednym z rodzajów transportu lądowego. Transport kolejowy to nie tylko tabortabor (lokomotywy, pojazdy trakcyjne, wagony), ale także cała związana z nim infrastruktura kolejowa. Zaliczyć do niej należy między innymi: linie kolejowe (tory i grunty pod nimi), perony, rampy, mosty, przepusty, tunele, przejazdy kolejowo‑drogowe, nawierzchnia kolejowa (w tym szyny, podkłady czy zwrotnice), urządzenia zabezpieczające, sygnalizacyjne i łącznościowe, drogi dojazdowe i dla pieszych, systemy oświetleniowe, urządzenia przetwarzania i rozdziału energii elektrycznej, a także wszelkie budynki i budowle (np. dworce).
Nazwij poniższe elementy taboru i infrastruktury kolejowej.
Nazwij elementy taboru i infrastruktury kolejowej. Zapoznaj się z opisem zdjęć.
Zróżnicowanie gęstości linii kolejowych w Polsce
Istnieje wiele parametrów, na podstawie których możemy porównać sieć transportu kolejowego w różnych krajach i regionach. Należą do nich między innymi: całkowita długość linii kolejowych lub gęstość linii kolejowych wyrażana w km na 100 kmIndeks górny 22 powierzchni.
Przeanalizuj mapy lini kolejowych ogółem na 10 tys. mieszkańców w roku 2015 i 2005. Zapisz wnioski dotyczące zmian przestrzennych tego wskaźnika na przestrzeni dekady. Co mogło spowodować takie zmiany?
Przeanalizuj opisy map lini kolejowych ogółem na 10 tys. mieszkańców w roku 2015 i 2005. Zapisz wnioski dotyczące zmian przestrzennych tego wskaźnika na przestrzeni dekady. Co mogło spowodować takie zmiany?
Gęstość sieci kolejowej na obszarze Polski jest zróżnicowana przestrzennie. Przyczyn tych dysproporcji należy upatrywać w przeszłości historycznej. Zarysy dzisiejszej sieci kolejowej kształtowały się w drugiej połowie XIX w., kiedy terytorium Polski znajdowało się pod zaborami. Zdecydowanie najszybszy rozwój kolejnictwa miał miejsce w ówczesnym zaborze pruskim, natomiast zabór rosyjski i w mniejszym stopniu austriacki nie stawiały wówczas na rozwój tej gałęzi infrastruktury. Skutki tego są nadal widoczne: zachodnia część Polski ma wyraźnie gęstszą sieć kolejową niż pozostałe części kraju (województwo śląskie – 15,8 km/100 kmIndeks górny 22, województwo lubuskie i podlaskie 3,8 km/100 kmIndeks górny 22, wg danych BDL GUS).
Przeanalizuj poniższą mapę, a następnie zaproponuj czynnik, który różnicuje gęstość linii kolejowych w naszym kraju.
Zapoznaj się z opisem mapy, a następnie zaproponuj czynnik, który różnicuje gęstość linii kolejowych w naszym kraju.
Oprócz czynników historycznych rozwój sieci kolejowej spowodowany był rozwojem przemysłu. Kolej od zawsze jest wykorzystywana w transporcie, była pierwszym środkiem przewożącym znaczną ilość towarów na dalsze odległości, lecz potrzebowała odpowiedniej infrastruktury. Miasta, w których rozwijał się przemysł, inwestowały w kolej, aby móc transportować wytworzony towar na rynki zbytu lub za granicę. Zależność ta jest bardzo dobrze widoczna na mapie przedstawiającej linie kolejowe w Polsce. Warszawa przez rozwój przemysłu potrzebowała infrastruktury kolejowej, natomiast cała Polska wschodnia jest tą siecią pokryta w znacznie mniejszym stopniu.
O poziomie rozwoju kolejnictwa świadczy także wskaźnik elektryfikacji kolei. W Polsce wskaźnik ten wciąż rośnie. Zaraz po II wojnie światowej był mniejszy niż 1%, natomiast obecnie wynosi 62% (2018 r., BDL GUS).
Pierwszy w Polsce pociąg zasilany energią elektryczną został uruchomiony w 1927 r. na trasie Warszawa‑Grodzisk Mazowiecki. Elektryczny pojazd trakcyjny to pojazd szynowy z własnym napędem elektrycznym, ale bez własnego źródła energii. Energia elektryczna pobierana jest z sieci trakcyjnej i zamieniana jest na energię mechaniczną.
Najważniejsze linie kolejowe w Polsce to:
tzw. magistrala węglowa — linia kolejowa łącząca Górny Śląsk z Trójmiastem (Górnośląskie Zagłębie Węglowe z portem w Gdyni. Założona aby transportować wydobyty węgiel kamienny na Śląsku do Gdyni i dalej statkami przez Morze Bałtyckie na północ)
linia kolejowa łącząca Warszawę z aglomeracją krakowską oraz z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym (GOP)
linia kolejowa na trasie Terespol — Kunowice, obsługująca ruch tranzytowy przez Polskę z zachodu na wschód
linia kolejowa zwana LHS (Linia Hutniczo — Siarkowa), łącząca GOP z Ukrainą (na linii Dąbrowa Górnicza — Tarnobrzeg — Hrubieszów), wybudowana do transportu siarki; wyróżnia ją rozstaw szyn — szerszy niż normalnie, bo wynoszący 1524 mm, podobnie jak na ziemiach byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich
Przewóz ładunków i pasażerów
Transport kolejowy odgrywa w Polsce bardzo ważną rolę. Przewozi się nim zarówno pasażerów, jak i towary. Szczególnie duży udział ma w przewozach towarów masowych. Skalę przewozu ładunków można określać na co najmniej dwa sposoby:
w tonach (bierzemy pod uwagę jedynie masę transportowanych towarów),
w tonokilometrachtonokilometrach (bierzemy pod uwagę zarówno masę towarów, jak i odległość, na jaką się je transportuje - praca przewozowapraca przewozowa).
Skalę przewozu osób również można podawać na co najmniej dwa sposoby:
w pasażerach (bierzemy pod uwagę jedynie liczbę transportowanych osób),
w pasażerokilometrachpasażerokilometrach (bierzemy pod uwagę zarówno liczbę osób, jak i odległość, na jaką się je przemieszcza - praca przewozowa).
Przeanalizuj poniższe wykresy, a następnie oceń rolę transportu kolejowego w przewozie towarów i osób w 2018 r.
Przeanalizuj opisy wykresów, a następnie oceń rolę transportu kolejowego w przewozie towarów i osób w 2018 r.
Słownik
kolej o rozstawie szyn większym niż uznawany za standardowy, czyli 1435 mm
jednostka stosowana w przewoźnictwie, transporcie pasażerskim, będąca iloczynem liczby pasażerów na danej trasie i długości tej trasy
iloczyn długości drogi i masy ładunku (lub liczby pasażerów) wykonanych przez środki transportu
ogół pojazdów określonego rodzaju
jednostka obliczeniowa do obliczania kosztów przewozu towaru, czyli iloczyn masy i trasy transportu (t × km)
koleje zelektryfikowane w procencie ogólnej długości linii kolejowych